 |
|
АкушерствоАнатомияАнестезиологияВакцинопрофилактикаВалеологияВетеринарияГигиенаЗаболеванияИммунологияКардиологияНеврологияНефрологияОнкологияОториноларингологияОфтальмологияПаразитологияПедиатрияПервая помощьПсихиатрияПульмонологияРеанимацияРевматологияСтоматологияТерапияТоксикологияТравматологияУрологияФармакологияФармацевтикаФизиотерапияФтизиатрияХирургияЭндокринологияЭпидемиология |
Принципы лечения опухолей легкого. Профилактика общегосударственная, медицинская, индивидуальная
· Радикальді · Условно- радикальді · Паллиативті
· Жансыздандыру · Психологиялық көмек · Детоксикация · Поллиативті хирургиялық араласулар (трахеостомия, гастростомия) Профилактика 1. Этиологиясын толык менгеру 2. Гигиеналық талаптарды дурыс сактау, 3. Біріншілік мурын, жұтқыншақ, миндалин ауруларын дурыс емдеу 4. Рак алды ауруларды уакытылы дурыс аныктап емін дұрыс жүргізу, екіншілік профилактиканы жүргізу 5. Ауа тазалыгын сактау, когалдандыру 6. Жыл сайын флюрографияға түсіп тексерілу
1. Туберкулез ауруына күдіктенетін белгілер, интоксикацияның жалпы симптомдары мен локальды симптомдар. Туберкулезі бар науқастардың өмір анамнезін жинау ерекшеліктері – көбіне жасырын түрде өтеді, флюрография,рентгенге түсірген кезде анықталады. шағымдары: жалпы әлсіздік, шаршау, ұйқысының бұзылуы, тәбетінің төмендеуі, арықтау, кеуде қуысы ауырсынуы, ентігу, жөтел, қан түкіру,темп жоғарылауы.бұл арыз шағымдар әр түрлі айқындылықта ж/е түрлі үйлесімде болып келуі мүмкін. Ауруды көбінесе әлсіздік, тәбеттің төмендеуі, кеуде тұсында ауырсыну, дене қызуының көтерілуі мазалайды. Өкпеден тыс туб.ауруында адамдарда туберкулездік улануға байланысты болатын жалр белгілермен бірге аурудың жергілікті белгілері де байқалады. Ауру адамдар туберкулезді менингит кезінде басының ауруына кеңірдек туберкулезі кезінде тамағының ауыруы мен дауысының қарлығуына сүйек буын туберкулеі кезінде аяқтарының тез шаршауы мен әлсізденуіне жүрісінің өзгеруіне, жыныс органдарының туб.кезінде іштің төменгі бөлігінің ауыруы, етеккір функциясының бұзылуы,зәр шығару түтігінің ж/е қуық туберкулезі кезінде дизуриялық бұзылулар, ішек пен іш қуысы лимфа түйіндерінің туберкулезі кезінде іштің ауыруы мен асқазан – ішек функ/ң бұзылуына шағымдар айтады. Өкпеден тыс туберкулезбен ауыратын адамдар көбінесе аурудың бастапқы сатысында ешқандай арыз шағымдар айтпайды ж/е оны анықтау үшін арнаулы зерттеулерді талап етеді. Аурудың анамнезін анықтағанда аурудың қалай анықталғанына, белгілі бір шағыммен дәрігерге қаралғанна н/е флюрографиялық зертеу кезінде анықталғанын еске ұстау қажет. Аурудан бұрын болған операциялар, травмалар, аурулар туралы ж/е соңғы аурудың алғашқы белгілері қашан пайда болғанын сұрау керек.Әсіресе клиникалық көрінісі тұмау, пневмония,ревматизм,сүзекке ұқсайтын туберкулез кезінде туберкулездік плеврит, лимфа түйіндерінің үлкейгеніне,түйнектік эритема сияқты көріністерге назар аудару керек.