АкушерствоАнатомияАнестезиологияВакцинопрофилактикаВалеологияВетеринарияГигиенаЗаболеванияИммунологияКардиологияНеврологияНефрологияОнкологияОториноларингологияОфтальмологияПаразитологияПедиатрияПервая помощьПсихиатрияПульмонологияРеанимацияРевматологияСтоматологияТерапияТоксикологияТравматологияУрологияФармакологияФармацевтикаФизиотерапияФтизиатрияХирургияЭндокринологияЭпидемиология

Менингиттер

Менингит – мый мен жұлын қабықтарының қабынуы. Мыйдың қатты қабығының қабынуын пахименингит, жұмсақ және жұқа қабығы қабынуын лептоменингит дейді. Соңғысы ең жиі кездеседі және оны белгілеу үшін клиникада «менингит» атаусөзі қолданылады. Оның пайда болуына дерттуындататын әртүрлі микроорганизмдер (вирустар, бактриялар, тұрпайы жәндіктер) әкеледі (жоғарыдан қараңыз).

Менингиттердің жіктелулері. Мый қабықтарының қабыну түріне және мый-жұлын сұйығының өзгерістеріне қарай шырышты және іріңді менингиттерді ажыратады. Шырышты менингит кезінде мый-жұлын сұйығында лимфоциттер, іріңді қабыну кезінде нейтрофилдер басым болады.

Даму жолдарына қарай біріншілік және салдарлық менингиттер деп бөледі. Біріншілік менингит организмде жалпы жұқпа немесе жұқпалы дерт байқалмай-ақ дамиды, салдарлық менингит жұқпалы аурулардың асқынуы нәтижесінде пайда болады. Мый қабықтарында қабынудың жайылу дәрежесіне қарай жайылмалы және шектелген менингит болуы мүмкін. Дерттің басталу және өту қарқынына қарай қауырт, жіті, жітілеу және сүлде, клиникалық көріністерінің айқындық дәрежесіне қарай жеңіл, орташа дәрежелі, ауыр және өте ауыр түрлерін ажыратады. Пайда болу еебептеріне қарай бактериалық (мениго-, пневмо-,стафилококктық, туберкулездік т.с.с.), вирустық (жіті лимфоциттік хориоменингит, Коксаки энтеровирустары, індетті паротит т.б. вирустар), майда саңырауқұлақтық (кандида т.б.) және тұрпайы жәндіктік (токсоплазмоз, безгек т.б.) менигиттер дамуы мүмкін.

Патогенезі. Мый қабықтарына жұқпалар бірнеше жолдармен:

√ қанмен, лимфамен, аксондардың бойымен, бала жолдасы арқылы;

√ мұрын маңындағы қойнаулардың, ортаңғы құлақтың немесе қақаттың іріңді қабынулары, тіс дерттері кезінде үстіңгі жақсүйектен, көздерден жұқпаның мый қабығына тікелей тарауы арқылы;

√ бас мыйының, омыртқалар мен жұлынның ашық жарақаттары, мый-жұлын сұйығы шығуына әкелетін бассүйек түбірінің сынуы мен сызаттануы кездерінде – тарайды.

Менингит бактериемияның негізгі немесе дара көрінісі болуы ықтимал. Мұрын мен жұтқыншақ, бадамша бездер, кеңірдекшелер, ішек-қарын жолдарының қабынуы кездерінде олардың шырышты қабығы арқылы жұқпа қоздырғыштары мый қабықтарына қанмен немесе лимфамен өтеді. Соған жауап ретінде мый қабықтары мен жақын орналасқан мый тінінде қабыну дамып, майда қанайналымның бұзылыстары, мый қабықтарына қан құйылу (-сурет), ісіну пайда болуынан, мый-жұлын сұйығының артық өндірілуінен және оның кері сорылуының азаюынан мыйда су жиналуы бассүйек ішінде қысымды көтереді. Мый қабықтарында сезімтал рецепторлар және оларды жарып өтетін бассүйектік және жұлындық жүйкелердің тітіркенулері болады. Осы келтірілгендерге байланысты менингиттің клиникалық көріністері дамиды.

А Б

- сурет. Геморагиялық менингит. А-мыйдың үстіңгі және Б-астыңғы жұмсақ қабыққа қан құйылған.

Менингококктардың сыртында фагоцитоздан сақтандыратын және адамның иммундық жүйесінің басқа тетіктерінен микробты қорғайтын қапшығы болады. Бұл микробтар қапшығының сыртындағы арнайы бүрлері арқылы мыйдың жұмсақ қабығына бекиді. Микроб қапшығының липополиқанттары қан тамырларын бүлдіріп микроциркуляцияны бұзады. Микробтардың ыдырауынан гемолизиндер босап шығады. Менингит дамуында организмнің иммундық тапшылықтық жағдайы маңызды орын алады. Мәселен, комплемент жүйесінің құрамбөлшектері тапшылығынан менингококктық менингиттің дамуы 8000 есеге артады.

Туберкулездік менингит кезінде мый тінінің іріген некроздары пайда болады (-сурет).

- сурет. Туберкулездік менингоэнцефалит. Мыйдың солжақ жартысында және аралық мыйда казеоздық некроз ошақтары стрелкалармен көрсетілген.

Жіті іріңді менингит кезінде дерттік өзгерістер қоздырғыштың түріне байланысты болмайды. Мый қабықтарына микробтар қанмен немесе лимфамен түскенде қабыну тез арада дамиды және мый мен жұлынның жұқа қабықтарының астына жайылып тарайды. Мый және оның қабықтары ісінеді, мый қатпарлары жайылып кетеді. Вирустық шырышты менингиттер кездерінде мый мен қабықтары ісінеді, мый-жұлын сұйығының кеңістіктері керіледі.

Клиникалық көріністері. Жіті менингиттердің барлық түрлерінің әйгіленімдері, пайда болу себептеріне қарамай, ұқсас болады. Бұл кезде үш түрлі синдромдар байқалады:

√ жалпы инфекциялық;

√ мый қабығылық (менингеалдық);

√ мый-жұлын сұйығының қабынулық өзгерістері.

Бұлардың біреуі ғана болуы әлі менингит деуге негіз бермейді. Мәселен, мый қабығылық әйгіленімдер олардың қабынуынсыз-ақ пайда болуы мүмкін. Мый-жұлын сұйығында жасушалардың көбеюі мый қабықтарының өспе өсуіне немесе қан құйылуына жауап қайтаруы нәтижесінде байқалуы ықтимал.

