 |
|
АкушерствоАнатомияАнестезиологияВакцинопрофилактикаВалеологияВетеринарияГигиенаЗаболеванияИммунологияКардиологияНеврологияНефрологияОнкологияОториноларингологияОфтальмологияПаразитологияПедиатрияПервая помощьПсихиатрияПульмонологияРеанимацияРевматологияСтоматологияТерапияТоксикологияТравматологияУрологияФармакологияФармацевтикаФизиотерапияФтизиатрияХирургияЭндокринологияЭпидемиология |
Тербеліс ауруы.Жіктелуі.Патогенезі.Тербеліс-діріл ауруы-өндіріс үрдісіндегі дірілді жұмыстардың әсерінен пайда болатын ерекше касіптік ауру.Жұмыскердің тербеліспен қатысуына қарай: 19) Тербеліс ауруы. Клиникасы. Диагностикасының функционалды әдістері. Клиникасы. Аурудың клиникасы әртүрлі және көптеген ағзалар мен жүйелердің зақымдануымен, оның ішінде көбінесе шеткі қанайналымы, нерв жүйесі, тірек-қозғалыс аппаратының өзгеруімен көрінеді. I. Жергілікті тербеліс әсерінеи пайда болған ТА механикаландырылған қол аспаптарымея жұмыс істейтін жұмысшыларда кездеседі, ауру бірте-бірте дамиды, негізгі жұмысшыларда жұмыс өтілі көп адамдарда дамиды. Көбінесе тербеліс құрал сайманымен жұмыс жасау стажы 3 жылдан 6 жылға дейін. Жұмыс өтілінен басқа ауысым (смена) кезіндегі түйісу уақыты қолданылған күшке, қуатқа, желдетуге және шуылға байланысты. ТА-ның бастапқы көрінісі (І-кезең)шеткері ангиодистониялық синдром немесе қолдардың сенсорлық полиневропатиясы. Бұнда науқастардың негізгі шағымдары: қол саусақтарының сәл ағару "ұстамасы", ол қолды суық сумен жуғанда және жалпы тоңғанда пайда болады, қолдың сыздап, сырқырап ауыруы, қолдың ұюы және жыбырлау сияқты сезімнің пайда болуы, саусақтардың тоңуы және терлеуі. Қарағанда саусақтың сәл ағарғанын байқауға болады. Салқын судан кейін саусақ ұшының мұздауына және бастың ауыратынына шағымданады. Сырқаттың орташа (II - кезең) дамыған кезеңінде айтылған симптомдар үдеп, оған қолдың тырысуы мен әлсіздігі, бастың жайылмалы ауыруы, жүрек соғуының жиілеуі қосылады. Тексеріп қарағанда саусақтарының көгеріп жансыздануы және шамадан тыс тершеңдік, тері қабатының температурасының төмендеуі және саусақтарының сезімталдығының бұзылуы анықталады. Тырнақ орналасқан жерлерге капилляроскопия жасағанда олардың спастикоатониялық немесе атониялық қалыпта болуы көрінеді. Термография жасағанда-10%-ке дейінгі гипотермия немесе саусақтар мея қолдардың кейбір бөліктерінде ауытқуларын байқауға болады. Саусақтың реографиясы артериолдардың физиологиялық жағдайдағы күш қуатының өсуін және оларда қан толымының азаюын байқауға болады. Алдында ангиодистониялық, кейін ангиоспастикалық синдром ретінде көрінеді ("өлген саусақтар" симптомы дамиды), онан әрі ангиоспастикалық синдром жоғарылап, ауыру, тербеліс сезімталдығының бұзылуы (гиперестезиялар) немесе кейін төмендеуі (гипестезиялар) өседі (паллестезиометрия әдіспен табылады), ісік пайда болады, ал кейбір науқастарда трофикалық бұзылыстар: шамадан тыс қабыршықтану, тері немесе шырышты қабықтың қалыңдап қатаюы (пахидермия) пайда болады. Тері асты жұмсақ тіндерде де өзгеріс болуы мүмкін, айтқандай жасушалардың ісінуі, бұлшықетінің тартылып ауыруы қысқа немесе ұзын "қолғап" ретінде полиневритикалық синдромы байқалады. Одан басқа да сүйектердің зақымдануы мүмкін - саусақ сүйектерінің қоректенуі нашарлайды, сүйек тіндерінің остеопороздануы, остеолизі, сүйектердің қатаюы (остеосклероз) немесе эностоз, периостоз пайда болады. Басқа буындарда омыртқалардың остеохондрозы тез дамиды. Көбінесе қолдың айқын ауыруы байқалады, вегетативтік-трофикалық, астеноневротикалық, тінде барлық зат алмасу үрдістері бұзылады: белоктық, витаминдік, электролиттік. Олар көптеген ағзалардың зақымдануына септігін тигізеді. ТА анық көрсетілген кезеңі - III дәрежеқазіргі уақытта өте сирек кездеседі. Бұнда клиникалық сенсорлық-моторлық полиневропатиялық синдромдар едәуір түрінде байқалады. Жалпы тербелістіңсебебінен пайда болған ТА алғашқыда (І-кезен)ангио-дистониялық синдромдар (церебральді немесе шеткі) ретінде өтеді. Ол аяқта аурудың пайда болуымея, сезімтал-дығының төмендеуімен, балтыр бұлшықеті мен табандардың тартылуымен, көгеруімен, гипотермиясымен ерекшеленеді. Кейін аяқ-қолдың, көбіне аяқтардың сенсорлық полиневропатия синдромы айқын болып, аяқтардың жансызданып қалуы, күйгендей сезінуі, салқындап ауыруы, аяқта әлсіздік болуы, бас ауыруы, айналуы болады. Сырқаттың екінші дәрежелікөрінісінде сеясорлық це-ребралдық-шеткі полиневропатиялық синдромдар полирадикулярлық бұзылыстар мен белсегізкөздік қосарланған синдроммен айқын көрінеді. Үрдіс одан әрі қарай көп ағзаларға таралады. Остеохондроз синдромы нерв жүйелерінің әлсіздік синдромы вегетативтік-вестибулярлық бұзылыстар байқалады. Осымея бірге III дәрежесіндедисциркуляторлық энцефалополиневропатия синдромдары қосылады. ІІI-дәрежелі жалпы тербелістің әсерінен пайда болған ТА қазіргі кезде кездеспейді. Қосарланған ТА-ның клиникасы жергілікті және жалпы тербеліс-діріл әсерінен тұрады. Диагностикасы. Тербеліс ауруларды анықтау ретінде толық анамнез жинау, еңбек жағдайындағы санитарлық-гигиеналық сипаттама жасау, сонымея бірге клиникалық-физиологиялық әдістерді қолдана отырып, науқасты мұқият зерттеу қажет. Терең зерттеулер нәтижесінде аурудың алғашқы көріністерін, яғни компеясацияланған түрлерін және организмнің қызмет ету қабылеттілігін анықтауға болады. Диагнозды дәлелдеу үшін қазіргі заманда клиникалық және параклиникалық әдістер арқылы науқасты кешендік түрде зерттеулер жүргізіледі. Науқасты емханалық жағдайда немесе ауруханалық жағдайда зерттеулер ұсынылған. 1.