науқасты туберкулезге әкеліп соқтыратын аурулармен (қантты диабет,силикоз,асқазан мен ұлтабардың жара ауруы,ішкілік,нашақолдық)ауырмайтындығын білу де маңызды. Науқастың тұратын жері(қала,село)мен жұмыс жағдайы,материалдық тұрмыс жағдайы, өмір сүру мен мдениет деңгейі туралы.Балалармен жасөспірімдерді сұрағанда туб.қарсы егу мен туберкулиндік белгілердің нәтижелерін сұрау қажет.Науқастың семья мүшелерінің денсаулығы, үйде,оқу орнында,жұмыс орнында туберкулезбен ауыратындармен қарым-қатынаста болуы ж/е оның ұзақтығы, туберкулезбен ауыратын жануарлардың болуы туралы мәліметтер алу қажет. 2. Міндетті диагностикалық минимум, тексерудің қосымша әдістері. Өкпе патология кезінде антибактериальды (арнайы емес) терапия: ТҚ(туберкулез қоздырғышы) табу үшін мынадай биологиялық заттар пайдаланылады: қақырық, кеңірдектен алынған сілекей, асқазаннан алынған жуынды сулар, жұлынан алынған су,кіші ж/е үлкен дәрет т.б.Өкпе туберкулезімен ауыратын адамнан ТҚ бактериоскопиялық, бактериологиялық, биологиялық лабораториялық жануарларға аурудың қақырығын егеді. Бактериоскопиялық тәсіл:Аурудан алынған қақырық тексеріледі.бұл тәсілмен қақырықты текс.ТҚ нан басқа да клеткалық элементтер,лейкоциттер,эридлт,эпит клеткалары холестерин кристалын, эластик/қ талшықтарды көруге болад.Ауру адамнан алынған биол/қ заттан туб.құртын бактериоскопиялық тәсілмен табу үшін Циль Нильсон бояу тәсілі қолданылады. Бұл бояу тәсілі былай жүргізіледі, зерттеуге алынған заттың үстіне карбол фуксинін құяды, содан кейін ол затты бу пайда болғанша қыздырады.қыздырған заттың үстін түссіздендіру үшін 5 проц,күкірт қышқылы н/е 3 проц.тұз қышқылы құйылады.Бұдан кейін зерт.затқа 0,25проц.метилен тамызады. Осы тәсілмен бояғанда туб.құрты қызыл түске боялады,ал оның жан жағы көк түске боялады. Микроскоппен қарағанда жіңішке,қысқа түзу н/е иілген таяқшалар көреміз. Бұл тәсілмен ТҚ табу үшін 1мл қақырықта 100000 құрт болу керек. Флотация тәсілі: көлемі 250мл колбаға 12-15 мл мөлшерінде қақырық құяды ж/е осындай мөлшерде 0,5проц.күйдіргіш Na ж/е K құяды,бұдан кейн колбаны 5-10мин шайқайды,қақырық жақсы араласу үшін.содан кейн колбаның жарты деңгейіне дист.су құяды ж/е 0,5мл мөлш.бензин н/е ксилол қосылады. Осыдан кейін колбаны5-10 мин бойы шайқайды ж/е артынан колбаға толғанынша дит.су құяды. Жарты н/е 1сағ.уақыт өткен соң бензиннің тамшылары ТҚ бар қақырық бөлшектермен қосылып, колба бетіне сақина түседі(флотационное кольцо).осы түзілген сақинадан 2 шыны тақтайшаға жағып,зерт.алынатын зат преп дайындалады.Бұл тәсілмен тексеруге ерітуді талап етпейтін биол/қ заттар(жұлын сұйықтығы,кеңірдектен алынған сілекей) қолданылса,негіз 1-2 тамшы көлемінде ғана қолд,ал басқасы жоғ.