АкушерствоАнатомияАнестезиологияВакцинопрофилактикаВалеологияВетеринарияГигиенаЗаболеванияИммунологияКардиологияНеврологияНефрологияОнкологияОториноларингологияОфтальмологияПаразитологияПедиатрияПервая помощьПсихиатрияПульмонологияРеанимацияРевматологияСтоматологияТерапияТоксикологияТравматологияУрологияФармакологияФармацевтикаФизиотерапияФтизиатрияХирургияЭндокринологияЭпидемиология

Эпидемиологиясы

· Антропонозда инфекция

· Ауру көзі мен резервуары-тек қана адам: АИТВ-мен инфицирленген және ЖИТС- пен ауыратындар.

· инфицирленген немесе ауру адам организімінде вирус барлық биологиялық сұйықтықтарда болады- қан, сперма, вагинальді бөлініс, ана сүтінде, сілекей, ликворды, бронх секретінде

· Аса қауіпті - қан мен сперма

· 1 мл қанда -вирустың 3000 бірлігі

· 1 мл спермада- 50 бірлігі анықталуда

Паповавирустар — құрамында ДНҚ бар вирустар тұқымдастығы. Сыртында липопротеид қабығы жоқ, пішіні шар тәріздес. Папилломавирустар екі туыстан: папиломавирус және полиомавирустан тұрады. Диаметрі 45— 55 нм икосаэдрлі капсидтің құрамында м. с. 3 000 000 — 5 000 000 болатын қос тізбекті, сақиналы ДНҚ бар. Омыртқалы жануарлардың торша ядросында көбейеді, құрамында бестен жетіге дейін құрылымдық белок болады. Папилломавирустар кейбір түрлері ісік туғызады.Папилломавирустар кең таралған және эпителиятропты.Адамдарда эпителиялық қатерсіз ісіктер қоздыруға себепкер болатын папилломавирустардың 100-ден астам генотиптері белгілі (ДНҚ – гибридизация бойынша). Адамдардың папилломавирустары тері эпителиясын инфицирлейді және сол жерлерде өсін – өніп көбейеді.

Эпителияның пролиферациялануын индуцирлеу нәтижесінде қатерлі емес сүйелдер, эпителиялық, ауызқуыстық және коньюнктивалық папиломаларқоздырады. Олардың онкогендік қасиеттері деболуы ықтимал (жатыр мойнының папиломасы, дисплазиясы, қатерлі ісіктер). Папилломавирустар екі туыстан: папиломавирус және полиомавирустан тұрады.

Таксономиясы.

Тұқымдастығы:Papillomaviridae

Туыстастығы:Papillomavirus (сүйкл, жатыр мойнының карциномасын және дисплазиясын, қатерлі ісігін қоздырады).

Құрылымы. Папилломавирустардың вирионының сыртқы қабаты болмайды, пішіні шар тәріздес. Икосаэдр типтес капсиді (диаметрі 55нм) 72 капсомерлер құрайтын 2 құрылымдық (капсидтік) ақуыздардан тұрады. Геномы – екіжіпшелі, сақиналы өте күшті ширатылған ДНҚ, 8 ертелік (ранние) және 2 кешеуілдік (поздние) немесе құрылымдық (капсидтік) гендері бар. Вирустық шамамен 120-дай генотиптерін ажыратады. Омыртқалы жануарлардың торша ядросында көбейеді, құрамында бестен жетіге дейін құрылымдық белок болады. Папилломавирустар кейбір түрлері ісік туғызады. Репродукциялануы иесінің жасушасына байланысты. Жасуша дақылдарында өспейді. Латентті вирус плазмида түрінде жасушалардың базальдық қабатында орналасады, бірақ тері немесе шырышты қабаттардың диффернцирленетін эпителиялық жасушаларында репродукцияланады. Ол үдемелі түрде жасушаның беткейлі қабаттарында өсіп – өніп көбейеді. Адсорбцияланып, базальдық жасушаларға еніп, вирион жасуша ядросына жетіп «шешінгеннен» (депротеинизациялану) кейін ертелік гендер мен ақуыздардың трансляциясы және ДНҚ-ның алғашқы репликациялануы жүре бастайды. Содан кейін бұл үрдіс вируспен инфицирленген супрабазальды эпителиялық жасушаларда жалғасады. Эпителиялық жасушалардың дифференциациялану кезеңінін аяқталуына қарай оның ядросында вирустық компоненттер жинақталып вириондар құрылады. Жаңадан пайда болған вириондар ядро бұзылған кезде шығады. Трансформацияға ұшыраған жасушалардағы вирустық геном жасуша геномына интеграцияланады. Резистенттілігі. Вирус 1сағат 〖50〗^0С-та ысытқанда тіршілік ету қабілеттілігін сақтайды, эфирдің әсеріне сезімтал емес. Эпидемиологиясы. Папилломавирустар тері беткейлі жарақаттанғанда, жыныстық қатынас кезінде және паринатальды жолмен беріледі. Әлемнің 9-13% тұрғындары осындай вируспен инфицирленген.