Тері термометриясы. Тері температурасын электротермометрмен зерттейді. Суықтық сынаманы жүргізу арқылы тексереді. Бұл сынақ арқылы тамырлардың бұзылуы, олардың дәрежесін анықтауға көмектеседі. Тері температурасын өлшеуді алақан сыртындағы бетінде жүргізіледі. Қауіпті жағдайда сау адамдарда қол саусақтарының терісіндегі температурасы 27-31°С болады, ал тербелмелі ауру кезінде (18-20°С) температура төмендейді. Диагностикалық қасиеттілік, бұл суықтық сынамадан соң температураның қалпына келуі. Алдымен саусақтар терісіндегі температурасын өлшеп алған соң, қолдарын суға (су t - 8-10°С) батырып, 5 минут үстайды. Осы кезде саусақтардың терісі мен түсі өзгеруін, ассиметриялық ағаруын ескеру керек. Егер саусақтар ақшыл түске өзгеретін болса, онда сынама оң болғаны. Сынамадан соң тері температурасын қайтадан өлшейді, сөйтіп өзінің бұрынғы температурасына келгенше өлшейді. Бұл сынама қол саусақтарының ағару ұстамасына әкеледі, және де компеясаторлық реакцияларды анықтауға көмектеседі. Сау адамдарда 20 минуттан соң бұрынғы бастапқы температурасына келеді, ал тербелмелі аурудың айқын дәрежесі кезінде бастапқы температураның келуі баяу түрде 60 минут жүреді.. 2. Капилляроскопия арқылы майда тамырлардың өзгерістерін анықтауға көмектеседі. Зерттеуге негізінде 2 қолдың IV саусақтарың қолданылады. Саусақтың түсіне мән беру керек. Қалыпты жағдайда тері түсі ақшыл қызғылт, капиллярлар ілмектері 1 мм - 8 капилляр болады. Әрбір ілмек иілген түрде (шпилька тәрізді) болады. Артериялдық бөліктері веиоздық бөліктерден қысқа, гомогенді болады. Капиллярлар жағдайы қалыпты сияқты спастикалық, спастико-атониялық немесе атониялық сипатқа тән. 3. Альгезиметрия. Ауру сезімталдылықты анықтауда ине тәрізді альгезиметрия қолданылады. Иненің кіру көлемін (мм бойынша) анықтау, кіргізу арқылы ауырғыштық сезімталдылығын анықтайды. Альгезиметрді вертикалдық түрде айналмалы түрде енгізеді, градирленген шкаланы қарап, ауру сезімталдылығын минималдық мөлшерін анықтау. Қалыпты жағдайда саусақтарды (алақан сыртында) иненің 0,5 мм кіруі кезінде ауру сезімі анықталады, ал тербеліс ауруы кезіндегі науқастарда ауру сезім-талдылығының табалдырығы шамалы жоғары болады. 4. Физикалық жұмысқа бұлшықеттің күші мен төзімділігі. Пружиналы динамометр және розеяблат динамометрі қолданылады. Тербеліс ауруы кезінде бұлшықетінің күші 15-20 кг (қалыпты жағдайда еркектер үшін 40-50 кг, ал әйелдер үшін 30-40 кг), яғни төмендеуі және төзімділігі 10-15 с (қалыпты кезінде 50-60 с), яғни төмеядегені байқалады. 5. Электромиография (электромиограф "Медикор" фирмасы -бұлшықеттің биоэлектрлік белсенділік потенциалы өлшенеді) бұлшықет талшықтарынан қозу, жиырылу, өту жылдамдығын анықтайды. Шынтақ, білек, кеуде бұлшықеттерінің алғашқы қозғалысын жазып немесе визуализатор арқылы жазып алып қарап, бұлшықеттің жиырылуын соңғы уақыттымен салыстырып, жауабын анықтайды. Тербеліс ауруында өзгерістерінің көрсеткіштері жоғары болады. 6. Венооклюзиялық өлшемдерін білуге реоплетизмоэнцефалография жүргізіледі. Венооклюзиялық деңгейін өлшеумен өтетін реоплетизмоэнцефалография бас ми қыртысындағы шеткі қан айналымның сипатын бағалау үшін және де қозғалғыш анализаторлар аймағындағы қан айналымды "бағалау үшін қолданады (ауруханалық жағдайда өткізіледі). Салыстырмалы диагностикасы. Рейноауруында тербеліс сезімталдығы бұзылмаған, санитарлық өндіріс-кәсіптік мінездеме теріс болады. Сирингомиелия ауруы адамның жас кезінен байқалады, жұлынның әр жерінде сегментарлы ауыр зақымдану симптомдары ерте орын алады, кәсіптік әсер жоқ, сезімталдылықтың едәуір бұзылуы, оның толық ыдырауы, әртүрлі гипоальгезиялар, бұлшықеттің едәуір атрофиясы, артропатиялар болады. Жүйелі склеродермия бүл аутоиммундық ауру, клиникалық СRЕSТ-синдромдық (кальцинаттар, Рейно синдромы, эзофагит, склеродактилия, телеангиэктазия) қабыну үрдістерімен, лабораторлық өзгерістермен ететін және кәсіптік анамнезі жоқ ауру. 20)Діріл ауруы. Емі. Еңбек ету сараптамасы. Алдын алу шаралары. Емі. Тербеліс ауруының түріне және дәрежесіне байланысты салыстырмалы түрде емдеуді қолданады. Емдеуді аурудың этиологиясына, патогенезіне, симптоматикасына байланысты жүргізеді. 1 Этиологиялық- сырқатты тудыратын себепті жоюға арналған. Ең алдымен организмге әсер ететін тербелістер және қолайсыз жағдайларды уақытша немесе толығымен тоқтату керек. 2. Патогенетикалықтамыр кеңейткіш және қоректендіруді жақсартатын дәрі-дәрмектер: никотинамид, никотин қышқылы, галидор, ангиотрофин, В1, В6, В12; С; Е витаминдері беріледі; • ганглиоблокаттарлар мен холинолитиктерді үйлестіре қолдану (бензогексоний, аминазин, пахикарпин, дифацил); • физиоемдеу тәсілдерін қолдану: 4 немесе 2 камералы ванналар нафталанмен (ангиоспастикалық жағдайда жақсы әсер етеді) жәнг новокаинмен электроферез жасау, балшықпен емдеу, бальноологиялық (родондық, күкіртік сутек, иодты-бромды ванналар), магнезиялық гальваникалық жаға, массаж, кейінгі едәуір спастикалық жағдайда жасамайды. • Санаторлық-курорттық емге үлкен мән беріледі: Ялта, Белокуриха, Машура, Сары-Ағаш, Жаңа-Қорған, Алма-Арасан және т.б. ұсынылады. З.Симптоматикалық ем. МӘС сұрақтары.