Холецисто-кардиальный синдром.

Аурудың пайда болу себептеріне қарай өт қалтасындағы патологиялық процесстер де әртүрлі болады. Кейбір жағдайларда қан тамырының бітелуіне байланысты катаральды, флегмонозды қабыну сатылары болмай-ақ бірден алғашқы гангренозды холецистит болуы осыған дәлел.

Өт қалтасының ауруларының пайда болуына бірнеше факторлар бар. Біріншіден өт жолдарының анатомо-физиологиялық ерекшеліктері. Оның ішінде иннервацияның бұзылыстарына байланысты өзек жүйелерінің төменгі бөліктеріндегі функциональдық жағдайлары. Бауырдан тыс өт жолдарының қалыпты қызметтерінің бұзылыстарына әкелетін факторларға аз қозғалу, жұмысты отырып істеу өзгеруі, тамақтану жағдайларының өзгеруі жатады. Жүктілігі бар әйелдерде көбіне гипотониялық дискенезия болып, өттің іркілісіне әкеледі. Сонымен бірге басқа да көптеген аурулар (бауырдың созылмалы диффузды зақымдануы, туа біткен гемолитикалық анемия) жедел холециститке алып келуі мүмкін.

Жедел холециститтің пайда болуы үшін екі негізгі факторлардың қосарлануы болуы керек: өт сұйығында немесе өт қалтасының қабырғасында инфекция және өттің іркілісі.

Егер инфекция болмаса, өт жолдарының қандай деңгейде бітелуіне байланысты механикалық сарғаю немесе өт қалтасының шемені пайда болады.

Егер өт шығару жолдарының дренаждық қызметі сақталса өттің залалдануы (инфекция) болса да кейбір жағдайларда жедел холецистит дамымайды.

Патогендік микрофлоралардың өт жолдарына енуінің үш жолы бар:

1) энтерогендік - 12 екі ішек жағынан ену; 2) гематогендік; 3) лимфогендік.

Энтергендік жолмен өт қалтасына инфекцияның түсуі жалпы өт өзегінің терминальды бөлігінің аурулары және сфинктерлік аппараттың функциональды бұзылыстары кезінде. Бұл жағдай көбіне дуоденостаз кезінде байқалады. Гематогендік жолмен өт қалтасына инфекция жалпы қан айналымынан бауыр артериясы арқылы немесе асқазан-ішек жолдарынан қақпа венасы мен бауыр арқылы түседі.

Бауырдың фагоцитарлық белсенділігі төмендеген уақытта микробтар өт капиллярларына клетканың мембраналары арқылы өтіп, өт сұйығымен өт қалтасына түседі. Көбіне микробтар өт қалтасының қабырғасында, Люшка жолында болады, сондықтан өт қалтасының ішіндегі өт сұйығынан микробтар анықталмауы да мүмкін. Гематогендік жол өт қалтасына инфекция түсуінің негізгі жолы болып есептеледі.

Лимфогендік жолмен өт қалтасына инфекция бауыр мен өт қалтасының іш қуысындағы ағзалармен тығыз байланыста болуының әсерінен түседі. Кейбір жағдайларда осы жолмен өт қалтасына инфекция созылмалы колит, созылмалы аднекоит кездерінде де түседі.

Өт сұйығының жүруінің бұзылуының негізгі себебі механикалық факторлар болып табылады. Оның ішінде көбіне өт қалтасының тастары, өт қалтасының ұзарған немесе иректелген өзегінің қайырылып қалуы, өт қалтасы өзегінің тарылуы осы факторлардың себебі болады. Олардың ішінде өте көп кездесетіні өт қалтасындағы тастар, көбіне өт қалтасының мойын бөлігінің өткізбеушілігіне немесе өт қалтасының өзегінің обтурациясына әкеледі. Өт қалтасындағы тастардың әсерінен болған жедел холециститтер 85-90% құрайды.