Папилломавирусты инфекция – ең жиі кездесетін жыныстық инфекция. Өмір сүру кезеңінде еркектер мен әйелдердің 70%-да кездеседі. Патогенезі, клиникалық көріністері: Бұл инфекциямен науқастанушылық 18-30 жастағылар арасында жиірек байқалады. Кесел көбінесе симптомсыз түрде өтеді. Клиникалық көріністері қоздырғышына, патологиялық процестің қандай жерде орналасуына және иесінің жауап беру реакциясының айқындығына байланысты болады. Папилломавирустар әйелдердің қынабында, жатырында, несепағарының сыртқы тесігінде гениталдық сүелдер дамуын қоздырады. Еркектерде – жыныс мүшесінің басы мен бүрікбасының, ұмасының және арқы өтісінің (анусының) зақымдануы дамиды. Онкогенез (папилломавирустардың) – жасушалардың қалыптан тыс пролиферациялануы. Жасушаның пролиферациясы реттеуші гендермен оны тежеу немесе стимульдеуші – гендермен жасушалардың бөлінуін белсендіру арқылы басқарылады. Папилломавирустардың онкогенділігі геном құрылысының ерекшелігімен баланысты (сақиналы екіжіпшелі ДНҚ). Сүелдер және басқа қатерсіз ісіктердің жасушаларында вирус геномы өздігінше реципирленетін плазмидалар түрінде тұрақты сақталады. Тек қана сирек жағдайларда (белгісіз факторлардың әсерінен) вирустық геном иесінің хромасомасына тіркелуі мүмкін. Бұл кезде вирустық геннің айналасы өзгереді және жасушалық гендердің экспрессиясын бақылау бұзылады. Жасушалық циклды реттейтін ақуыздардың шексіз синтезделуі ісіктік өсудің пайда болуына әкеледі. Алдын алуы. Папиллома вирусына қарсы екпе жатыр мойыны обырының алдын алу үшін жүргізіледі және жатыр обырының пайда болуын төмендетуге мүмкіндік береді. Папиллома вирусын жұқтырудың жоғарғы шегі көбіне 16-20 жас аралығында. Вакцинаны жасөспірім қыздарға қолданудың өзіндік себебі бар. Егер екпе алғашқы жыныстық қатынасқа дейін жасалса, қатерлі ісікті болдырмауға кепілдік береді. Ал жыныстық қатынастан кейін салынса, тиімділігі алғашқыдай болмауы мүмкін. Сондықтан жастардың жыныстық қатынасқа ерте түсуіне байланысты екпе егу 11-12 жастағы қыздардан басталып отыр. Қазіргі таңда қатерлі ісік аурулары жасарып кетті. Бұрындары ол 40-50 жастағы әйелдерде кездессе, қазір 22-25 жастағы қыз-келіншектерде де байқалып жүр.

Таяқшалар. Бактерияның цилиндрлі түрі (гр. Bacteria - бактерия, лат. Bacillum — таяқша) көпшілік бактерияларға тəн. Таяқша тəрізді бактериялар эндоспора түзетін (Bacillus, Clostridium) жəне түзбейтін (Pseudomonas, Xanthomonas, Chromobacterium) болып бөлінеді. Таяқша тəрізді бактериялар ұзындығы, көлденең диаметрі бойынша жəне орналасу қасиетіне байланысты бөлінеді. Ұзын таяқшалар (3 мм артық), мыс, Bacillus megaterium – шірік бактериясы, Clostridium botulinum - ботулизм қоздырғышы, C.tetani қоздырғышы, қысқалары — 1 мкм (ішек бактерияларының тобы) жəне өте қысқалар (1 мкм-ден қысқа), ұзындығы клетка диаметрін сəл жоғарлатады, сондықтан кокко бактериялар деп аталады (Yersinia pestis - оба қоздырғышы, Brucella abortus – бруцеллез қоздырғышы, Francisella tularensis - туляремия оқздырғышы). Көлденең диаметрі бойынша олар жіңішке (Mycobacterium tuberculosis - туберкулез қоздырғышы, M.lepra қоздырғышы жəне