Алғашқы функционалдық жағдайда жұмысшыға қосымша еңбек ауру қағазы 2 айға беріледі, уақытша басқа жеңіл жұмысқа (тербеліссіз) көшіріледі, осымен бірге кешенді ем тағайындалады. Уақытша қосымша қағазымен науқас 100% айлығын сақтай отырып, еңбекке қабылетсіздігінің дәрежесі анықталады. Емдегеннен кейін халі жақсарсарған жағдайда, қайта жүмысына жіберіледі, егер де әсері болмаса мүгедектікке МӘСК арқылы шығарылады немесе басқа жұмысқа рационалды орналастырылады. Егер адам мүгедек деп табылса, оған еңбектік реабилитациялық шаралар жасалады. Профилакторий, санаторийге емделуге жіберіліп тұрады. Алдын алу шаралары. Әр түрлі өнеркәсіптік, жұмыс орындарында қолданылатын құралдардың тербеліс әсерлерін және қолайсыз жағдайларды азайту жұмыстары қолға алынуы қажет. Соңғы жылдары әр түрлі құрал-саймандардың жаңа түрлері көбейді. Өнеркәсіптің әртүрлі салаларындағы машиналар мен станоктардың конструкциялары жақсарды. Тербелмелі жұмыстарға шектеулі уақыты қойылды және жұмыс уақытында қысқа уақытты үзілістер (әрбір сағат сайын 10 минут) болатын болды. Өндірістік гимнастикалар жүргізіледі (20 минут 2-3 сағат сайын). Жұмыстан соң қолға арналған жылы ванналар (1 37-38°С) немесе жылулар қолданады. Медициналық профилактикалық қажетті шаралар ретінде алдын-ала және кезеңдік түрде медициналық тексерулер жүргізіледі. Жұмыс барысында медициналық шараларды ескеріп, оны сақтау қажет. Денсаулық Сақтау Министрлігінің нұсқауы бойынша жұмысқа қабылдауда адамның жұмыс істеуіне байланысты қарсы көрсеткіштерді ескеру қажет. Бұл қарсы көрсеткіштер орталық нерв жүйесінің органикалық аурулары, астеникалық жағдайлар, вегетативтік нерв жүйесінің және эндокриндік жүйенің аурулары, ангиоспазмдық-вегетативтік тамырлы дистониялар, Рейно ауруы, облитирирлеуші эндартериит, гипертониялық криздер немесе гипотониялық жағдайлар, коронарлық аурулар, жаралы аурулар, невриттер мен полиневриттер, миозиттер, құлақтың есту қабылетінің төмендеуі, іріңді және қүрғақ созылмалы отиттер, созылмалы іріңді эпитимпаниттер, вестибулопатиялар және т.б. Кезектік медициналық тексерулер 12 айда 1 рет жүргізіледі, нәтижесінде тербеліс ауруының алдын-алуына ұсыныстар мен нұсқаулар беріледі. Бұндай науқастарды ерекше тіркеуге алып, жиі тексеру мен профилактикалық емдері жүргізіліп тұрады. 21) Организмге шудың әсері. Клиникасы. Анықтау әдісі. Өндірістік орталардағы қолайсыз факторларға шу жатады. Адам ағзасына олардың әсері, ең алдымен, жаңа жоғары өнімді құралдарды қолдану кезіндегі әртүрлі станоктар мен агрегаттардың жоғары жылдамдықта жұмыс істеулерімен байланысты. Насостар, компрессорлар, трубиналар, пневматикалық құралдар, станоктар және тағыда басқа қозғалыстағы құралдар шудың көзі болып табылады. Сонымен қатар, соңғы жылдардағы қаладағы транспорттардың көбеюіне байланысты, қолайсыз факторлар ретінде шудың әлеуметтік маңызы да зор. Шудың әсерінен адам ағзасында ең алдымен есту, жүйке, жүрек тамыр жүйесінің өзгерістері дамиды. Олардың айқындылығы шудың параметрлеріне, шу жағдайындағы жұмыс ету стажына, жұмыс уақытындағы шудың ұзақтығына және ағзаның сезімталдығына байланысты. Шумен байланысты еңбек процесі кезінде, адам денесі мәжбүрлі қалыпта болатынын, белгілі бір бұлшық еттер тобының кернелікте болуын, нервтік-эмоционалдық кернеулікті және осыған қоса дірілдің, шаңның, улы заттардың, қолайсыз метеорологиялық жағдайлардың әсерін ұмытпау керек. Бұның барлығы аурудың клиникасын қиындататын факторларға жатады. Кәсіби кереңдіктің клиникасы. Шулардың адам ағзасына қолайсыз жағдайларының клиникасындағы маңызды белгілерге естудің кохлеарлы тип бойынша баяу үдемелі төмендеулері жатады. Екі құлақта бір деңгейде зақымданады. Есту ағзасының профессионалды себебін анықтау үшін, науқастың шағымдарын, жұмыс орындарындағы басқа адамдардағы аурудың кездесулерін, сонымен қатар жұмыс істейтін орнының санитарлық гигиеналық жағдайларын анықтаймыз. Естудің профессионалды төмендеулері кезіндегі отоскопиялық картиналардың ерекшеліктері жоқ. Шудың нәтижесіндегі есту ағзасының зақымданулары алғашында есту қадамының 4000 Гц жиілікке жоғарлауымен сипатталады. Бұл өзгерістер алғашында естуді қабылдауға әсер етпейді, сондықтан жұмысшылар есту қабілеттернің төмендегенін байқамайды. Естудің төмендеулерінің субьективті көріністері дыбысты қабылдау аймақтарының 500, 1000, 2000 Гц жиілікке дейін төмендеулерімен сипатталынады, ол баяу дамып, осы мамандық бойынша жұмыс істеу стажына байланысты ақырындап өседі. Аудиометриялық тексерулер кезінде жоғарғы жиіліктерді қабылдайтын аймақтарда (4000-8000 Гц), сөйлеу диапазонының жиілігі (500, 1000 және 2000 Гц), және естудің одан да төмен жиілікке дейін төмендеуімен (125-250 Гц) сипатталады. Барлық дыбыс диапазоны бойынша дыбыстың өткізілуінің бұзылулары сүйек және ауа арқылыда бірдей. Шу және шудың вибрациясының әсерін бір уақытта алатын, «шулы» мамандықта жұмыс істейтін адамдардың есту қызметінің жағдайындағы клиникалық аудиологиялық көрнісі бірдей. Жалпы алғанда «шулы» мамандықта жұмыс істейтін жұмысшылардың барлық топтарының 4000, 6000, 8000 Гц жоғары жиіліктегі дыбысты қабылдау аймақтарының біршама төмендегенін байқаймыз. Алғашқы 5 жылыдқта осы аймақ бойынша естудің алғашқы қадамдарын жоғарлату бойынша жұмыстың нәтижесі онша жоғары емес. Олардың жоғарғы көрсеткіштері 10-40 дБ аралығында болады. Кейінірек естудің жоғарлауы 500, 1000, 2000 жиілікте таралады. Осыған қарамастан мамандық бойынша жұмыс стажының өсуіне байланысты естудің төмендеуі дыбысты қабылдайтын 4000, 6000, 8000 Гц жиіліктер деңгейінде қалады. Аз мөлшерде 500, 1000, 2000 Гц жиіліктегі дыбысты қабылдау деңгейіне төмендейді, және 125-250 Гц жиіліктегі дыбысты есту төмендейді. Анықтау әдісі. «Шулы» мамандығы бар жұмысшылардағы естуді бағалау критерилері. Шудың әсерін зақымдайтын адекватты көрсеткіштерге есту ағзасындағы естудің төмендеуі жатады. Аудиометриялық тексерулердің көрсеткіштерін ескере отырып, құлақтың