көрсеткендей. Бактериологиялық тәсіл: бактериоск/қ тәсілге қарағанда сезімтал,бірақ егер қақырық аурудан емделгеннен біраз уақыт өткен соң алынса ТҚ таппауға болады. ТҚ бакткриол/қ жолмен табу үшін аурудың қақырығында ТҚ-н біраз мөлшерде болсада,мысалы,1 мл қақырықта 10 н/е 20 ТҚ. ТҚ қоздырғышы жай өседі, сонд.пробаларды термостатта 2-3ай кейде 4 айға дейн ұстайды.бактериол/қ жолмен ТҚ-ның дәрілерге деген сезімталдығы анықт.ТҚ-тын табудың ең сезімтал тәсілі – лабор/қ жануарларға туб.ауруынан алынған биол/қ затты егу(көбінесе ішіне,бауыр жағ.егеді).Лаб/қ жануарларға теңіз шошқасы ж/е ақ тышқан жатады. Егер ТҚ ты ГИНК(гидрозидиникотиновая кислота) дәрісіне сезімтал жоғалтқан болса, онда лаб/қ жануарлар туб/н ауырмайды.мұнда жағдайда биол/қ тәсілмен ТҚ табылмағанмен бактериол/қ тәсілмен табылады. Қанның өзгеруі адамның туб/ге қаншалықты уланғанына б/ты. Туб.ауруы бәсеңдемей тұрғанда адам қанында лейкоцитер көбейеді,нейтрофилдердің жас таяқша түрі кезд,лимфоциттер саны азайып,ЭТЖ жоғ. Рентген сәулесі арқыл анықтау: адамның денесіне рентген сәулесі жіберіледі осы сәуле арқ.әртүрлі мүшелер мен жүйенің ж/е қызм/ңатқару қабілеттері текс. Рентгендік текс.тәсілі арқ.адамдарда өкпе туб/н анықтауға болады ж/е оны басқа өкпе ауруларынан ажыратуға болады.рентг/к текс.тәсілін қолдану арқ.өкпе туб/ң түрін ғана анықтап болад. Осыған жету үшін 2 түрлі рентг/к тәсіл қолд: 1. Негізгі: -рентгеноскопиялық т.(рентгенмен мүшені текс)адамның кеуде қуысындағы мүше/ң көлеңке суреттері экранға түс ж/е олардың қызм.атқ.қабілетері жан жақты теск. Бұл тәслде дәрігердің ауру адаммен сөйлесуге мүмк.бар. Кемшіліктері: -дәріг/ң қолында рентг/к протоколдан басқа документ жоқ - ауруды анқытау мүмкн.төмен -ауырған адам рентг/к сәулені көп алады -қолда документ жоқ болғаннан өкпедегі аурудың өзг.анық табуға мүмк.жоқ. Артықшылығы: -ауру мен дәрігер арас.тікелей қатынас бар -адамның кеуде қуыс/ғы мүмк/ң жұмысын толық білуге мүмк.бар -өкпенің қыз.толық текс.мүмк.бар -арзан тәсіл -текс.аз уақыт алады. -рентгенологиялық (рентген арқ.мүшенің суретін түсіру) -флюрографиялық (өкпенің көлемі кіші суретке түсіру) 2. қосымша: -томографиялық (өкпенің әртүрлі қабатын сур.түс) өкпеде тесік каверна бары анықт.ошақтың орн.жерін,қандай екендігін,қан тамырын,кеңірдек тамырын толық сипаттауға болады. Өкпе туб/ң өршіп бара жатқанын не болмаса жазылып келе жатқанын анық.болады.томограмма өкпені ұзыннан,көлд.ж/е ауру бар жерді ғана түс.болады. Жалпылай томограмма жасағанда: - 1 ші қабат адамның арқа терісінен 3-4см терең.жасал. -содан кейнгілері әрбір 1-2см тереңд кейін -алд.қабат адамның кеуде сүйегінен 2-3см тереңд.жүрг. -КТ (өкпенің әртүрлі тереңдікте қабаттарын көлденең сур.түс) -ангиопульмонологиялық (қан тамыр дәрі жіберіліп,сур түс) -бронхографиялық (тыныс жолд.5-10мл пропилодон жіберіп,сур түс) -плеврографиялық (плевра қуысқа 30-40мл көлемінде жылы сұйық зат жіберіп,сур.