қалың (Bacterium subtilis - таяқша, Escherichia coli - ішек таяқшасы, Clostridium perfringens - газды гангрена қоздырғышы) болады. Таяқшаның ұшы домалақ(дизентерия, оба), шеті кесілген (сібір жарасының қоздырғышы), ұшты (Cytophaga), қалың (дифтерия қоздырғышы) болып бөлінеді. Таяқшалар бір-біріне ұқсас болып келеді (Serratia marcescens - тамаша таяқша), 2 клеткадан (диплобактерия немесе диплобациллдар, мысалы, Pseudomonas), тізбекті (стрептобактериялар немесе стрептобациллдар, мысалы, Bacillus mycoides - типтік топырақ бактериясы, B.anthracis – сібір жарасының қоздырушысы). Кейбір таяқшалар бір-біріне бұрыш астында орналасады, Χ, ұқсас денелер түзеді, мыс, артробактериялар, коринебактерилар, нокардибактериялар, микобактериялар.

Salmonella typhi және salmonella paratephi А және В қоздырғышымен шақырылатын, фекальді-оральді жолмен берілетін, ішектің лимфа аппаратының зақымдалуымен, бактериемиямен, айқын интоксикациямен бауыр мен көк бауырдың ұлғаюымен және розеолезді бөртпемен сипатталтын антропанозды жедел инфекция. Іш сүзегін алғаш сипаттап жазған француз дәрігерлері Ф.Бретанно (1813) және Ш.Луи (1829).

Қоздырғышы Salmonella typhi, salmonella para typhi А және В. Туысы – Salmonella, тұқымдасы-Enterobacteriaceal Құрамында:- термотұрақты самтоикалық О-АГ

· термобильді талшығы бар Н-АГ

· термобилбді соматикалық Vi-АГ

· эндотоксин

Қоздырғышқа тән: сыртқы ортада тұрақты

· топырақты және суда 1-5 айдай сақталады

· нәжісте 25 күнге дейін

· тағамдық азықты бірнеше күннен бірнеше аптаға дейін

· киімде 2 аптаға дейін сақталады

Аурудың қоздырғышы – бактериялар су және топырақта 2 аптадай, жемістер мен көкөністерде 5 – 10 күндей, сары май мен етте 1 – 3 айға, қыздырғанда 50°С-қа дейін өз тіршілігін жоймайды. Тек қайнатқанда ғана өледі.

Ағзада коздырғыштың орналасуы мен жұкпаның берілу механизміне байланысты бар жүқпалы аурулар 4 топқа бөлінеді: ішек жұкпасы, тыныс алу жолдарының жұкпасы, қан жұкпасы жөне сыртқы кабат жұқпасы.
Ішек жүқпасына қоздырғыштардың ішекте орнығуы мен соған сөйкес олардың сыртқы ортаға, негізінен, нәжіспен бөлінуі тән. Бұл аурулардың қоздырғыштары сау адамдарға ауыз аркылы азық-түлікпен, ауыз сумен немесе лас қолдармен ағзаға түсуі нәтижесінде жұғады. Оларға — дифтерия, іш сүзек, тырысқақ, ішек уыты жұқпалары жатады.
Тыныс алу жолдарының жұқпасына тыныс алу жолдарының шырышты кабықшаларда өсіп-енетін және сыртқы ортаға жөтелу, түшкіру, қатты сөйлеу, шулы тыныс алу кезіндегі шырышты ұсақ бөліктерімен, кақырықпен бөлінетін қоздырғыштары бар аурулар жатады. Сау адамға, сондай-ақ шырыштың жұкпаға ұшыраған белігінің жоғары тыныс алу жолдарына түсуі нөтижесінде жұғады. Бұл ауруларға — тұмау, табиғи шешек, дифтерия жатады.
Қан жұқпа тобына қоздырғыштары кан ағысына қансорғыш буынаяқтылардың (бүрге, маса) шағуы кезінде түсетін, сөйтіп, негізінен, қанда орнығатын қоздырғыштары бар аурулар жатады. Бұл ауруларға — бөртпе сүзек, безгек, оба жатады.
Сырткы қабат (жамылғыш) жұкпалары—сау адамның шырышты қабыкшасы немесе керісінше ауру тудыратын қоздырғыштардың түсуі нөтижесінде жұғады. Қоздыр-ғыштардың берілу факторлары төсек жайма заттары, киім, ыдыс-аяқ, су, шырышпен, ірумен немесе кабыкпен ластану. Жара жұқпа жарақат нөтижесінде сыртқы жамылғыш қабат тұтастығының бұзылуы төн. Сыртқы жамылғыш қабат жұкпасына — түйнеме, туляремия, саңырауқұлақтық аурулар жатады.
Өте ауыр өтетін, өлім жағдайы көп кездесетін жөне жүғудың жоғары деңгейімен, яғни адамдар арасында тез тарау кабілеттілігімен (жоғары контагиозды) сипатталатын ауру аса қауіпті жұқпа деп аталады. Бұған: оба, тырысқақ, шешек жатады.