жағдайын динамикалық бақылау кезінде және әсіресе, еңбек ету сұрақтарын шешу кезінде, «шулы» мандықтағы жұмысшылардың естулерінің төмендеу деңгейін бағалаймыз. Тондық аудиометрия мәліметтері бойынша «шулы» мамандықтағы жұмысшылардың сөзді қабылдайтын аймақтағы есту қабілеттерінің төмендеуімен жүретін өзгерістер, құлақтың есту жағдайларын көрсетеді. Сондықтан есту қызметінің жағдайын бағалаудағы маңызды тексерулерге 4000 Гц жиіліктегі және сөзді қабылдау аймағындағы есту босағасының орташа көрсеткіштері болып табылады. Аудиометриялық тексерулерді дәрігердің бақылауымен орташа медицина қызметкері жүргізе алады. Аудиометриялық тексерулердің үш әдісі бар: Әдіс. Әр бір құлақтар үшін жеке сүйектік және ауалық дыбыстық өткізулерді 125, 250, 500, 1000, 2000, 3000, 4000 және 8000 Гц жиіліктерде құлақтың есту қабілетінің жоғалуын анықтаймыз. Шудың әсерінен естуді төмендету кезінде 500, 1000, 2000 және 4000 Гц жиіліктерді анықтаудың маңызы зор. Қосымша аудиометрияның босаға үстілік тексерулері жүргізіледі. Осындай экспертизаларды жүргізуге құқығы бар медициналық мекемелерде еңбек сараптамасын жүргізу үшін қолданылады. Әдіс. Әр бір құлақтар үшін жеке сүйектік және ауалық дыбыстық өткізулерді 125, 250, 500, 1000, 2000 және 4000 Гц жиіліктерде құлақтың есту қабілетінің жоғалуын анықтаймыз. Алдын ала және кезеңді түрдегі медициналық тексерулер кезінде қолданылады. Әдіс. Әр бір құлақтар үшін жеке сүйектік және ауалық дыбыстық өткізулерді 125, 250, 500, 1000, 2000 және 4000 Гц жиіліктерде құлақтың есту қабілетінің жоғалуын анықтаймыз. Шулы өндірістерді қараған кезде, медициналық мекемелерде есту ағзасына бастапқы шудың әсерін анқтау үшін қолданылады. Аудиометриялық тексерулер үшін тондық аудиометрия қолданылады, босағалық деңгейдің экиваленттері ГОСТ 13655-75 деңгейіне сәйкес келеді. Аудиометриядағы тондардың өзгерістері біркелкі және баспалдақты болу керек, 5 Дб артық болмау керек.тексерулер үшін қолданылатын аудиометриялардың ГОСТ 8.002-71 бойынша мемлекеттік тексеру куәліктері болу керек. Аудиометрияның кезеңді тексерулері жылына бір рет жргізіледі. Тексерулерлер алдында аудиометриялық аппараттың инструкция бойынша дұрыстығын тексеру керек, сонымен қатар кем дегенде 5 адамның «биологиялық» калибровкалары жүргізілді. Аудометриялық тексерулер мекемелерде жүргізіледі, шулардың деңгейі аспау керек: 1 әдіс үшін – 15 дБА және 50 ДБА; 2 әдіс үшін – 30 дБА және 65 дБА; 3 әдіс үшін 35 дБА және 70 ДБА. Шуды арнайы шумомермен өлшейді оның класы ГОСТ 17187 – 71 бойынша 2 төмен болмау керек. Бөлмеде эксперементті жүргізетін адам және тексерілетін адамнан басқа ешкім болмау керек. Аудиометриялық тексерулерді 80 дБА жоғары деңгейі бар кәсіпорындарда есту қабілетін қалыптастыру үшін 14 сағат ішінде жүргізеді. Есту босағалырының уақыттық ығысуларын шудың әсері тоқтағаннан кейін 5-ші минутта жүргізеді. Тексерулер кезінде арнайы шарттар бар, ол тексерілуші аудиометрияның панелін көрмеу керек және манипуляцияны жүргізетін адамның түрін көрмеу керек. Есту босағасын анықтауды келесі келесі дыбыс жиіліктерін өткізу тәртібімен жүргізген дұрыс: 1000, 2000, 3000, 4000, 6000, 8000, 1000, 500, 250 және 125 Гц - 1 әдістер үшін; 1000, 2000, 4000 — 2 әдіс үшін; 1000 және 4000 Гц 3 әдіс үшін. Есту босағасын анықтау дыбысты ауалық өткізумен арнайы оң және сол құлақтарға сәйкес әрбір құлақтар үшін аудиометр телефондары арқылы анықталынады, ал 1 әдісті қолданған кезде сүйектік телефонды қолданады. Тексерілуші әр жиіліктегі тондардаың естілулерімен таныс болу керек. Дыбыс пайда болған кезде сигнал кнопкасын басады (саусағын көтереді), ол жоғалған кезде кнопканы түсіреді. (саусағын түсіреді); жауаптардың дұрыстығын сигналдардың үзілістерімен тексереді. Егер нәтижесінде 3 сәйкестік болса, есту босағасы осы жиілікте бекітілген болып саналады. Аудиомериялық тексерулердің ұзақтығы 30 минуттан аспау керек. Жұмысшылардың есту жағдайлары кереңдікке байланысты анықталады, естудің аудиометриялық тексерулер нәтижесі кестедегі естудің сандық критерилері бойынша анықталады. 22)Шудың әсеріне негізделген кәсіптік ақаулардың алдын алу және емдеу принциптері. Емі. Шудың себебінен пайда болған кохлеарлы неврит кезінде консервативті емдеу әдісі қолданылады; ол лабиринттің рецепторларының қызметін жақсартуға бағытталған. Емдеу әдістері медикаментозды, физиотерапиялық, дауысты белсендіретін болуы мүмкін, рефлексотерапияда қолданылады. Кохлеарлы невриті бар науқастарға ототоксикалық әсерлері бар дәрілерді қолдануға болмайды, әсіресе аминогликозид қатарының антибиотиктерін.шудың әсерінен пайда болған кереңдіктің медикаментозды емі кезінде, И.Б.Солдатов және А.Я.Миркин бойынша (1979), төрт енгізгі бағытта әсер беретін дәрілік заттардың комплексін тағайындаған дұрыс: 1). Жүрек жүйесіне әсер ететін, церебралды және ішкі құлақ артериясындағы қан айналымды жақсартатын; 2). Жасушалық және тіндік метаболизмге әсер ететін; 3). Ішкі құлақтың рецепторлы аппаратын тонуста ұстайтын және жүйке импулстарының өтімділігін жақсартатын; 4). Бас миының үлкен жартысындағы қыртыстағы негізгі жүйке қатынастарының реттелуі. Ұлудың қан айналымын папверин, платифиллин, эуфиллин жақсартады. Егде жастағы адамдарға профессионалды неврит кезінде стугерон, девинкан немесе винкапанды тағайындаған дұрыс. Емдеу курсы 3-4 апта А және Е витаминдерімен бірге жүргізіледі. Алмасу процестерін жақсарту үшін витамин препараттарын қолданамыз. Осы мақсатта В1, В6, В15 витаминдерін қолданады. Кокарбаксилаза, АТФ, А витаминін қолдану