Жалпы инфекциялық әйгіленімдерге дененің қалтырауы, дене қызымының көтерілуі, қанда лейкоцитоз, эритроциттердің шөгу ылдамдығы артуы т.б., кейде теріде бөртпелер пайда болуы жатады. Жүрек соғу жиілігі басында сиреп, артынан дерт үдеуіне байланысты тахикардия дамиды. Тыныс алу жиілейді, оның ырғағы бұзылады.

Мый қабығылық синдромдарға бас ауруы, жүрек айну, құсу, терінің жалпы сезімталдығы көтерілуі, жарыққа қарай алмау, науқастың менингеалдық кейпі, мойын бұлшықеттерінің сіресуі, Керниг, Брудзинский әйгіленімдері, Бехтеревтің бет ұшылық әйгіленімі т.б. жатады. Керниг әйгіленімі – шалқасынан жатқан науқастың созылған аяғын қолмен көтеріп ұршық буынан бүккенде тізе буынын бүгетін бұлшықеттердің сіресіп жайылмауы. Брудзинский әйгіленімі – үстіңгі, ортаңғы және төменгі болып ажыратылады. Үстіңгі әйгіленім: басты кеудеге қарай бүккенде аяқтар еріксіз тізеден бүгіледі, қолдар шынтақтан бүгіліп жоғары көтеріледі. Ортаңғы әйгіленім: шап аймағын немесе қасаға байланысын қолмен басқанда аяқ тізеден бүгіледі. Төменгі әйгіленім: Керниг әйгіленімін тексеріп тізеден бүгілген аяқты жазуға тырысқанда екінші аяқ тізеден бүгіліп құрсаққа жақындайды. Бетұшы доғасын басқанда аяқтардың сіресіп бүгілуі «ұрттық феномен» делінеді. Бехтеревтің әйгіленімі – деп бетұшын тырсылдатқанда бас ауыруы күшейіп, бет әлпетінің бұзылуын айтады. Тері сезімталдығының көтерілуі жұлынның артқы түбіршектерінің және жұлын түйіндері жасушаларының тітіркенулерімен түсіндіріледі.

Менингиттің бастапқы әйгіленімі болып үдемелі бас ауыруы есептеледі. Ол қабыну дамуы, уыттардың әсер етуі нәтижесінде мый қабықтары мен тамырларының ауырулық рецепторлары және бассүйек ішінде қысым көтерілуінен барорецепторлар қозуларынан пайда болады. Бастың ішін керетін қатты бас ауыруы байқалады. Бас ауыруы күшеюіне байланысты жүрек айнуы және құсу менингиттің ерте сатыларында байқалады. Менигококктық менингит кезінде ауызды толтыра құсу жүрек айнуынсыз-ақ болады және одан кейін науқаста жеңілдік сезімі байқалмайды. Құсу IV қарыншаның түбінде орналасқан кезбе жүйкенің рецепторлары мен ядросы және сопақша мыйдың торлы құрылымында құсу орталығының қоздырылуынан дамиды. Балаларда, кейде ересек адамдарда, тырыспа-селкілдек дамиды. Психомоторлық қозу, сандырақтау, елес болуы мүмкін. Бірақ дерт үдеуіне байланысты артынан ұйқы басу, есеңгіреу болып, комаға ауысуы ықтимал.

Мый қабығылық әйгіленімдер мый қабықтары тітіркенуінен бұлшықеттердің рефлекстік қатты ширығуымен көрінеді. Желке бұлшықеттерінің артқа қарай сіресуі және Керниг әйгіленімі ең жиі айқындалады. Менингиттің ауыр түрде өтуінде бас артқа қарай шалқаяды, құрсақ ішке тартылып, ширығады, аяқтар құрсаққа бүгіліп қалады. Осындай жағдайды менингеалдық опистотонус (науқастың менингеалдық кейпі) дейді. Жиі жақ қарысуы (тризм), Бехтеревтің бетұшылық әйгіленімі, көзді саусақпен басқанда және қимылдатқанда ауыруы, тері сезімталдығының көтерілуі, шуылға, қатты сөйлеуге, иістерге көтеріңкі сезімталдық, Брудзинскийдің үстіңгі және төменгі әйгіленімдері байқалады. Науқас қараңғы бөлмеде көзін жауып, қимылдамай жатқанды жақтырады.

Емшектегі балаларда бас еңбегі көтеріліп ширығып тұрады.

Көз түбінде веналық гиперемия, көру жүйкесі табақшасының ісінуі байқалады. Дерт ауыр өткенде көз қарашығы кеңиді, кейде қылилық және қосарланып көріну болады. Жұтынудың қиындауы, аяқ-қол бұлшықеттерінің межеқуаты төмендеуі, толық және шала салданулары, қимыл үйлесімділігі бұзылуы мен діріл пайда болуы дерттің соңғы сатысында көрінеді және олар мый қабықтарымен бірге мый затының бүліністерін көрсетеді. Үлкен және кіші дәреттердің бұзылыстары кеш пайда болады, бірақ психиканың айқын бұзылыстары несеп тұтылуына немесе оның еріксіз шығарылуына әкелуі мүмкін.

Менингит кезінде мый-жұлын сұйығының қысымы жиі жоғары болады. Бассүйек түбі аймағында ликвор өтетін жол бітеліп қалуынан бұл қысым төмен болуы мүмкін. Жұмсақ қабық асты кеңістікте дамыған тыртықты-жабысқақ үрдіс кезінде бұл бөгет жартылай немесе толық болуы ықтимал. Осы айтылғандарға байланысты мый қабығы бүліністерінің белгілері болған жағдайда міндетті түрде мый-сұйығының қысымын өлшеу қажет. Ликворды жай көзбен қарағанда ол мөлдір немесе шамалы ғана лайланған болуы шырышты менингитті, сарғыш-жасыл түсті, лайланған болса іріңді менингитті көрсетеді. Менингит кезінде ликворда жасушалар көп болады. Осы жағдайды плеоцитоз дейді. Ликворда нейтрофилдердің көптігі іріңді менингитке, лимфоциттердің көп болуы шырышты менингитке тән болады.

Бактериялық менингит мый қабығылық әйгіленімдермен және ликворда көпядролы лейкоциттердің басымдығымен тез арада дамиды. Олардың ішінде туберкулездік менингит біртіндеп дамиды және бұл кезде ликворда бірядролы лейкоциттер басым болады. Басқа себептерден (вирустардан, тұрпайы жәндіктерден, майда саңырауқұлақтардан т.с.с.) дамыған менингиттердің клиникалық көріністері онша айқын болмайды және олар көп құбылып тұрады, мый-жұлын сұйығында бірядролы жасушалар көп болады.