түс) -фистулографиялық (кеуде қуысына тесікке шприцпен йодолипол жіберіп,әртүрлі қырынан сур.түсіру) Рентгенографиялық тәсіл: рентг/к пленкаға кеуде қуыс/ғы орган/ң сур.түсіріледі. Артықшылығы: - Документті талап етеді - Өкпенің рентген сур.қарау уақыты щектелмеген - Өкпенің ауруын өткендегі рентг.сур.салыстырып қарауға ж/е өзг бақылауға болады. - Ауруды анықтау мүмкн.өте жоғары - Ауру адам рентген.сәулесін аз алады. Кемшілігі: - Дәріг/ң ауру адаммен тік.қатынас жоқ - Өкпеге қабаттасып кеуде сүйектері,жүрек,қолқа т.б сур.түс. - Өкпенің қызм.толық текс.мүмк.жоқ - Қымбат - Көп уақыт өтеді Рентген сәулеснің мөлш.қарай өкпе суретін әртүрлі мөлш.шығарады: -қалыпты – тек 3 соңғы желке омыртқ.көрінеді - қатты – барлық желке ж/е омыртқа көрінеді - жұмсақ – ешқандай омыртқа көрінбейді. Өкпені рентгендік сур.дұрыс түсіру үшін мына төм.көрсеткіштер орындалу керек: -түсіру уақыты 1-10сек -кеуде қуысы толық қамтылу керек -рентгенге түс.ауру дұрыс тұру керек -рентг/к сурет анық болу керек - қалыпты болып түсіру керек,жұмсақта,қатты да болмау керек. Сонымен рентген арқ.өкпе туб.клиникалық түрін,орн.жерін,кезеңін,қаншалықты жайылғанын,аурудың кейбір асқыну белгілерін анық.болады. рентген арқ.аурудың өздерін бақылап отырып ж/еаурудың қалдрған іздерін,өкпедегі дақтарын анықт.өкпенің жалпы рентген сур/гі бөліктері схема түрінде мынандаЙ: 1.Жоғ бөлік 2.ортанғы бөлік 3.төм.бөлік Аурудың рентгендегі негізгі белгілері: Қараю: 1. Егер өкпемен оның сірі қабаты арас.су жиналса 2.егер кеуде қуыс/ң еттері өте жақсы шектелген болса Ағару:1.егер өкпенің өзіне оның бөліктері керіліп тұрса 2.егер өкпе жоқ болса Маңызды рентгендік синдромдар: - Жалпы қараю - Жарт.қараю - Өкпе дағы - шектелген қараю - жайылған ағару - өкпедегі тесік - өкпедегі ошақтар - өпедегі шашылған әртүрлі көлемдегі ж/е әрт.қаттылықтағы қара дақтар. Өкпені рентгенге адамның алд, артынан,оң жақ,сол жақ бүйірден, екі жағына қисық етіп түсіруге болады. Антибактериалды терапия: А тобына жататындар:рифампицин,изониазид(тубазид) ең күшті дәрілер тобы. В тобына жататындар:этамбутол,протионамид(этионамид) пиразинамид,циклосерин,стрептомицин,канамицин,флоримицин орташа күшті дәрілер. С тобына жататындар: ПАСК ж/е тибол ең күшті аз дәрілер. 3. Негізгі эпидемиологиялық көрсеткіштер, олардың түсіндірмесі және есептемесі. Барлық елде, жерде адамдардың ауру жиілігі бірдей емес. Сонымен қатар басқа ағзаларға қарағанда туберкулезбен өкпенің неге жиі жарақаттануын айта кету керек: 1)өкпенің туб.қоздырғышына сезімталдығы өте жоғары; 2)оттегі бар жерде туб.қозд көпке дейін өмір сүре алады. Жұқпалы аурудың қаншалықты жұқпалы екенін ж/е жиілігін білу үшін сол аурудың эпидемиологиялық көрсеткішін болу керек: Туб.