көрсетілген. Биостимуляторлардан кеңінен алоэ экстрактысы қолданылады, ФиБС- 30 күн бойы тері астына, гумизоль 2 мл бұлшық етке және апилак 0,01г ішке 20 күн бойы. Нерв импулстерінің өтімдігін жақсарту үшін және лабиринт рецепторларына тонусты әсер мақсатында аз мөлшерде дибазол (10-14 күн бойы бұлшық етке 0,5 % 1мл), антихолинэстеразды препараттар (галантамин, прозерин, оксазил). Аталған заттардың ішінде ең нәтижелісі галантамин (20 күн бойы тері астына 0,5 мл 1 %), ол гематолабиринтті және гематоэнцефалды барьер арқылы өтіп, есту анализаторларының шеткі бөліктеріне ғана емес сонымен қатар орталық бөліктеріне де әсер етеді. Профессионалды кохлеарлы неврит емінде нейродинамикалық бұзылыстардың қалыптасуына көңіл аударылады. Осы мақсатта бром, валериан, кофеин және транквилизаторлық препараттар көрсетілген (элениум, седуксен, мепробамат, тазепам және т.б). Шудың әсерінен пайда болған кереңдікті емдеу кезінде М-холинолитикалық (атропин, платифиллин, красавка препараттары) және Н-холинолитикалық (ганглиоблокаторлар) әсері бар холинолитикалық заттарды қолданулар кезінде нәтижесі оң болады. М-холинолитикалық белсенділігі бар беллоид және беллатаминал заттарына үлкен көңіл аударылады, олар ағзаның орталық және шеткілік адренергиялық және холинергиялық жүйелерінің қозғыштықтарын төмендетеді, құлақтағы шуды азайтып, сол арқылы естуді жақсартады. Арнайы емес шудың әсерінен пайда болған патологияларды емдеу кезінде, неврастения және вегетотамырлық дисфункциялық сипаттағы нейродинамикалық және вегетативтік-тамырлық бұзылыстар қалыптастыруға бағытталған. Осы мақсатта жалпыбекітетін, седативті, вегетотропты препараттар, транквилизаторлар, инелік ем, электросон, гидротерапияны қолданады. 0,5% галантамин ертіндісімен, 0,05% прозерин ертіндісімен, 0,5-1% никотин қышқылының ертінділерімен эндоуралды электрофорез оң нәтиже береді. Профессионалды кереңдікпен соған қосымша жүретін ауруларды ерте емдеу ұсынылады. Емнің нәтижесін бекіту үшін комплексті емнің курсын қайталау керек. Алдын алу. Қарқынды өндірістік шулардың әсерінен пайда болған маңызды алдын алу шараларына, шуға қарсы қолданылатын индивидуалды қорғаныс заттары жатады, оны қолданылатын жағдайлар: 1) параметрлер рұқсат етілген деңгейден жоғарлаған кезде; 2) техникалық заттар және шуды төмендететін әдістерді қолдану мүмкін емес жағдайларда немесе олар қауіпсіз деңгейге дейін шуды төмендете алмайды; 3) қарқынды шу жағдайларына жұмысшылардың үздіксіз келуі кезінде. Жеке қорғаныс заттарына шуға қарсы қолданылатын құлаққа тағатындар және шлемдер жатады. Шуға қарсы қолданылатын заттарға қойылатын бірқатар талаптар бар, олар шудың әсерін төмендетіп, қолдануға ыңғайлы болу керек. «Шудан жеке қорғаныс заттары. Гигиеналық талаптар» ГОСТ 1576270 олардың нәтижелігін бағалау, шуға қарсы заттар немесе әдістерді таңдау, талаптар жазылған. Жеке қорғаныс заттарын қолдану кезінде белгілі бір деңгейде ыңғайсыздық болуы мүмкін, сондықтан жұмысшылар үйрену үшін белгілі бір уаұыт қажет. Ішкі және ортаңғы құлақ, бет терісімен бастың қабынбалы аурулары кезінде шудане қорғанатын қорғаныс заттарын қолдануға жол берілмейді. Тәжірибеде көрсетілгендей тәжірибеде шудың қолайсыз әсерлеріне қарсы күрес жүргізу және гигиеналық талаптар бойынша жеке қорғаныс заттарын қолдануды енгізу, бірқатар жағдайларда профессионалды кохлеарлы невриттің дамуын азайтады. 23)Электромагниттік толқындардың адам ағзасына әсері. Клиникасы. Анықтау әдісі. Электромагниттік радиотолқындардың адам ағзасына әсері. Физикалық сипаттамасы бойынша электромагниттік толқындардың сәулелері (ЭМС) бір-бірімен байланысқан. Электрлік және магниттік алаңдарда уақыты бойынша өзгерісі және бір-бірімен әсері электромагниттік алаңды түзеді. ЭМС толқындардың жиілігі және ұзындығымен сипатталады. Электромагниттік толқындар жиілігі герцпен (Гц) өлшенеді. 1 Гц секундтағы тербеліске өлшенеді. Герцтің туындылары: килогерц (кГц) = 1000 Гц, мегагерц (МГц) = 106 Гц және гигагерц (ГГц) = 109 Гц. Радиосәулелер толқындарын келесі негізгі диапазондарға бөледі: өте төмен жиіліктегі (ӨТЖ), төмен жиіліктегі (ТЖ), жоғары жиіліктегі (ЖЖ), ультражоғары жиіліктегі (УЖЖ) және өте жоғары жиіліктегі (ӨЖЖ). Оларға өте ұзын, ұзын, орташа, қысқа, ультра қысқа және микротолқындар(дециметрлер, сантиметрлер, миллиметрлер) тән. Жұмыс күні бойында ЭМА - да жұмыс істейтін адамдарға әсері жұмыс орындарында 60 кГц – 300 МГц аспау керек: 50 – 60 кГц-тен 3МГц жиілік үшін,; 20- 3МГц тен 30 МГц жиілік үшін; 10- 30МГц тен 50 МГц жиілік үшін; 5- 60 кГц –тен 1,5МГц жиілік үшін,; 0,3 – 30 МГц- тен 50 МГц жиілік үшін. Жұмыс орындарында ЭМА – дағы рұқсат берілетін энергия ағымының тығыздығы 300 МГц – 300 ГГц жиілік диапазонында болу керек, ал мекемеде рентген сәулелесі немесе жоғары температура болған кезде, жұмыс күні бойы 0,1 Вт/м2 (10 мкВт/см2); жұмыс күнінің 2 сағат ішінде 1 Вт/м2 (100 мкВт/см2) аспау керек.