АкушерствоАнатомияАнестезиологияВакцинопрофилактикаВалеологияВетеринарияГигиенаЗаболеванияИммунологияКардиологияНеврологияНефрологияОнкологияОториноларингологияОфтальмологияПаразитологияПедиатрияПервая помощьПсихиатрияПульмонологияРеанимацияРевматологияСтоматологияТерапияТоксикологияТравматологияУрологияФармакологияФармацевтикаФизиотерапияФтизиатрияХирургияЭндокринологияЭпидемиология

II. BAKTERIE

Bakterie (drobnoustroje, mikroorganizmy) występują w całej biosferze
w różnych środowiskach i warunkach ekologicznych: w glebie, w słonej
i słodkiej wodzie, w powietrzu, w martwych i żywych organizmach.

1. Budowa komórki bakteryjnej

Komórki bakteryjne mają zróżnicowany kształt (komórki kuliste, wydłużone, spiralnie skręcone, rozgałęzione), prostą budowę, a ich wielkość waha się
od 0,5 do kilkunastu mikrometrów (ryc. XXX.).

Ryc. XXX. Schemat budowy bakterii. 1 – pilie płciowe, 2 – ściana komórkowa, 3 – błona cytoplazmatyczna, 4 – mezosom, 5 – wić (narząd ruchu), 6 –– otoczka śluzowa,
7 – cytoplazma, 8 – tylakoidy; genofor, 9 – genofor, 10 – rybosomy 70s

Są otoczone ścianą komórkową zbudowaną z mureny. Dodatkowo na zewnątrz od ściany komórkowej komórka bateryjna może być otoczona błoną zewnętrzną lub otoczką śluzową. Wnętrze komórki bakteryjnej wypełnia cytoplazma. Bakterie należą do organizmów prokariotycznych, ponieważ nie mają jądra komórkowego. Jego funkcję pełni genofor – cząsteczka DNA położona w centrum komórki bezpośrednio w cytoplazmie. Obszar cytoplazmy zajęty przez DNA nazywamy nukleoidem. Oprócz genoforu bakterie posiadają liczne koliste cząsteczki DNA nazywane plazmidami, które w komórce ulegają autonomicznemu powielaniu. Plazmidy nadają bakteriom szczególne właściwości np. odpowiadają za oporność ich komórek na antybiotyki lub umożliwiają przeprowadzenie procesu koniugacji. W cytoplazmie komórek bakteryjnych występują materiały zapasowe – głównie glikogen i skrobia, rybosomy 70s, mezosomy i tylakoidy (wyłącznie u bakterii autotroficznych).
W tylakoidach bakterii zawarte są barwniki aktywne w procesie fotosyntezy. Mezosomy i tylakoidy w komórce bakteryjnej pełnią funkcje identyczne jak mitochondria i chloroplasty w komórce eukariotycznej.

Ryc. XXX. Przykłady kształtów komórek i kolonii bakteryjnych

Większość bakterii o wydłużonym kształcie (laseczki, pałeczki) posiada rzęski lub wici, które umożliwiają im poruszanie się. Ruch bakterii nazywany jest taksją i odbywa się pod wpływem bodźców występujących w środowisku np.: chemotaksje – to ruchy wywoływane przez bodźce chemiczne lub
fototaksje – to ruchy wywoływane przez światło.

W większości bakterie są organizmami jednokomórkowymi, ale mogą też tworzyć kolonie. W zależności od kształtu, jaki przybiera kolonia tworzone
są nazwy bakterii np.: dwoinki, pakietowce, gronkowce (rys.XXX).

Bakterie to bardzo zróżnicowana grupa organizmów, którą najogólniej
dzielimy na:

1) archebakterie – bakterie, które żyją w ekstremalnie trudnych warunkach środowiska np. gorące źródła, ścieki, solanki. Ich ściana komórkowa
jest pozbawiona mureiny, prowadzą nietypowe procesy metaboliczne;

2) bakterie właściwe – bardzo zróżnicowana grupa bakterii, do której należą bakterie samożywne i cudzożywne, tlenowce i beztlenowce.