эпидемиологиялық көрсеткіші – инфицирленген (%) 2 туберкулин Манту реакциясы бар оң реакция берген адамдардың,зерттелген адамдарға проценттік қатынасы. (2 туберкулин + реакцияға жауап берген адам саны) / реакцияға жауап берген адам саны Оң / теріс * 100 % Аурушаңдық – белгілі бір аймақта 100000 адамға шаққанда 1 жыл ішінде алғашқы ауырған адамдар саны. Сырқаттанушылық – 100000 адамға шаққанда жыл аяғында есепте болған,туб ауыратындар саны. Өлімділік – 100000 адамға шаққанда 1 жыл ішінде қайтыс болған адамдар саны. 2 туберкулин бірлігі бар Манту реакциясына оң жауап берген ересектер 90%,Голандияда 20-25%. Туберкулез қозд.адам денесіне түскен адамдар бірдей ауыра бермейді, өмір бойы ауыруы мүмкін. ВОЗ бойынша жылына туберкулезбен 10млн адам,ал дүние жүзінде 20 млн адам аурады екен.дүние жүзінде 3 млн.қайтыс болады. Соңғы жылдары ғалымдар айтады, егер 14 жасқа толмаған инфицирленгендердің саны азайса, онда туберкулезді азайтуға болады деп саналады. Семей аймағында аурушаңдық - 2009ж 138,2 болса,Респуб б/ша 105 болды, сырқаттанушылық – семей 124,4, респуб 95,5, өлімділік – семей 22,5, респуб 10,3 болған. Туберкулез халық арасында біркелкі таралмаған. БЦЖ вакцинасы егілмеген балалар мен жасөспірімдер,2туб Манту реакц оң, гиперергиялық реакция берген балалар, ауру адаммен бірге тұрған кісілер, малдармен жұмыс істеген,эксудативті плевритпен ауырған,пневмококкоз, асқанда жара бар, өкпенің өзіндік емес созылмалы қабынуы бар, наркоман, алкаголик, жас босанған әйелдер. Қазақстандағы ерекшеліктері: - Таратушы көп (адам,мал саны) - Әлеуметтік жағдайдың төмендеуі - Қонақжайлық, мал шаруашылығында көп жұмыс істейтіндер - Тұқымқуалаушылық - Инфицирленген 1% - Аурушаңдық 10 % - Сырқаттанушылық 20% - Өлімділік 2 % аспау керек. 4. ТМБ-ге Циль-Нельсен әдісі бойынша патологиялық материалдың препараттар микроскопиясы. Аурудан алынған қақырық тексеріледі. Бұл тәсілмен қақырықты тексеру ТҚ-нан басқа да клеткалар элементтер,лейкоциттер,эритроциттер,эпит.клеткаларын, холестерин кристалын, эластикалық талшықтарды көруге болады. Ауру адамнан алынған белоктық заттан туберкулез құртын бактериоскопиялық тәсілмен табу үшін Циль-Нильсон бояу тәсілі қолданылады. Бұл бояу тәсілі былай жүргізіледі, зерттеуге алынған заттың үстіне карбол фуксинін құяды, содан кейін ол затты бу пайда болғанша қыздырады.қыздырған заттың үстін түссіздендіру үшін 5 проц,күкірт қышқылы н/е 3 проц.тұз қышқылы құйылады.Будан кейін зерт.затқа 0,25проц.метилен тамызады. Осы тәсілмен бояғанда туб.құрты қызыл түске боялады,ал оның жан жағы көк түске боялады. Микроскоппен қарағанда жіңішке,қысқа түзу н/е иілген таяқшалар көреміз. Бұл тәсілмен ТҚ табу үшін мл қақырықта 100000 құрт болу керек. 5. Туберкулин түрлері және оның ерекшеліктері. Туберкулин – бұл автоклавтанған культура фильтраты,4 проц,глицерин ерітіндісі қосылып залалсыздалған, бактериалды денелерден сүзу арқылы тазартылған,90градус темп.да буланып,етпептонды сорпада 6-8 жұма бойы өсірілген,адамда ж/е малда кезігетін ТМБ/ның өскен ортасының сулы глицеринді сығындысы.