жұмыстың қалған уақытында ЭМА энергия тығыздығы 0,1 Вт/м2 (10 мкВт/см2) аспау керек. Эксплуатация процесі кезіндегі РЛС қарайтындарды, операторлар, ОТК бақылаулары, РЛС мен немесе жеке СВЧ блоктарын реттейтіндер микротолқынды сәулелер әсерлеріне ұшырауы мүмкін. Егер кабинкаларда жақсы экрандары болса, адамдар аз қарқындылықтағы микротолқынды сәулелерге ұшырайды. Радио және телерадиостанцияларда жұмыс істейтін кезекшілер орташа, қысқа және ультрақысқа толқындардың әсеріне ұшырайды. Радиотолқындардың термиялық, биологиялық әсерлері бар, сонымен қатар ағзада дезадаптациялық әсері бар, ол дегеніміз әртүрлі қолайсыз факторлардың әсеріне қалыптасқан тұрақтылықтың бұзылуы, сонымен қатар кейбір қабілеттіоік реакцияларының бұзылуы. ЭМА екі фазалы реакциясы аз мөлшерде ОНЖ ынталандырады және үлкен қарқындылықта тежеуші әсер етеді. Радиожиіліктегі сәулелермен жұмыс істеу кезіндегі қосымша қолайсыз факторларға жатады: 1) 10 киловольттан жоғары кернеудегі жұмысшылардағы СВЧ блоктарының модуляторлы және генераторлы аймақтарындағы рентген сәулелері (басым төмен энергетикалық); 2) РЛС кабиналарындағы, радио және телеоадистанция мекемелеріндегі, индукциялық және диелектрлік металл қызбаларындағы жоғары температура, 3) РЛС операторларындағы, радио және телерадиостанцияларындағы кезекшілердегі эмогционалды психикалық стрестер, сонымен қатар соңғы категория жұмысшыларындағы еңбек және демалыстың қолайсыз тәртібі; 4) индукциялық қыздыру аймақтарының, кабиналардың ауаның химиялық заттармен ластануы. Клиникасы. Жедел және сүлелі әсерін ажыратады. Қарқынды сәулелену жылу эффектісін тудырады. Бұл кезде дегбірсіздікке, аяқтардағы ауырсынуларға, бұлшық ет әлсіздігіне, дене температурасының жоғарлауына, басының ауыруына, бетінің қызаруына, жоғары тершеңдікке, шөлдеу, жүрек қызметінің бұзылуына шағымданады. Жедел қысқа уақыттық микротолқындар тахикардия, діріл, ұстама тәрізді бастың ауырсынулары, жүрек айну түріндегі диэнцефалды бұзылыстармен жүреді. СВЧ алаңында аз қарқындылықта жедел реакция астения түрінде көрінеді. Радиожиілік диапазонындағы ЭМИ әсерлерінен пайда болған кәсіптік аурулар сүлеліге жатады. Олар баяу түрде дамиды. Микротолқындар (СВЧ алаңдары) радиотолқындар спектріндегі биологиялық белсенді болып табылады. Клиникасындағы маңызды орындарға ОНЖ өзгерістер, әсіресе жүрек тамыр жүйесіндегі және вегетативті бөліктердегі. Үш синдромды ажыратады: астениялық, астеновегетативті, гипоталамиялық. Бұл синдромдар негізінен аурудың үш кезеңіне сәйкес: бастапқы (компенсирленген), шамалы айқындылықтағы және айқын. Аурудың бастапқы кезеңінде астениялық синдром болады, науқастар басының ауруына, жоғары шаршағыштыққа, ұйқысының бұзылуына, кезеңді түрде жүрек аймағында пайда болатын ауырсынулар. Вегетативті симптомдар реакциялардың ваготониялық сипатымен жүреді. Артериялды гипотония және брадикардия тән. Брадикардия кезінде ЭКГ – Т тісшесі басым кеуде әкетулерінде, биік, үшкір, ол клиникалық мәліметтер бойынша вегетативті дисфункция көріністері болып табылады. Перифериялық қарсылықтар қанның минуттық көлеміне сәйкем келмейді және қалыптыдан төмен. Қалқанша безінің белсенділігінің жоғарлауы анықталған. Науқастарда көру және сезу қабілеттеріні жоғарлаған. Бұл өзгерістер науқастардың еңбек қабілетін өзгертпейді. Аурудың шамалы айқын және айқын кезеңінде астеновегетативті синдром немесе гипертония түріндегі НЦД синдром түрінде дамиды. Астениялық синдромдар тереңдей түскен кезде, вегетативті жүйке жүйесінің симпатикалық бөлігінің жоғары қозғыштығымен байланысты және ангиоспастикалық реакциялар және тамырлардың тұрақсыз гипертензиясымен көрінетін бұзылыстар. Соңғысы аурудың ауырлығын көрсетеді. Симпатикалық адреналды криз түріндегі пароксизмалды жағдайлармен сипатталатын гипталамиялық синдромдар аурудың жекеленген айқын жағдайларында дамиды. Осы науқастарда жоғары қозғыштық, ұйқысының бұзылулары, есте сақтау қабілетінің төмендеуі, ұстама түріндегі бас аурулары мен зардап шегеді, ол жүрек айну, бас айналу, көзінің қарауытуымен, қысқа уақыттық естен танулармен сипатталады. Оларды қолдарын созған кездегі саусақтар мен қабақтарының терморы, гипергидроз анықталынады. Науқастар жиі жүрек аймағындағы қысып ауырсынуларға «ауаның жетіспеушілігі», АҚ жоғарлауы, әсіресе диастолалық (90-95 мм.сын.бағанасынан жоғары), күрт әлсіздік. Ұстамадан тыс уақыттарда науқастар сол жақ қол және жауырынға таралатын жүрек аймағындағы ауырсынуларға шағымданады. Айқын невростения фонында кардиалгия дамиды, ол тамырларды кеңейтетін заттармен емге көнбейді. Кейде кезеңді түрде пайда болатын жүрек қағулар, жүрек жұмысына көп мөлшерде күш түсу, физикалық күш түсу кезіндегі ентігулер, горизонталдыдан вертикалды жағдайға ауысқан кездегі пульстердің айқын лабилділігі, субфебрилитет анықталынады. Артериялды қысым тұрақсыз болады, көбінесе жоғарлауға бейім. Қалыпты АҚ бар науқастарда физиалық күш түскен уақыттағы күрт систолалық және басым диастолалық қысымның жоғарлауы болады. Сол жақ қарыншаның гипертрофиясына байланысты, жүректің сол жақ шекарасының кеңеюі, жүрек тондарының тұйықталуы, кейде жүрек ұшынан систолалық шу естіледі. ЭКГ – да Т тісшесінің төмендеуі және инверсиясы, көбінесе екі стандартты немесе сол жақ кеуде әкетулерінде, ST сегменттерінің ығысуларымен. Церебралды криз кезіндегі жеке жағдайларда, жыпылық аритмиясы дамиды, ол қарыншалық экстрасистола түрінде тіркеледі. Айқын жағдайларда атеросклероз, ЖИА, гипертониялық аурулардың ерте белгілері анықталынады. Гипоталамиялық синдром мидың үлкен шарындағы қыртыстың биоэлектрлік белсенделегендегі өзгерістер түрінде сипатталынады (ЭЭГ белгілері бойынша). Вегетациялық дисрегуляция белгілері көміртегі алмасуларының бұзылыстарымен қанның құрамындағы белок құрамының жалпы белок және диспротеинемия құрамдарының жоғарлауымен жүреді. Қандағы липидердің — триглицерид, беталипопротеид, холестерин және фосфолипидтердің жоғарлауы, хлорид және кейбір электролит көрсеткіштерінің төмендеуі, қандағы гистамин деңгейінің жоғарлауы. Шеткі қанда цитопенияға бейімділік, сонымен қатар, эритроциттердің спалы жетіспеушілігі, хромосом аберрациясының жиілігінің жоғарлауы, қан