Өт жолдарының ұйқы безінің өзектерімен тығыз анатомо-физиологиялық байланыста болуы ферментативтік холециститтің дамуына әкеліп соқтырады. Бұл аурудың пайда болуы микробтардың әсерінен емес, өт қалтасына панкреатикалық сөлдердің түсуі және ұйқы безінің ферменттерінің зақымдау әсеріне байланысты.

Панкреатикалық сөлдердің өт қалтасына түсуі өт және ұйқы безінің өзектерінің жалпы ампула құруына және патологиялық процесстердің әсерінен іркілістің болуына байланысты.

Ферменттердің әсерінен болған өт қалтасындағы деструктивті өзгерістер көбіне жедел панкреатиттік әр түрлі түрлерімен қосарланады, оны "холецисто-панкреатит" деп атайды.

Сонымен бірге жедел холециститтің патогенезінде өт қалтасының қабырғасындағы қан тамырларының өзгерістері үлкен роль атқарады. Өт қалтасының артериясының тромбозына байланысты қан айналымының бұзылыстарының әсерінен жедел холециститтің деструктивтік түрі пайда болады. Оны "алғашқы гангренозды холецистит" деп атайды және бұл артерия қан тамырларының облитериялық ауруларымен ауыратын егде тартқан адамдарда кездеседі.

Жіктелуі.

Клиникасы. Көптеген жағдайларда өт қалтасында патологиялық процесстердің пайда болуы, оның мойын бөлігінің таспен бітелуі. Сосын инфекцияның түсуіне байланысты өт қалтасының қуысында ірің пайда бола бастайды. Артынан патологиялық процесс сірі қабығына ауысып асқынған холециститтің клиникалық көрінісі болады. Ол да патологиялық процесстің шектелу немесе шектелмеуіне байланысты. Егер шектелмеген жағдайда перитонитпен асқынады.

Осыған байланысты аурудың алғашқы кезеңдерінде оң жақ қабырға астында ұстама тәріздес ауырсыну және ол оң жақ қолға, жауырынға, бұғана үстіне беріледі. Сосын іріңді процесстердің үдеюіне байланысты дене қызуы көтеріліп, жедел холециститтің және оның асқынуларының белгілері пайда бола бастайды. Егер жедел холецистит өт қалтасының қабырғасындағы қан айналымының бұзылыстарының әсерінен болса (ишемиялық холецистит кезінде), бауыр шаншуының клиникалық көріністері болмайды. Өт қалтасынадағы деструктивтік өзгерістер өте тез дамып, оң жақ қабырға астындағы аймақтың іріңдігіне ұқсайды.

Аурудың алғашқы сағаттарыныда және жеңілдікке әкелмейтін құсу болады.

Өт құсу жедел холецистит кезіндегі негізгі белгілерінің бірі болып табылады. Жедел холецистит кезінде өт қалтасының қызметі бұзылып өттің жиналуы болмайды. Соған байланысты қалапты жағдайда қарағанда, көп мөлшерде барлық өт 12 елі ішекке барып құйылады. Сонымен бірге жедел холецистит кезінде дуоденостаз болуының әсерінен түскен өт 12 елі ішекпен төменгі бөліктеріне қарай кетпейді де, асқазанға келіп құйылады. Осыған байланысты құсықтың ішінде көп мөлшерде өт болады. Айта кету керек, құсықтың ішінде өттің болуы холедохтың төменгі бөлігінің өткізгіштігі бар екендігін көрсетеді. Аурудың алғашқы кезеңдерінде қабыну процесстеріне тән дене қызуының көтерілуіне байланысты науқастың бет-әлпетінде гиперемия болады. Науқас тынымсыз, қозғалса ауырсыну күшейеді. Ферментативтік холецистит немесе холецистопанкреатит кезінде науқастар қуқыл тартып, салқын тер шығып, бет-әлпеті азап шеккендей болады.