Менингит пен энцефалит бірі мен бірі байланысты. Менингит кезінде мый затының қабынуы, энцефалит кезінде менингит пайда болады. Бұл екі дертке де жұқпалық жалпы уыттану: дене қызымы көтерілуі, тері қызаруы, бұлшықеттердің әлсіздігі, тершеңдік, ұйқының бұзылыстары, селқостық, тәбеттің болмауы тән құбылыстар.

Энцефалитке тұрақты ошақты әйгіленімдер, кекештену, сана-сезімнің, бассүйек жүйкелерінің, жүрек-қан тамырлар жүйесі қызметтерінің бұзылыстары, тырыспа-селкілдек дамуы тән. Егер өткізілген емшаралардан науқастың тез айығуы болса, онда энцефалиттік серпілістер дейді.

Менингиттің ерте ушығуы бассүйек ішінде қысым көтерілуінен, мый тінінің ісінуінен және көлемі ұлғаюдан бассүйек пен ауызомыртқа аралық үлкен тесікке қарай оның кіріп кетуінен дамиды. Осылардың нәтижесінде тыныс алу мен қан тамырларының қимылдық орталықтарының салдануынан науқас адам жан тапсырады. Сонымен қатар менингиттің өту қарқыны менингококктардың қанға шабуынан байланысты болады. Қарт адамдар мен бір жасқа дейінгі балаларда иммунитеттің тапшылығынан ауыр бактериемия байқалады. Соған сәйкес оларда инфекциялы-уытты сілейме даму қауіпі болады. Менингиттің тым ауыр түрлерінде тамыр ішінде шашыранды қан ұю синдромы, тұтынулық коагулопатия дамуы көптеген ағзалар (құлақтың, бүйрекүсті бездерінің, жүрек, өкпе, бауыр, бүйрек т.б.) қызметтерінің жеткіліксіздігіне әкеледі. Құлақ қошқарының қызметі бұзылуынан тұрақты бас айналу, науқастың басын көтеріп тұра алмауы, қимылдауға талпынғанда толастамай құсу, құлақ шуылы байқалады.

Пневмококктық менингит пневмонияның, отиттің, эндокардиттің т.б. ошақты қабынулық аурулардың асқынуы ретінде пайда болады және тым ауыр өтеді. Ол мый қарыншаларының іріңді қабынуымен ушығады (-сурет)

.

- сурет. Іріңді менигит.

Менингитті емдеу негіздері. Менингококктық жұқпаны емдеуде пенициллин қолданылады. Оның әсері нәтижелі болмағанда жартылай жасампаздық жолмен алынған пенициллиндер (ампициллин, оксациллин, метициллин т.б.), тетрациклин, цефалоспориндік антибиотиктер, левомицин жақсы емдік әсер етеді. Левомицетиннің натрий сукцинаты жұқпалы уытты сілейме дамуынан жақсы сақтандырады.

Орташа дәрежелі менингитті емдеуге әсері ұзартылған сульфамидтік дәрілер (мәселен, сульфамонометаксин) қолданылады.

Организмнің уыттануын азайту үшін көктамырға глюкозаның, Рингер және реополиглюкин ерітінділерін, қан плазмасын т.б. сұйықтарды енгізу қажет. Сонымен бір мезгілде зәрайдатқылар (маннитол, лазикс, диакарб т.с.с.) тағайындау арқылы сұйықтың мыйда жиналып қалуынан сақтандырады. Сілеймемен қабаттасып өтетін менингиттің ауыр түрін емдеу мақсатында көктамырға, кейде артерия ішіне жоғарыда келтірілген сұйықтардың бірінші өлшеміне гидрокортизон, преднзолон, жүрек гликозидтерін, тиамин, аскорбин қышқылын т.б. қосу қажет. Гипоксияны азайту үшін оксигенотерапия қолданылады. Организмде дамыған ацидозды оңалту мақсатында натрий бикарбонатының 4%-дық ерітіндісі енгізіледі. Гипокалиемияның орнын толтыру үшін калий препараттары пайдаланылады. Мыйдың ісінуін емдеу үшін организмде сұйықтықты азайтуға бағытталған емшаралар, оксигенотерапия, тыныс алудың, жүрек қызметінің бұзылыстарын емдеу маңызды. Науқаста тырыспа-селкілдек дамығанда оны жою әдістері (промедол, аминазин, димедрол қоспасын бұлшықет ішіне тәулігіне 3-4 рет енгізу) қолданылады. Сонымен қатар фенобарбитал хлоргидратын желішекке енгізу, егер ол нәтижесіз болса натрий тиопентал немесе гексенал 10 мг/кг пайдаланылады. Көктамырға және бұлшықет ішіне седуксенді (ересектерге тәулігіне 50-100 мг) енгізгенде селкілдек ұстамасы тез тиылады. Организмде суды азайту үшін маннитолдың 20%-дық ерітіндісінен 1-3 г/кг дене массасына енгізу пайдалы. Оған зәрнәсіл қосып енгізгенде оның суды шығаратын әсері күшейеді. Бірақ бүйрек бүліністерінде және қан кетулер болған жағдайларда зәрнәсілді енгізуден сақтану қажет. Осмостық зәрайдатқыларды лазикспен, урегитпен т.с.с. зәрайдатқылармен алмастырып тағайындау және көктамырға эуфиллин енгізу қажет. Осындай дегидрациялық емдеумен қатар дезинтоксикациялық емшараларды қолдану арқылы организмнің сусыздануынан сақтандыруға, су мен электролиттер алмасуының және қышқылдық-сілтілік үйлесімділіктің бұзылыстарын оңалтуға болады.

Бас ауыруын басу мақсатында амидопирин аналгинмен, наркотиктер, аминазин тағайындалады.

Мый қанайналымының бұзылыстары

Мый ересек адам дене массасының 2%-ы шамасында ғана болғанына қарамай, үлкен қанайналым шеңберіне жүрекпен шығарылатын қанның 15% мый тамырлары арқылы ағып өтеді, былайша айтқанда мыйдың қанмен қамтамасыз етілуі басқа ішкі ағзаларға қарағанда қарқынды түрде болады. Мәселен, дені сау адамның 100 г мый тіні арқылы минутына 50 мл қан ағып өтеді. Осыдан мый тінінде заттардың алмасу қарқыны да ең жоғары деңгейде болады. Организмге түскен оттегінің 20%-ын, глюкозаның 17%-ын мый тіні пайдаланады.