клеткасындағы цитохимиялық өзгерістер (лимфоцит, нейтрофил, тромбоцит және эритроцит), нейтрофилді қатардағы жетілген клеткалар санының азаюы және сүйек миындағы эритропоэз белгілері. Көру ағзасы жағынана баяу үдемелі катаракт дамуы мүмкін. ЭМА әсерінен аз қарқындылықтағы СВЧ кезінде бұндай өзгерістер анықталмайды. Бірақта ангиопатия түріндегі тамырлардың торлы қабаттарындағы өзгерістер және ретиналды тамырлардың склероз белгілері, кейде макулярлы аймақтағы дистрофия ошақтары болады. Электромагниттік сәулелердің сүлелі әсерлері және негізінен бейспецификалық реакциялар негізінде көрінетін бұзылыстар зақымданулардың анықталуын қиындатады. Ол ауруға тән сипаттарна анализдің динамикадағы даму процесіне, науқасты жан жақты тексеруге, еңбек ету қабілетіне негізделген. Соңғысына циркуляторлы бұзылыстармен астениялық синдромның дамуы, бас миының биоэлектрлік белсенділігінің өзгерістері, диспротеинемия, дислипидемия, дисэлектролитемия, белгілі дамуы бар және клиникалық көріністері тән. өзіне тән ерекшеліктеріне пароксизмалды вегетативті – тамырлақ өзгерістер, соматогенді астенияға байланысты, бас миының психогенді немесе органикалық бұзылысары тән. Анықтау әдісі. ЭКГ-қ тексеруде синустық брадикардия және аритмия, атриовентрикулярлық, жүрекше мен қарынша ішілік өткізгіштік бұзылыстары, Т-тісі амплитудасының және 5-Т интервалының төмендеуі табылады. Эндокриндік алмасу бұзылыстары мен ОНЖ-ң функционалдық көріністер қабаттасады. Қалқанша безді радиобелсдаді иодты (ІЗ'І) қолданып тексергенде, оның белсенділігінің жоғарылағанын табуға болады, бірақ тиреотоксикоз клиникасына тән симптомдар табылмайды. Кетостероидтардың да мөлшері өзгеруі мүмкін. Патологияның үлкен дәрежесінде жыныс бездерінің жұмысы бұзылады. Әйелдерде дисменорея, еркектерде жыныстық қызметінің төмендеуі байқалады. Радиотолқындар қан жүйесіне әсерін тигізеді, олардың өзгерістерінің тұрақсыздығы байқалады. Лейкоцитоз немесе жиі лейкопенияға, нейтроеншия мен салыстырмалық лимфоцитозға бейімділігін көрсетеді. Шеткі қанда эозинофилдер мен моноциттердің жоғарылауы және тромбоциттердің азаюы байқалады. Қызыл қанда аздаған ретикулоцитоз анықталады. Кейбір биохимиялық көрсеткіштердің де ауытқуы табылады: қан құрамындағы гистаминнің жоғарылауы мен глобулиндердің (глобулиндік фракциялардың) көбеюі оның нәтижесінде қан құрамындағы жалпы белоктың жоғарылауы және альбумин-глобулин коэффициштінің төмендеуі байқалады. Бұл өзгерістердің барлығы қысқа толқындардың (ҚТ) және ультрақысқа толқындардың (УҚТ) әсерінен пайда болады. Холестерин мөлшерінің жоғарылауы мен хлоридтердің төмендеуі және минерал алмасуының бұзылыстары, әсіресе, калий-кальций коэффиецентінің өзгеруі, тіндерде қышқылдық тепе-теңдік үрдістердің бұзылыстары байқалады. Аса қолайсыз жұмыс жағдайларында микротолқындар адамның көзіне зақымдағыш әсер көрсетіп, көз бұршағының қарауытуына, ал ӨЖЖ-гі катарактаға алып келеді. Өзгерістер уақыт өте келе үдеуі мүмкін. Катаракта биомикроскопия арқылы анықталады: ағарған нүктелер, дақтар ұсақ шаң немесе жіп тәрізді болып келеді. Олар көз бұршағының алдыңғы-артқы қабатында экваторға жақын жерінде табақша, дақ немесе шынжыр тәрізді орналасады. Катаракта өте жоғары сәуле күшінің бір рет әсерінен кейін де дамуы мүмкін немесе 1см2-ге микротолқындардың энергиясының жүздеген милливатт ұзақ және жүйелі әсерінен дамуы мүмкін. 24)Электромагнитті толқындардың әсерінен пайда болған кәсіптік аурулардың емі және алдын алу принциптері. Емі. қыртысты қызметтердің жағдайын және вегетативтік тамырлық реакциялардың басым түрлеріне ескере отырып салыстыруды жүргізу, науқастың жалпы жағдайын, сонымен қатар ағзаның жеке ерекшеліктеріне қарап жүргізеді. Астениялық синдромдары бар науқастарға жалпы күшейтетін және седативті ем, витаминді ем (В,С топтары) тонусты жоғарлатын заттар тағайындалады. Вегетативтік тамырлық бұзылыстар басым болған жағдайларда комбинирленген әсерлі (беллоид, беллатаминал) холинолитикалық заттарды қолдану көрсетілген, сонымен қатар алдын ала аз мөлшерде инсулинді тері астына енгізумен глюкозаны тері астына енгіземіз. Гипоталамиялық синдромы және гипертониялық түрдегі нейроциркуляторлы бұзылыстары бар науқастарға аз мөлшерде транквилизаторлар (седуксен, тазепам және т.б) және антигистаминді препараттар, сонымен қатар тамырды кеңейтетін және гипотензивті заттарды тағайындайды. Коронарлы жетіспеушілігі бар науқастарға миокардтағы қан айналымды жақсартатын және тәжді қан айналымды жақсартатын препараттарды тағайындаймыз. Симпатикалық адреналды криз типі бойынша ұстамалар болған кезде тамырларды кеңейтетін дәрілермен қоса аз мөлшерде аминазинді тағайындайды және ауырсынуды басатын заттарды иньекция түрінде қолданады. Наркотикалық препараттарды сақтықпен қолдану керек. Терапевтік комплекстің құрамына емдік гимнастика, гидротерапия, мойынның вегетативті түйіндеріне эуфиллинмен фонофорез, массаж, сонымен қатар психотерапия қолданады. Алдын алу. Радиотолқындардың әсерлерінен пайда болған ауруларды алдын алу үшін, арнайы инженерлік техникалық шаралар жүргізілу керек, қатаң түрде техникалық ережелерді сақтау керек, еңбек және демалыс, рационалды тамақтануды ұйымдастыру керек. СВЧ әсері бар жағдайларда жұмыс істеген кездерде, 12 айда бір рет окулист, невропатолог, терапевтің қатысуларымен кезеңді түрде медициналық қараулардан өту керек, ал УВЧ (ультра қысқа толқындарда) және ВЧ әсерлері кездерінде 24 айда бір рет өтіп отыру керек. Инфрадыбыстың әсері. Төмен акустикалық тербелістер аймағы 20 Гц төмен болады. Осы