Құрамында тірі немесе өлген МБТ емес, тек олардың өмір сүру өнімдері, микро клетканың элементтері және ТМ-сы өскен орта қалдықтары бар. 2ТБ Манту пробасы туберкулез ауруларының қауіп-қатер тобына жататын балаларды тексеру, клиникалық практикада және туберкулезге қарсы 6-7 жаста ревакцинация жасау алдында қолданылады. Арнайы диагностикалық тест 1899 ж Кох туберкулинді алған. Елде туберкулиннің 2 түрі шығарылады: 1.Стандартты тазартылған – дайын станд.араласқан таза туберкулин қолдануға препарат құрамында туберкулин ертіндісінің 0,85% NaCl ж/е твин 80 (стабилизатор) фенол (консервант). Ерітінді түссіз мөлдір сұйықтық болып табылады. Препаратты ампулада 3 мл/л, 0,1 мл 2туб. шығарылады. ж/е станд.туб ерітінд:0,1 мл препарат 5 ТБ,10 ТБ т.б. 2.құрғақ туберкулин – компактты масса ж/е порошок түрінде ампулада карболизирленген физиологиялық ерітіндімен араласқан 50000 ТБ. 6. Туберкулинді Пирке, Манту, Кох сынамасын өткізу үшін көрсеткіштер. Кохтың тері асты байқауы 1890ж, Пиркенің тері үсті байқауы 1907ж,Мантудың тері іші байқауы 1909ж. 2ТБ Манту реакциясы тұрғындарға жалпылама тубрекулезге тексергенде қолданылады, Кох пен Пирке реак-лары туберкулезге қарсы диспансерлер мен емханаларда клиникалық диагноз қою мақсатында қолданылады.Манту реак/н балалар мен жасөспірімдер арасында туберкулез ауруына бейімділігі бар балаларды ертерек н/е уақытында анықтау үшін жүргізеді.Жылын 1 рет,бала 1жасқа толғаннан бастап алдыңғы байқаулардың нәтижесіне қарап қойылады. 7. Теріс, оң және гиперергиялық туберкулинді реакция және оның диагностикалық маңызы: “оң” реакция инфильтрат мөлшері 5 мм ж/е одан да жоғары, “гиперергиялық” реакция балаларда 15мм ж/е одан жоғары,жасөспірімдерде 17мм ж/е одан жоғары, ересектерде 21 мм одан жоғары. “теріс” егер із қалмаса н/е иненің ізі қалса 0-1мм.
8. Туберкулинді вираж, оның диагностикалық маңызы – бір жыл ішінде организмі алғаш рет ТМБ/ын нәтижесінде бірінші рет оң реакцияның пайда болуын туберкулинді реакцияның виражы деп атаймыз.ТМБ/ын жұқтырған балалар мен жасөспірісдерге жылда гиперергиялық н/е көмескі же оң реакция/ң күшеюін анықтау үшін Манту реакциясы қойылады. Бұрынғы реакцияның сақталуы н/е көмескі ж/е оң еакциялардың пайда болуы инфильтраттың диаметрінің 6мм болуы н/е одан да үлкеюі. БЦЖ вакцинасын қабылдамағандарда туберкулиндік реакцияның виражы пайда болуы ТМБ жұқтырған адамдар санын анықтауға көмектеседі. Үлкендерде ТМБ/ын жұқтыру кезеңін Манту байқауын 3 жылда 1 рет қою арқылы анықтайды. 9..Постинфекционды мен поствакционды туберкулинді реакция 2ТБ Манту айырмашылығы. Поствакционды аллергия–туберкулин реакциясы 1 жылда пайда болады,БЦЖ дан кейін инфильтраттың орташа көлемі 2-11мм ұлғаюы мүмкін,постинфекционды аллергия – кеш мерзімде Манту (+) болуы мүмкін,БЦЖ дан кейін 12мм жоғары болады.