Inny podział bakterii przeprowadzono przyjmując jako kryterium barwienie komórek bakteryjnych metodą Grama. Utrwalone komórki bakterii barwi
się fioletem krystalicznym, a następnie roztworem jodu. W protoplaście komórki tworzy się nierozpuszczalny w wodzie kompleks fiolet krystaliczny – jod, nadający komórkom fioletowy kolor. Następnie preparaty komórek bakteryjnych zanurza się w alkoholu. Bakterie Gram - z cienką ścianą komórkową pod wpływem alkoholu tracą zabarwienie fioletem (aby je zobaczyć należy dobarwić preparat fuksyną). Bakterie Gram + z grubą ścianą komórkową zatrzymują barwnik w komórce i pozostają zabarwione na fioletowo.

2. Czynności życiowe bakterii

2.1. Rozmnażanie się bakterii

Bakterie rozmnażają się wegetatywnie na drodze amitozy. Amitoza
to bezpośredni podział komórki poprzedzony podwojeniem się (replikacją) genoforu. Proces amitozy zachodzi do chwili wyczerpania się składników pokarmowych w środowisku życia bakterii.

U części bakterii wykryto proces płciowy – koniugację. Proces koniugacji jest uzależniony od występowania u bakterii tzw. pilii płciowych, które umożliwiają łączenie się bakterii. Bakterie, u których w budowie występują pilie płciowe określamy jako F⁺ podczas gdy bakterie nie posiadające pilii płciowych określamy jako F^-. Koniugacją nazywamy proces przeniesienia plazmidu
lub plazmidu z fragmentem genoforu z komórek bakterii F⁺
do komórek bakterii F^-.

W niekorzystnych warunkach środowiska niektóre bakterie mogą tworzyć przetrwalniki nazywane endosporami. Endospory w stanie życia utajonego (anabiozy) mogą przetrwać wiele lat.

2.2 Odżywiane się bakterii

Bakterie to organizmy zarówno samożywne (autotrofy) jak i cudzożywne
(heterotrofy).

Do bakterii samożywnych należą:

1) bakterie fotosyntetyzujące – prowadzą proces fotosyntezy; zawierają barwnik bakteriochlorofil; należą do nich bakterie purpurowe i zielone;

2) bakterie chemosyntetyzujące – prowadzą proces chemosyntezy; nie zawierają bakteriochlorofilu.

Fotosynteza to proces, który polega na syntezie związków organicznych
z dwutlenku węgla i wody przy udziale chlorofilu i światła. W procesie fotosyntezy energia słoneczna zostaje przekształcona w energię chemiczną zmagazynowaną w cząsteczkach glukozy (patrz: „Podstawy Cytologii
i Genetyki” str. 30).

Chemosynteza to proces tworzenia związków organicznych (glukozy)
z dwutlenku węgla i wody przy wykorzystaniu energii chemicznej uzyskiwanej przez utlenianie substancji nieorganicznych takich jak siarka, wodór, żelazo, amoniak. W zależności od rodzaju utlenianej substancji nieorganicznej bakterie dzielimy na: bakterie nitryfikacyjne, bakterie żelazowe, bakterie wodorowe, bakterie siarkowe. Proces chemosyntezy przebiega w dwu etapach:

1) utlenianie substancji nieorganicznej

substancja nieorganiczna zredukowana + O₂ ---- substancja nieorganiczna utleniona + energia

2) produkcja związków organicznych

CO₂ + H₂O + energia ------------------------ glukoza + O₂

Wśród bakterii heterotroficznych wyróżniamy:

1) pasożyty roślin, zwierząt i człowieka – odżywiają się kosztem innego organizmu (żywiciel) przynosząc mu szkodę np.: dwoinka zapalenia płuc;

2) bakterie symbiotyczne - odżywiają się kosztem innego organizmu, który
nie ponosi z tego powodu szkody, ale czerpie ze współżycia z bakteriami korzyści np.: bakterie jelitowe zasiedlające jelito grube człowieka;

3) saprofity – odżywiają się martwą materią organiczną np. bakterie gnilne.

Дата добавления: 2015-01-12 | Просмотры: 2303 | Нарушение авторских прав