жиіліктер естілмейтін жиіліктер диапазонына жатады. Инфрадыбыс қарқындылығының ддеңгейі децибелмен (дБ) көрінеді. Инфрадыбыстардың ерекшеліктеріне толқындардың үлкен ұзындығы және аз мөлшердегі тербеліс жиілігі жатады. Ауада инфрадыбыстардың жұтұлуы аз болғандықтан олар олар ауада аз энергияны жоғалтумен жақсы таралады. Инфрадыбыстардың осындай физикалық қасиеттері шудың деңгейін төмендетуде қиындықтарды тудырады. Өндірістік инфрадыбыстар – акустикалық тербеліс аймағы 20 Гц төмен. Өндірістік орындардың кез келген аппаратының барлық спектрлерінен инфрадыбыс бөлінеді, ол кей жағдайларда есту диапазонының жиілік деңгейін жоғарлатады, дыбыс қысымының максималды деңгейі 8, 16, 31, 5 Гц құрайды Су және ауа транспорттары, өздігінен жүретін машиналар, дизелді двигателдер, айналмалы бөлшектері бар ауыр машиналар, мартеновты және электрлі доғалы пештер, вибрациялық алаңдар, өндірістік вентиляторлар, кондиционерлер, компрессорлар қазіргі кездегі өндірістердегі және транспорттардағы инфрадыбыстардың көздері болып табылады. Инфрадыбыстардың әсер ету патогенезі толығымен оқылмаған. Адам ағзасы төмен жиіліктердегі дыбыстардың тербелісіне сезәмтелдықтары жоғары болып саналады. Тітіркендіргіштерге жауап ретінде сәйкес рецепторларда (тері, есту анализаторлары) нерв импулстары пайда болады, олар бас миының қыртысты орталығына ең алдымен таламиялық орталыққа түседі. Адам ағзасында өзіне тән тербеліс жиіліктері болғандықтан, инфрадыбыстардың әселері кезінде, ағзада жағымсыз сезімдер туу мүмкін. Инфрадыбыстар ағзадағы жүйке, жүрек тамыр, тыныс жүйелерінің, сонымен қатар кохлеовестибулярлы анализаторлар қызметтерінің бұзылулары инфрадыбыстардың әсер ету ұзақтықтарына, жиілігіне, деңгейіне байланысты. Инфрадыбыстардың ұзақ уақыт әсер ету нәтижесінен астения, еңбек ету қабілетінің төмендеуі, вегетоневротикалық симптомдар пайда болады: тітркенгіштік, жүрек айну. Инфрадыбыстардың есту босағасы төмен деңгейде орналасуына қарамастан, инфрадыбыстардың тербелістерінің жоғары деңгейлері есту ағзасымен қабылданады. Осы қабылдау ортаңғы құлақта инфрадыбыстардың әсер етуі кезіндегі дыбыс жиіліктерінің гармониктерінің орналасуына байланысты. Көптеген зерттеушілердің айтулары бойынша инфрадыбыстардың тербелістері вестибулярлы анализаторларға әсер етеді. Тексерілген адамдарда бас айналу және тепе теңдіктің бұзылулары анықталған. Инфрадыбыстардың әсері кезіндегі жүрек тамыр жүйесі жағындағы өзгерістерге жүректің жиырыду жиіліктерінің бұзылыстары, көбінесе брадикардаия, диастолалық қысымның жоғарлауы жатады. Осыған байланысты инфрадыбыс жалпы биологиялық тітіркендіргіш болып табылады. Сенсорлы жүйенің вестибулярлы, жүйке және жүрек тамыр жүйесі инфрадыбыстарға өте сезімтал болып табылады. жұмыс орындарындағы инфрадыбыстар деңгейі гигиеналық тиалаптарға сәйкес болу керек. Міндетті түрде жеке бас қорғаныс заттарын қолдану кеерк. Терапевт, невропатолог, оториноларинголог дәрігерлерінің қатысуымен 24 айда бір рет кезеңді түрде медициналық қараудан өту керек. Жұмысқа қабылдаған кездегі медициналық қарсы көрсеткіштеріне жатады: құлақтың сүлелі аурулары, вестибуллярлы аппараттың қызметінің бұзылыстары, наркомания, токсикомания, гипертониялық аурулар. Ультрадыбыстың әсері. Ультрадыбыс дегеніміз 2 х 104 нен 1013 Гц жиілік толқынды айтады. әдетте 20 КГц жиіліктегі механикалық тербелістер адам құлағымен қабылданбайды. Ол дыбыс қысымының бірлігі децибелмен өлшенеді. Ультрадыбыс табиғатта кеңінен таралған. өндірісте ол шудың қосымшасы болып, мысалы реактивті двигателдер жұмысында, газ трубалары және басқада процестерде. Ультрадыбыстар механикалық және электромеханикалық әдістермен алынады. өндірісте магнитострикциялық және пьезоэлектрлік сәулелерді қолданады. Біріншісі төмен жиіліктегі ультрдыбыстарды алу үшін алу үшін (200 КГц), екіншісі 50 МГц дейінгі жиіліктегі ультрадыбыстарды алуға қолданады. Төмен жиіліктегі ультрадыбыстар ауауда жақсы таралады. Ол жоғарлаған сайын ауадан таралу жиіліктері төмендейді. Қысқа толқынды жоғары жиіліктегі ультрадыбыстар ауада мүлдем таралмайды. Газды сұйықтыққа қарағанда ультрадыбыстар аз жұтады. Ультрдыбыстардың тесуші әсері медицинада және өндірісте кеңінен қолданады. Ультрадыбыстың көмегімен сварка, пайка, бөлшектерді тазалау, сұйықтықтарды стерилдеу, бұрғылау, кесу, шлифовка және полировка жүзеге асады. Сонымен қатар ультрадыбысты молекулярлы физикада, биологияда және медицинада әртүрлі химиялық реакцияларды жүргізу кезінде еру процестерін жеделдету үшін қолданылады. Жұмыс орындарындағы дыбыс қысымдарының жиілік деңгейі 18, 20, 22, 24 КГц – тен 80-нен 120 дБ және одан жоғары деңгейде тербеледі. Санитарлық талаптар мен ережелерге сәйкес кәсіпорындарындағы дыбыс қысымының өндірістік орындарындағы ультрадыбыстардың рұқсат етілетін жиіліктері 20 КГц дыбыс қысымы 100 дБ-де, 40 КГц – 110 дБ құрайды. Ультрадыбыстар жүйке жүйесіне әсер етіп, жүрек тамыр, эндокриндік жүйедегі зат алмасу процестерінің бұзылыстарына әкеледі. Сонымен қатар клетка мембраналарының өтімділігінің бұзылыстарына әкеледі. Кавитирлеуші сұйықтықпен қатынаста болған қол қолдың кәсіптік ауруларына әкелуі мүмкін. Церебралды микроорганикалық симптоматика болуы мүмкін. 25. Лазерлі сәуленің адам ағзасына әсер ету механизмі. Клиникасы. Анықтау әдісі. Лазерлі сәулелермен сәулелену кезінде ағзада, мүшелерде, тіндерде, тірі жасушаларда дамитын, биологиялық нәтиже, лазерлі сәулелердің арнайы ерекшеліктеріне жатады. Дата добавления: 2015-10-20 | Просмотры: 1954 | Нарушение авторских прав |