10.БЦЖ вакцинасының сипаттамасы,БЦЖ штамы– бұл өт (желчь) қосылған ортада (тамақ)өсірілген туб.құртының ірі қара малда кездесетін әлсіз,бірақ тірі түрінен дайындалған микроб дәрі. Бұл дәріні адам денесіне инемен сол жақ иықтың жоғары жағына тері ішіне 0,1 мл көлемде жібереді. 1921ж Кальметт ж/е Герен алғаш рет БЦЖ вакцинасын бациллярлы ортадан жаңа туған бала қолданған.Қазіргі уақытта арнайы профилактика үшін қажетті тірі ТҚ/ның керекті санын ұзақ сақтайтын ең тұрақты құрғақ БЦЖ/ы вакцинасы қолданылады. Қайтара егу 5-7 ж кейін қайталап отырады. Қайтара егу 6 жас(1класс). Балалар мен жасөспірімдер БЦЖмен қайтара егіледі, егер 2ТБ Манту реакциясы теріс, яғни сезімтал емес болып шықса. БЦЖ вакцинасының 2 түрі бар: a. бұл дәрінің 0,1 мл ерітіндіде 0,05 мг құрғақ вакцина бар b. бұл дәрінің 0,1 мл ерітіндіде 0,025 мг құрғақ вакцина бар. Егуден кейн түзілген иммунитеттің ұзақтығымен тұрақтылығы адам иммуноморфологиялық өзгерістермен ж/е БЦЖ вакц.штаммының егілген адам организмінде өсіп-өну уақытымен байланысты.туб.қоздырғышының БЦЖ штаммы жануар организмінде тұрақталып тарап ж/е өсіп өнуі арқылы туб.қарсы иммунитетті ұдайы күшейтіп қарсы егуден кейін екі аптадан соң форма түрінде тасымалданатыны анықталған.мұндай күйде ТМБ/ның БЦЖ штаммы ұзақ сақталып,егудің иммунологиялық әсерін қолдайды. 11.БЦЖ вакцинасымен ревакцинациясы мен вакцинациясының қарсы көрсеткіштері: Вакцинациясына көрсеткіштер: - миға қан құйылумен қоса жүретін босану жарақаттары; - туа біткен лейкоз; - фебрильді темп н/е жалпы жағдайдың ауыр бұзылыстарымен бірге өтетін орташа ауырлықты ж/е ауыр сырқаттар; - шала туылған (салм 2000 гр н/е гестациялық жасы 33 апта аз); - жанұяда балада генерализденген БЦЖит (туа біткен имунодефицит болу мүмкін. Ревакцинация көрсеткіштері: - фебрильді темп н/е жалпы жағдайының ауыр бұзылыстарымен бірге орташа ауырлықты ж/е ауыр сырқаттар; - жанұяда балада генерализденген БЦЖит (туа біткен имунодефицит болу мүмкін; - туберкулезбен ауырған болса; - БЦЖ вакцинасымен асқынған; - АИТ инфекциялық клиникалық көріністері 12.БЦЖ егпесін өткізу туралы мәліметтері қай есеп формасында бекітіледі - № 63 формасы – профилактикалық егу картасы; №112 – балалардың өсу картасы; № 026 – балалардың медициналық картасы.