Мыйды қанмен қамтамасыз етуде қан тамырлар жүйесі жоғары деңгейге жетілген түрде реттелініп тұрады және мыйда қан ағымы бұзылыстарын тез арада теңгерілуін қамтамасыз етеді. Адам мыйы төрт ірі артериялар (бір-бір жұп ішкі ұйқы және омыртқа артериялары) арқылы қанмен қамтамасыз етіледі (-сурет). Олар үлкен мый (виллизий) шеңберінің аумағында өзара көптеген анастомоздармен байланысады. Қалыпты жағдайда бұл аумақта қан араласып кетпейді. Әр ішкі ұйқы артериясы үлкен мыйдың жарты шарларын қанмен қамтамасыз етсе, омыртқа артерияларының қаны шүйде аумағындағы мый құрылымдарына тарайды. Мый артерияларының қабырғалары, адрено- және холинергиялық жүйкелерге бай, тегіс салалы ет талшықтарынан тұрады. Оларда серпімді тін талшықтары аз болады. Сондықтан мый артерияларының саңылауы жеңіл өзгеріп, мыйдың қанмен қамтамасыз етілуі реттелуіне қатысады. Артериялық шеңберден шығатын алдыңғы, ортаңғы және артқы мый жұп артериялары тармақталып және өзара байланысып мыйдың жұмсақ қабығының күрделі артериялық жүйесін (пиалдық артериялар) құрады. Бұл артериялар өте майда тармақтарға (диаметрі 50 мкм-ден кішкене) тармақталып, мыйдың сыртқы бетіне орналасады және өте ұсақ аумақтардың қанмен қамтамасыз етілуін реттейді. Әр артерия субарахноидтық кеңістікте салыстырмалы кең өзекте орналасқандықтан өзінің диаметрін тарылтып-кеңейтіп, жақсы құбылтып тұра алады. Жұмсақ мый қабығының артериялары өзара байланысқан көктамырлардың үстінде жатады. Мыйдың жұмсақ қабығының артерияларынан жан-жағына тараған артериялар мый ішінде тармақталады. Олардың айналасында бос кеңістіктер болмайды. Сондықтан бұл артериялардың мый қанайналымын реттеуде маңызы онша емес деп есептеледі.

- сурет. Мый қанайналымы. 1-негізгі артерия, 2-пиалдық артерия, 3-веналық қойнау, 4-мый ішілік артериялар, 5-мыйдың артериялық шеңбері, 6-омыртқалық және ішкі ұйқы артериялары.

Мыйдың терең құрылымдарында артерия аралық анастомоздар болмайды. Оның есесіне қылтамырлар торлары кең тарайды және зат алмасуларының қарқыны неқұрлым артық болса, соғұрлым қылтамырларда көп болады. Сондықтан мыйдың сұрғылт затында, ақ затына қарағанда, қылтамырлар басым болады. Егер физикалық жүктеме кезінде коронарлық қан ағым 10-15 еседен астам ұлғайса, қатты ой жұмысын атқарғанда тұтас мыйда қан ағымы ұлғаймайды, тек үлкен жұмыс атқарып тұрған мыйдың бөлігіне аз қызмет атқарып тұрған бөліктерінің есесбінен қан көбірек бөлінеді. Сол себептен мый қанайналымы бұзылыстарының патогенезінде мый ішілік гемодинамиканың өзгерістері маңызды орын алады. Мый тамырлары жүйесінде қанның қызмет атқарып тұрған аумақтарға көптеп бөлінуі қызмет атқармай тұрған бөліктерінің уақытша ишемиясына әкелу қауіпі болып, мый қанайналымының өткінші жеткіліксіздігін туындатады. Осындай жағдай бас тамырының бірінде стеноз болудан мыйға қан келуі азаюынан да пайда болуы мүмкін. Өйткені: қанмен аз қамтамасыз етілген мый бөлігіне уақытында қан келу мүмкіншілігі болмайды.

Мый қанайналымының өзін-өзі реттеуі күрделі мый ішілік және мый сыртылық тетіктердің қатысуымен болады. Біріншісіне миогендік, жүйкелік, жүйкелік-сұйықтық және метаболизмдік тетіктер жатады. Мый сыртылық тетіктер синокаротидтік торабтың, депрессорлық жүйкелердің, жүректің жиырылу қабілетінің қатысуымен қамтамасыз етіледі. Бұл реттеуші тетіктердің бұзылыстары систолалық қан қысымының деңгейі с.б.б. 80 мм-ден төмен немесе 180 мм-ден астам жоғары болғанда байқалады.

Мый қылтамырларынан веналық қан мыйдың жұмсақ қабығының венасына (пиалдық венаға) және үлкен мый көктамырына (Гален венасына) түседі. Мыйдың көктамырлар жүйесі басқа ағзалардың көктамырлары сияқты сыйымдылық қызмет атқармайды.

Жалпы артериалық қысым өзгергенде мыйда қан ағымы белгілі мөлшерде тұрақты деңгейде сақталады. Мәселен, жүйелік артериалық қысым көтерілгенде мый артериялары тарылып, төмендегенде кеңейіп, мыйға келетін қанның көлемін реттейді. Осындай мый қанайналымының өзін-реттеуі жүйкелік ықпалдармен реттелінеді. Мыйдың артериалық жүйесінде өзін-өзі реттеуге ірі артериялар және жұмсақ мый қабығының артериялары қатысады. Олардың белсенді түрде жауап қайтаруы нәтижесінде жүйелік артериалық қысым өзгерістері кездерінде мый қанайналымы тұрақты деңгейде ұсталынып тұрады. Жүйелік артериалық қысым тез көтерілгенде келтірілген икемделістік тетіктер бірден жұмылдырылмайды да, мыйда қан ағу қарқыны қатты артып кетуі мүмкін. Кейбір жағдайларда икемделістік тетіктер жақсы жетілген болып, тіпті артериалық қысым с.б.б. 280-300 мм-ге дейін көтерілетін сүлде артериалық гипертензия кезінде де мый қанайналымын қалыпты деңгейде ұзақ ұстап тұра алады. Бүл кезде жүйке жүйесінің бұзылыстары байқалмайды.

Жүйелік артериалық қысым төмендегенде де икемделістік тетіктердің қатысуымен мыйда қан ағымының қарқыны қалыпты деңгейде сақталады. Бұл кезде де икемделістік тетіктердің жетілу дәрежесі әр адамда әртүрлі болуы мүмкін. Жақсы жетілген икемделу кезінде мыйда қан ағымы, жүйелік артериалық қысым с.б.б. 30 мм-ге дейін төмендеп кеткенде де, қалыпты сақталады. Әдетте мый қан айналымының өзін-өзі реттеудің қатерлі ең төменгі шегі болып жүйелік артериалық қысымның с.б.б. 55-60 мм деңгейі есептеледі.