 

Қорытынды

Қорта келгенде жаңадан пайда болған инфекциялык коздыргыштардын бырнеше турлеры кобиык бара жатыр. Мысалыга айтатын болсақ Паповавирустар, Таякшалар, Ретровирустар, АИТВ жұкпасы және ЖИТС ауруы т.б осы сиякты турлеры оте коп дамып келе жатыр.

Инфекциялық аурулардың қоздырғыштары паразиттік емір кешеді, белгілі бір уақытка дейін қажетті нөрсемен камтамасыз етіледі, осы уақыт біткеннен кейін қожайынды ауыстыру қажеттілігі туады. Бұл берілудің тиісті механизмі көмегімен жүзеге асырылады. Бұл жүйелі пайда болып отыратын жөне өзара байланысты жұқпалы (инфекциялы) жағдайдың үздіксіз тізбегі, ол клиникалық айқын немесе жасырын формада көрініп отырады, бұл эпидемиялық процесс деп аталады. Эпидемиялық ошақ дегеніміз—инфекция көзінің өзін қоршаған аумақ Папилломавирусты инфекция – ең жиі кездесетін жыныстық инфекция. Өмір сүру кезеңінде еркектер мен әйелдердің 70%-да кездеседі. Патогенезі, клиникалық көріністері: Бұл инфекциямен науқастанушылық 18-30 жастағылар арасында жиірек байқалады. Ретровирустар — құрамында РНҚ бар зардапты ісік туғызатын вирустар тұқымдастығы. Геномдары бір-біріне ұқсас екі сыңар тізбекті позитивті РНҚ молекулаларынан және осылармен байланысқан кері транскриптазадан тұрады. Таяқшалар. Бактерияның цилиндрлі түрі (гр. Bacteria - бактерия, лат. Bacillum — таяқша) көпшілік бактерияларға тəн. Таяқша тəрізді бактериялар эндоспора түзетін (Bacillus, Clostridium) жəне түзбейтін (Pseudomonas, Xanthomonas, Chromobacterium) болып бөлінеді. АИТВ — адамның иммундық тапшылық вирусы, ХХ ғасырдың 80-жылдарының басынан бастап танымал. АИТВ ағзаға түскен кезде біздің аурудан және жұқпадан қорғайтын иммундық жүйені бұзады.
ЖИТС – адамның иммундық жүйесінің бұзылуынан пайда болатын ауру. Иммундық тапшылық әсері салдарынан бір немесе бірнеше қауіпті аурулар дамуы мүмкін. Осындай инфекциялык коздыргыштар адам организымдерыне оте куыпты инфекциялык аурулар болып табылады. Сол себептен коптеген галымдар осы инфекция коздыргыштарына карсы туруга, инфекия коздыркыштарын жоюга барынша жан жакты зерттеп емдеуге тырысуда.


Дата добавления: 2015-05-19 | Просмотры: 2210 | Нарушение авторских прав



1 | 2 | 3 |



При использовании материала ссылка на сайт medlec.org обязательна! (0.005 сек.)