Көздің склерасының сарғаюы болады, бірақ ол әрдайым механикалық кедергіге байланысты емес. Бұл бауырдың токсикалық зақымдануына байланысты, былай айтқанда паренхиматоздық сарғаю болып есептеледі. Бұндай сарғаюдың болуы бауырдың қызметінің бұзылғандығын көрсетеді. Механикалық белгілерімен лабораториялық тексерулермен негізделген. Кейбір жағдайларда жедел холецистит механикалық сарғаюмен қосарланады. Науқастардың тілі лас жамылғымен қапталады. Өт аралас қайта-қайта құсық болуына байланысты тілдегі жамылғы жасыл көк түске айналады.

Жедел холециститпен ауыратын науқастарда жыныс алу кезінде оң жақ қабырға астының кешігіңкіреп қатысуы анықталады. Кейбір жағдайларда оң жақ қабырға астындағы алдыңғы іш қабырғасының өт қалтасының ұлғаюына байланысты бұлтиып тұруы анықталады. Перитонитпен асқынған кезле іштің кебуі байқалады. Уақыт өткен сайын қабынған өт қалтасының айналасында инфильтрат пайда болып пальпация кезінде анықталып тұрған түзілістің көлемі ұлғайып шекарасы айқын анықталмайды.

Жедел холецистит кезінде анықталатын белгілер:

1. Греков – Ортнер белгісі - оң жақ қабырға доғасын қолдың қырымен соққылаған кезде қатты ауырсыну болады.

2. Кера белгісі - оң жақ қабырға астын пальпация жасап басып тұрып тереңдем алған кезде қатты ауырсыну болады.

3. Мерфи белгісі – оң жақ қабырға доғасының аймағын пальпация жасап терең деа алған кезде тыныс алудың тоқтап қалуы.

4. Георгиевский – Мюсси (френикус) белгісі – Sternocleidomasteidus бұлшық еттерінің екі аяқшасының арасын басқан кезде оң жақ қабырға астында ауырсыну пайда болады. Кейде бұл белгіні Френекус белгісі, деп те атайды. Бұл белгі көк ет астындағы кеңстікте қабыну процесстерінің болуына байланысты көк ет нервінің ұштарның тітіркенуі әсерінен пайда болады.

5. Пекарский белгісі – семсер өсіндісін басқан кезде қатты ауырсыну болады оған себеп өт қалтасында қабыну процесстері пайда болған кезде құрсақ нерв өмірінің тітіркенуінің әсерінен болады.

6. Баос белгісі – ІХ – ХІ кеуде омыртқаларының деңгейінде омыртқа жотасынан 3см оң жақ аймағын басып қарағанда ауырсынудың болуы. Бұл белгінің болуы айтылған жерде Захарьин-Геде гиперстезия аймағының болуы.

7. «Жөтел» белгісі – бірінші рет Г.Г.Караванов жазған - өт қалтасының тұсында жөтелген кезде ауырсынудың болуы.

8. Сректор белгісі – кіндіктің оң жаққа және жоғары қарай ығысуы, негізінен бұл белгі оң жақ қабырға доғасының астындағы бұлшық еттердің қатаюынан болады.

9. Федоров белгісі - өт қалтасының тұсын пальпация жасаған кезде өт қалтасындағы тастардың крепитациясы анықталады.

10. Щеткин – Блюмберг – іштің алдыңғы қабырғасын басып, тез арада жіберіп қалған кезде қатты ауырсынудың болуы. Бұл белгі жедел холецистит перитонитпен асқынған кезінде болады.

11. Курвуазье белгісі – пальпация жасаған кезде ауырсынбайтын үлкейген өт қалтасы анықталады. Бұл белгіні обтурациялық холецистит кезінде анықталатын үлкейген өт қалтасымен шатыстыруға болмайды. Курвуазье белгісі холедох арқылы өттің жүруі нашарлаған кезде және өт қалтасының өзегінін өткізгіштігі болған кезде анықталатын бегі.

Егер қабыну процесстері ұйқы безіне берілетін болса холецистопанкреатит деп айтамыз және жоғары аталған Мейо-Робсон, Воскренский белгілері пайда болады.