Артериалық қанда рСО2 көбейіп, рО2 азайғанда мыйда қан ағымы ұлғаяды және бұл газдардың үлестік қысымы кері бағытта өзгергенде, керісінше төмендейді. Бұлай мый артериялары межеқуатының өзгеруін гиперкапния мен гипоксия кездерінде зат алмасуларының ауытқуларынан Н+ иондарының және басқа зат алмасу өнімдерінің жиналуымен байланыстырады. Содан артериялардың қабырғаларындағы тегіс салалы ет талшықтарының босаңсуы олардың саңылауын кеңітеді. Сонымен қатар бұл кезде ұйқы артериясының қойнауынан және басқа мый тамырларынан хеморецепторлар қоздырылатын жүйкелік тетіктер де маңызды болуы ықтимал.

Мый артериясында эмболия, тромбоз, ангиоспазм кездерінде қан ағуына кедергілік қасиеттің артуына икемделу жанама қанайналым қосылуымен қамтамасыз етіледі. Бұндай жағдайда теңгерілу келесі ықпалдармен жүзеге асады:

● Мыйдың ірі артериялық жүйесі және жұмсақ мый қабығының артериялары бірімен бірі көптеген жанама жолдармен байланысып анастомоздар құрады. Бірақ артериалық жүйенің құрылымы әр адамда әртүрлі және артериалық шеңбер аумағында даму ақаулары жиі кездеседі. Мыйдың терең орналасқан ұсақ артерияларында анастомоздар болмайды. Қылтамырлар торы тұтас мыйға жайылып тараған болуына қарамай оларға артериялардан қан түспеуінен көрші тін бөлікшелеріне жанама жолмен қан жеткізілмейді;

● жанама артериялар мен майда артериялардың тармақтары бітелген жерінен шеткері қарай белсенді түрде кеңеюі маңызды орын алады. Тінге қан келу тапшылығынан циркуляциялық гипоксия дамып зат алмасуларының бұзылуы сутегі, калий иондарының және аденозин жиналып қалуына әкеледі. Олар артериялық тамыр тармақтарын кеңітеді. Осыдан жанама қанайналым жолдарында қан ағуына қарсы кедергі азаяды, қан аз келетін аумаққа қанның жеткізілуі ұлғаяды.

Бірақ артериосклерозға ұшыраған артериялардың кеңу қабілеті төмендеп кетеді. Бір бұзылыстарға икемделу тетіктері басқа циркуляциялық бұзылыстарды туындатады. Мәселен, ишемияға ұшыраған мый тінінің және онда қан ағымының қалпына келуі (реперфузия) кезінде постишемиялық гиперемия дамуына әкеледі. Бұл кезде микроциркуляцияның деңгейі мый тінінде өтетін метаболизмдік үрдістің мұқтаждығынан артып кететін деңгейге көтеріледі. Содан қанмен жеткізілетін оттегі толығынан пайдаланылмай, оның еркін радикалдары пайда болады. Майда тамырлардың қабырғаларының өткізгіштігі артуынан мыйдың постишемиялық ісінуі дамиды.

Мыйдың қанмен қамтамасыз етілуінің бұзылыстары қан келуінің азаюынан немесе көбеюінен байқалады.

Мый арқылы қан өтуінің азаюы:

√ жүйелік артериалық қысымның төмендеуінен;

√ орталық веналық қысымның көтерілуінен;

√ мый артерияларының атеросклерозы, тромбозы немесе ангио-спазмы кездерінде байқалатын мый тамырларының кедергілік қасиетінің артуынан;

√ субарахноидтық қан құйылу нәтижесінде мый тамырларының қысылып қалуынан;

√ тамыр ішінде қан жасушаларының (эритроциттердің, тром-боциттердің) агрегациясынан – байқалады.

Артериалық гипотензия мен веналық қысымның көтерілуінен артериалық және веналық қан қысымдарының арақатынасы қысқарады. Содан мый тамырлары арқылы қанның өтуі баяулайды. Бұндай жағдайға әкелетін себепкер ықпалдардың ішінде артериалық гипотензия бірінші орында тұрады.

Артериалық гипотензия тұтас мыйда қанайналымды азайтып қана қоймай, оның аралас қанмен қамтамасыз етілетін аумағында қан ағымын ең үлкен деңгейде кемітеді. Өйткені бұл аумақта тамыр ішінде қан қысымы қаттырақ төмендейді. Мыйдың жекелеген артериясы тарылғанда немесе бітелгенде қан ағымының айқын бұзылыстары негізінен сол артерияның қанмен қамтамасыз ететін орталығында байқалады. Бірақ бұл кезде мый тамырларында пайда болатын салдарлық өзгерістер қанайналым бұзылыс-тарына үлкен үлес қосады. Мәселен, ишемия кезінде мый артериясының тамыр кеңітетін ықпалдарға, әдеттен тыс жиырылып жауап қайтаруы, ишемиядан кейін мый тінінде қан ағымының қалпына келмеуі немесе қан құйылған аумақта артериялардың жиырылуы қан ағымы бұзылыстарын үдетеді.

Мыйда веналық қысым көтерілуі онда қан ағымының азаю қарқынына аз мөлшерде ықпал етеді. Егер ол, жүйелік веналық гипертензиямен қатар, бассүйек ішінен веналық қанның ағып шығуы қиындауына әкелетін жергілікті себепкер ықпалдармен (тромбозбен немесе өспе өсуімен) қабаттасса, онда өз бетінше мый қанайналымын бұзады. Бұл кезде мыйда веналық гиперемия дамуынан қан іркілуі бассүйек ішінде қысымды көтереді, қанның сұйық бөлігі тамыр сыртына шығып мыйды ісіндіреді.

Мыйда қан ағымының дерттік түрде күшеюі жүйелік артериалық қысым көтерілуінен және мый артерияларының біріншілік кеңейіп кетуінен байқалуы мүмкін. Соңғы жағдайда қан ағымының күшеюі сол кеңіген мый артериясының аумағында ғана болады. Мыйда қан ағу қарқыны дерттік күшейгенде тамыр ішінде қысым көтерілуіне әкеледі. Бұл кезде артерияның қабырғасы өзгерістерге (атеросклероз, аневризма) ұшыраған болса, онда артериалық қысымның күрт көтерілуі мыйға қан құйылуына әкелуі мүмкін. Мый қанайналымының дерттік күшеюі артерияның жиырылуымен қабаттасады. Бұндай жағдай жүйелік артериалық қысымның күрт көтерілуінде қатты байқалады. Егер бұл кезде артерия қабырғасының тегіс салалы ет талшықтарында жиырылу үрдісі күшейіп, босаңсуы әлсіреген болса, онда жүйелік артериалық қысым көтерілуіне жауап ретінде қатты ангиоспазм дамиды. Бұндай құбылыс жүйелік артериалық қысымның қысқа мерзімде көтерілгенінде айқын көрінеді. Гемато-энцефалиялық тосқауылдың бұзылыстарында, мый ісінуіне бейімділік болғанда мый қылтамырларында қысымның көтерілуі қанның сұйық бөлігінің тамыр сыртына сүзілуін ұлғайтады, мый тіні ісінеді. Мыйда қан ағу қарқынының күшеюімен қосымша ықпалдардың (бас жарақаты, ауыр гипоксия) әсері қабаттасқанда мый ісіну қауіпі артып кетеді.

Қан тамырларының бұзылыстары бітеліп қалуымен, саңылауы тарылуымен, иіліп қалуымен және тамырдың аневризмасымен т.с.с. көрінеді.

Жүйке жүйесінің қан тамырлық бүліністерінде келесі жүйкелік әйгіленімдер байқалады:

● қимылдық бұзылыстар (салдану, шаласалдану, пирамида сыртылық бұзылыстар, қимылдың үйлеспеуі, еріксіз қимылдар);

● сезімталдықтың бұзылыстары (сезімталдықтың азаюы, кейде ауырусыну);

● жоғары қыртыстық қызметтердің бұзылыстары (сөйлей алмау-афазия, жаза алмау-аграфия, оқи алмау-алексия);

● қояншық ауруының (тұтасқан немесе ошақты) ұстамалары;

● парасаттың, жадының өзгерістері;

● психиканың ауытқулары.

Мый қанайналымы бұзылыстарының түрлері

Мый қанайналымының бұзылыстары жіті және сүлде түрлерде кездеседі. Оның жіті бұзылыстары науқаста бұрыннан бар тамыр ауруларының (атеросклероз, артериалық гипертензия, құздама және т.б.) көріністерімен қабаттасатын жүйке жүйесі өзгерістерінің әйгіленімдерімен байқалады. Дерт әдетте күтпеген жерден аяқ астынан басталады және тұтас мыйдың және оның белгілі бөлігінің ауқымды өзгерістерімен сипатталады. Жіті түрі мый қанайналымының өткінші бұзылыстарымен және инсульт дамуымен көрінеді.

Мый қанайналымының өткінші бұзылыстары - деп ошақтық немесе тұтас мыйлық әйгіленімдермен, 24 сағатқа дейін ғана, көрінетін және тез арада пайда болатын мый қанайналымының жеткіліксіздігін айтады. Оны «өткінші ишемиялық шабуыл» - деп те атайды. Өйткені: оның даму негізінде белгілі бір мый тамыры қауазында (бассейінінде) уақытша ишемия дамуы маңызды орын алады.

Мыйда қанайналымның жіті бұзылыстарынан пайда болатын мый тінінің бүліністерін инсульт дейді. Мый қанайналымының өткінші бұзылыстарына қарағанда инсульт кезінде мый қызметтерінің әртүрлі дәрежедегі бұзылыстары тұрақты түрде болады. Ол өз алдына қан құйылулық (геморагиялық) және ишемиялық инсульт (мый инфаркты) болып ажыратылады. Инсульттің пайда болу жиілігі адамның жасы ұлғаюына қарай жиілейді. Соңғы қырық жылда ДДҰ-ның көрсетуі бойынша ишемиялық инсульт геморагиялық инсультке қарағанда басымырақ кездеседі.

Инсульт дамуына әкелетін қауіп-қатерлі факторларға:

● тұқым қуалаушылыққа бейімділік;

● темекі шегу немесе маскүнемдік;

● қантты диабет;

● артериалық гипертензия немесе стенокардия;

● миокард инфартымен немесе мый қанайналымының өткінші бұзылыстарымен сырқаттанып тұру;

● жүрек аритмиясы немесе қан ұйығыштығына бейімділік – жатады.

Оңжақ және солжақ мый жартылары инсультінің ерекшеліктері

Мыйдың солжақ жартысының бүлінуі

Солжақ мый жартысы бүлінгенде оңжақ аяқ-қолдың салдануы, сөйлеудің және үрейлі-тұнжырау күйінде эмоцияның бұзылыстары, сөйлеуге деген өзіне-өзінің сенімсіздігі байқалады. Қимыл-қозғалыс баяулап, әсіресе жаңадан пайда болған әрекеттер белгілі сақтықпен орындалады. Науқаста эмоциялық ашықтық, іскерлік солғындықпен, селқостықпен, енжарлықпен ауысады, кейде күрделі эмоциялық қобалжулар жоғалады.

Бірақ бұндай науқас, оңжақ мый жартысының бүліністерінде байқалатын немқұрайдылыққа қарағанда, өзінің жағдайын ұғынып, бұзылыстарды қалпына келтіруге талпыныстар жасайды, емшаралар қолдануға ынтасымен жұмылып кіріседі. Осыған байланысты оңжақты гемиплегиясы бар науқастарға жиі қолдау көрсетіп, олардың іс-әрекеттерін жиі қайталап құптаған жөн. Егер науқас сөзді жақсы түсінбесе, онда күлімсіреп, бас изеудің өзі маңызды. Қарапайым «жақсы», «дұрыс», «ия, солай» деген сөздердің өзі бұл науқастың көңілін көтеруге ықпал етеді. Бірақ бұл қолдаулар орынсыз көрсетілмеу керек. Дегенмен, бұндай науқастарға көңіл көтеретін сөздер мен ымдар орынды жерлерінде жиірек айтылғаны дұрыс.

Оңжақ мый жартысының бүлінуі

Оңжақ мый жартысының бүлінуінде науқаста солжақты салдану немесе гемипарез, кеңістікті түйсінудің (заттың көлемін, пішінін, кеңістікте қозғалу жылдамдығын, бөлшектердің тұтастықпен арақатынасын ажырату қабілетінің) және өз денесін сезінудің бұзылыстары байқалады. Науқас тым кеңпейілді болады, өзінің қимылдық әрекеттері бұзылыстарын сезінбейді немесе дұрыс бағаламайды, денесінің ауытқуларына және оларды оңалтуға немқұрайдылықпен қарайды. Сондықтан оңжақ мый жартысының бүліністері кездеріндегі қимылдық әрекеттер мен қалыптасқан дағды бұзылыстарының қалпына келуі, солжақ мый жартысының бүлінісіне қарағанда, баяуырақ болады.

Кеңістікті түйсінудің бұзылуынан бұндай науқастар қоларбасымен тіпті бар пейілімен тырысқанның өзінде үлкен есіктен, бір жағына соғылмай, өте алмайды. Олар алдында тұрған затқа дейінгі қашықтықты әрең ажыратады, газеттің бетінде оқып отырған жерін таба алмаудан оқуға қабілеті бұзылады. Үстіне киетін киімін дұрыс кие алмайды.

Өз денесін түйсінудің ауытқуынан кейде денесін немесе жеке дене мүшелері мен аяқ-қолын сезінбеу байқалады. Солжақ қолын сезбеуден оны таба алмай басқа жерлерден іздейді. Осындай жағдай 1-2 аптадан 2 айға дейін созылады. Кейбір науқастарда денесінің солжақ жартысы (әсіресе солжақ қол) бөтен адамдікіндей сезіледі. Салданған бір қолдың орнына, көлемі мен пішіні өзгерген, көптеген басқа қолдар мен аяқтар сияқты сезім пайда болады.

Өз ауруын түйсінбейтін барлық науқастарда психикалық селқостық жиі байқалады. Олардың көпшілігінің көңіл-күйі қатты тұнжырайды. Бұндай науқастар солжағында орналасқан затты нашар көреді және оңжағындағы адаммен ғана сөйлеседі. Сурет салғанда қағаздың оңжағына ғана салады.

Солжақ аяқ-қолы салданған науқастар өзінің шамасын бағаламай одан артып кететін әрекеттерге барады. Бөлмеде сақтықты сақтамай жүріп-тұруға, автокөлікті жүргізуге ұмтылыс жасайды.

Инсульттің зардаптары

Инсульт біршама қалдық құбылыстарға әкелуі мүмкін. Оларға:

● қызметі бұзылған аяқ-қол бұлшықеттерінің межеқуаты өзгеруімен көрінетін толық және шаласалдану байқалады. Инсульттің ең жиі кездесетін зардабы болып біржақты гемипарез түрінде қимылдық бұзылыстар есептеледі. Дұрыс сауықтыру шараларын қолданғанда инсульттен кейін 3-6 айдан соң қимыл-қозғалыс қалпына келеді. Сөйлеуге, жұмыс істеуге және тұрмыстық күрделі дағдыларға қабілеттіліктің қалпына келуі біршама кешірек болады.

● инсульттен кейін трофиканың бұзылыстары болады. Осылардың көріністері түрінде бұзылған аяқ-қолда буындардың артропатиясы, иықтың ауыру синдромы, бұлшықеттердің семуі, терінің қажалып ойылуы пайда болады. Артропатияның нәтижесінде буын сіресіп қалуы мүмкін.

● инсульт, бассүйек-мый жарақаты, мыйға хирургиялық операция жасау кездерінде қатты кекештену (афазия) түрінде сөйлеудің бұзылыстары жиі байқалады.

Мый қанайналымының өткінші бұзылыстары (МҚӨБ)

МҚӨБ әкелетін негізгі себепкер ықпалдарға атеросклероз бен артериалық гипертензия немесе олардың бірі мен бірі қабаттасуы жатады.

Өткінші бұзылыстар мый қанайналымының жіті бұзылыстарының ең жиі кездесетін түрі. Олардың клиникалық көріністері мен даму тетіктері көптеген түрлерде болады. Атеросклероз кезінде клиникалық көріністерінде омыртқалық немесе ұйқы артериялар жүйесіне қатысты өткінші ошақты әйгіленімдер басым болса, артериалық гипертензия кезінде тұтас мый бұзылыстарына тән әйгіленімдер мен дербес жүйке жүйесі қызметтерінің бұзылу белгілері байқалады.

Патогенезі. МҚӨБ негізінен мый тамырларының жеткіліксіздігіне байланысты дамиды. Соңғы жылдары миокард инфарктының жіті және жітілеу кезеңдерінде, жүрек ақауларында тамырлардың атеросклероздық түйіндақтары ыдырауынан пайда болатын майда эмболиялар МҚӨБ даму тетіктерінде маңызды орын алады. Микроэмболдар холестерин кристал-дарынан, атеросклероздық түйіндақ бөлшектерінен және тромбоциттер шоғырланыстарынан тұрады. Бұл майда эмболдар мыйдың ұсақ тамырларына тарағаннан кейін олардың жергілікті қатты жиырылуын туындатады. Кейде МҚӨБ мыйға майда қан құйылулардың нәтижесінде пайда болуы мүмкін.

Ұйқы және омыртқа артерияларының атеросклерозы кездерінде тамыр саңылауын тарылтатын олардың дерттік ирелімдері мен бүгілулері МҚӨБ-нда жиі кездеседі. Осындай құбылыстарға омыртқа артерияларын тітіркендіретін мойын омыртқаларының остеохондрозы кезіндегі остеофиттер де әкеледі. Кейде байқалатын қосымша артық мойын қабырғалары да ұйқы артерияларын қысып қалады немес тітіркендіреді.

МҚӨБ-ның кенеттен пайда болатын негізгі әйгіленімдеріне:

● қолдың немесе аяқтың әлсіздігі немесе ебедейсіздігі;

● қысқа мерзімде сөйлеудің бұзылуы;

● еріннің, тілдің бір жағының, бір қолдың ұйып қалуы;

● жүріс-тұрыстың тұрақсыздығы;

● жоғары артериалық қысыммен, кейде тырыспа-селкілдек ұстама-сымен және сана-сезімнің бұзылыстарымен қабаттасатын қатты бас ауыруы, бас айналу, жүрек айну және құсу – жатады.

МҚӨБ мыйдың қай бөлігінде болуына байланысты клиникалық көріністері де әртүрлі болады. Бұл бұзылыстар ұйқы артериясының қауазында (бассейінінде) орналасуынан бұзылыс орналасқан мый жартысының қарама-қарсы жағындағы дене мүшелерінде: бір жақ бетте, еріндердің айналасында, аяқ-қолда сезімталдықтың ауытқуларымен (гемипарестезиямен), біржақты шала салдануымен (гемипарезбен) көрінеді. Үстем мый жартысының қыртысында қанайналым бұзылуы қысқа мерзімде сөйлеудің бұзылыстарына, кейде эпилепсия ұстамаларына әкеледі.

Омыртқа-бассүйек түбі тамырларының қауазында МҚӨБ нәтижесінде бас айналуы, құсу, қосарланып көріну (диплопия), көз алдында ұшқын жарықтардың көрінуі (фотопсия), қысқа мерзімді жұтынудың бұзылыстары, тіл күрмелуі (дизартрия), аяқ-қолдардың әлсіздігі және жүріп тұрудың бұзылыстары болады. Кейде қысқа мерзімге жады жоғалады, бастың мең-зеңдігі байқалады.

МҚӨБ-ның жиі кездесетін бір түрі болып гипертензиялық мыйлық ушығу (криз) есептеледі. Бұл кезде жалпы мыйлық және дербес жүйкелік: бас ауыруы, жүрек айну, құсу, құлақ шуылдауы, бас айналу, тершеңдік, беттің қызаруы, эмоциялық қозу сияқты әйгіленімдер басым болады. Осындай жағдайларда тез өтетін ошақты бүліністердің белгілері пайда болуы мүмкін. Осы келтірілгендердің барлығы 24 сағаттың ішінде жоғалып кетеді.

МҚӨБ-мен сырқаттанған науқастарда, ауырмағандарға қарағанда, артынан инсульт даму қауіпі 3-4 есе жиілейді.

МҚӨБ-дың нәтижесінде мыйда майда қан құйылулар, жаңадан пайда болған және беріштене бастаған толығынан немесе жартылай тіршілігін жоғалтқан ошақтар, глиомезодермалық тыртықтар және ұсақ жылауықтар сияқты әртүрлі өзгерістер ертелі-кеш пайда болған көптеген ошақтармен көрінетін дертті қ ан тамырлық энцефалопатия -дейді. Олардың біразы микроскоппен зерттегенде ғана анықталады. Жиі олардың дамуы мый-қантамырлық ушығулармен немесе мый қанайналымының өткінші бұзылыстарымен байқалады. Бұндай бұзылыстар артериалық гипертензиялар кездерінде жиі көрінеді. Асқынулар кездерінде майда тамыр қабырғаларының өткізгіштігі қатты көтеріледі, мый ісінеді, қан сұйығы тамыр сыртына шығудан еріген мый затының майда ошақтары, тамыр айналасында ұсақ қан құйылулар пайда болады. Бұл қан құйылған ошақтар беріштенгенде нейроглиялардың серпілістері болып, қан мен тіннің ыдырау өнімдерін фагоциттейтін макрофагтар жұмылдырылады, содан гемосидерин босап шығады. Осылардың нәтижесінде ұсақ глиомезодермалық тыртықтар немесе қан нілдері (пигменттері) бар жылауықтар қалыптасады. Осыған ұқсас көптеген диапедездік қан құйылулар қан тамырлары қабырғаларының өткізгіштігі көтерілуіне әкелетін басқа аурулар (мәселен, қанағыштыққа бейімділіктер, қан аурулары, уремия, кейбір жұқпалар, уыттанулар және витаминдер тапшылығы) кездерінде де байқалады. Қайталанған асқынулар кездерінде тамыр қабырғасы ісінуінен майда артериялардың саңылауы тарылады. Олардың ішкі қабығы жасушаларының артық өсіп кетуінен саңылауы мүлде бітеліп қалуы мүмкін. Осыдан пайда болған гипоксия майда инфарктар дамуына әкеледі. Бұл кездерде әртүрлі даму сатыларындағы ошақтарды байқауға болады. Бір ошақтар нейроциттердің ишемиясы сатысында болса, екіншілері түйіршікті шарлар мен мес астроциттерден тұратын беріштене бастаған кезеңінде, үшіншілері глиомезодермалық тыртықшалар мен жылауықтар қалыптасқан беріштенген сатысында болады. Инфарктан кейін пайда болатын ұсақ жылауықтар (лакуналар) қыртыс асты түйіндерде, мыйдың ақшыл затында, таламуста және варолий көпіршігінде көптеп кездеседі. Осындай қан тамырларының дерттерін лакунарлық күй (status lacunaris) дейді.

Мый тамырларының атеросклерозы мый затының көптеген түрлі (ганглий жасушаларының ошақты жоғалып кетуінен толық және жартылай тіршілігін жоғалтуына дейін) майда ошақты өзгерістеріне әкелуі мүмкін. Олар өзгерген тамыр аумақтарында орналасады және жиі мый тамырларының жеткіліксіздігінен дамиды. Кейде тамыр саңылауы тромбпен немесе микроэмболмен бітеліп қалуы ықтимал. Мый қанайналымының бұзылыстары егде тартқан адамдарда кездеседі. Сондықтан оларда атеросклерозбен қатар, тамыр саңылауын одан сайын тарылтатын, қан тамырлары қабырғаларының жайылған склерозы, ішкі қабығының пролиферациясы байқалады.

Емдеу негіздері. Артериалық қысым төмендеуіне бейім науқастарға жалпы денені сергітетін (қытай лимоннигі мен жень-шеньнің тұндырмалары) және жүректі әлдендіретін дәрілер тағайындау қажет. Артериялық гипертензия кезінде оны төмендететін дәрілер (клофелин, дибазол), мыйда қан ағымын жақсартатын спазмолитиктер қолданылады. Катехоламиндердің артық өндіріліп шығарылуына байланысты дамыған артериалық гипертензияның ушығуы кезінде бета-адреноблокаторлар жақсы емдік әсер етеді. Солармен қатар, организмдегі артық сұйықты сыртқа шығару үшін зәрайдатқы (фуросемид) ішкізу немесе бұлшықетке енгізу пайдалы болады. Қанның аққыштық қасиетін жақсарту және мый тамырларын кеңейту мақсаттарында эуфиллин, кавинтон, трентал, циннаризин, винкамин енгізу қажет. Солармен қатар кальций өзекшелерінің тежегіштерін де қолдануға болады.

Мыйға қан құйылу – геморагиялық инсульт

Геморагиялық инсульт - артериалық гипертензия кезінде дерттік өзгеріске ұшыраған тамырдан немесе туа біткен артериалық аневризма жарылып кетуден мый затына немесе оның қабықтарының астына қан құйылу. Мыйға қан құйылу бастың жарақатында немесе мый өспесінен тамыр қабырғасы бүлінгенде де байқалуы мүмкін.

Дата добавления: 2015-05-19 | Просмотры: 2750 | Нарушение авторских прав