13.Егу реакциясы. Иммунитеттің ұзақтығы- - БЦЖ дәрісі егілгеннен кейін сол адамның денесінде тіб/ге деген сезімталдығымен (аллергия) бірге, туб.құртына қарсы тұра алатын зат Антидене түзіле бастайды, себебі егілген жерден денеге туб.құрты өсіп-өне бастайды. Мұндай адам денесіндегі өзгерістер 6-8 жұмадан кейін аяқталады. Іс жүзінде бұл өзгерістер былай болады: БЦЖ дәрісі егілген жерде алдымен тері қызарады, содан кейін ісік пайда болады, одан ары әлгі ісік күлдіреп, ісиді ж/е жарылады, ал жазылған соң орнында тыртық қалады. БЦЖ вакцинасын туберкулин толық сақтай алмайды, сондықтан туберкулезді иммунитетті организмдердің жұқпалы ауруды қабылдай алмаушылығы, тұрақсыз, уақытша ж/е таза емес болып саналады. Таза емес дегеніміз біз оны сау адам денесіне әлсізденген, тірі туб. құртын егу арқылы жасаймыз. Егерде БЦЖ вакц.егілсе, организм илеминизацияау 96-97% көтеріледі. Асқыну жағдайы өте сирек кездеседі. БЦЖ вакцинасы тек 0,1 мл суспензия,яғни 0,05мг мөлшерінде тері ішіне жіберіледі.Ертілген БЦЖ вакцинасын шприц көмегімен алдын ала алмастырып 1 гр шприцке 0,2мл вакцина алып,оның жартысын ине арқылы ауаға шығарып жіберіп шприцке 0,1мл қалдырамыз.БЦЖ вакцинасын иықтың үш бөлігінің үстіңгі ж/е ортаңғы бөлігінің арасының сыртқы бетіне,алдын ала теріні 70проц.этил спиртімен сүрткеннен кейін тері ішіне енгізеді. Мұнда ине тесігі жоғары қарау керек.ине тесігі тері астында жоғалғаннан кейін,тек тері ішіне 0,1мл БЦЖ вакцинасының ерітіндісі енгізіледі. Дұрыс енгізілген жерде диаметрі 5-6мм болатын ақ түсті папула п.б. п.б папула 15-20мин кейін жоғалады.вакцина енгізілгеннен кейін осы жерді дезинфекциялық затпен сүрту ж/е таңуға рұқсат етілмейді.вакцинді тері астына енгізуге болмайды,себебі сол жерде суық асбцесс пайда болуы мүмкін.Жаңа туған балада қалыпты жағдайда егу реакциясы 4-6 аптадан кейін пайда болып,кейн қайтуы 2-4айға,кейде одан да ұзақ уақытқа созылады.Дұрыс жүргізілген егуде диаметрі 2-10ммболатын,тері бетіне тыртық пайда болады. 14.Поствакцинальды асқынулар және олардың емі: -тері асты суық абсцесс -10 мм ж/е одан үлкен жаралар -регионарлы лимфаденит(лимфа түйіні 1,5см ж/е одан үлкен) -10мм ж/е одан үлкен каллоидты тыртықтар. Асқынуы бар барлық балалар мен жасөспірімдерді туберкулезге қарсы күресетін диспансерге тексеруге жібереді. 15.Туберкулездің сәулелі диагностикасының негізі мен қосымша әдісін атаңыз. Рентген сәулесі арқыл анықтау: адамның денесіне рентген сәулесі жіберіледі осы сәуле арқ.әртүрлі мүшелер мен жүйенің ж/е қызм/ңатқару қабілеттері текс. Рентгендік текс.тәсілі арқ.адамдарда өкпе туб/н анықтауға болады ж/е оны басқа өкпе ауруларынан ажыратуға болады.рентг/к текс.тәсілін қолдану арқ.өкпе туб/ң түрін ғана анықтап болад. Осыған жету үшін 2 түрлі рентг/к тәсіл қолд: 2. Негізгі: -рентгеноскопиялық т.(рентгенмен мүшені текс)адамның кеуде қуысындағы мүше/ң көлеңке суреттері экранға түс ж/е олардың қызм.атқ.қабілетері жан жақты теск. Бұл тәслде дәрігердің ауру адаммен сөйлесуге мүмк.бар. Кемшіліктері: -дәріг/ң қолында рентг/к протоколдан басқа документ жоқ - ауруды анқытау мүмкн.төмен -ауырған адам рентг/к сәулені көп алады -қолда документ жоқ болғаннан өкпедегі аурудың өзг.анық табуға мүмк.жоқ. Артықшылығы: -ауру мен дәрігер арас.тікелей қатынас бар -адамның кеуде қуыс/ғы мүмк/ң жұмысын толық білуге мүмк.бар -өкпенің қыз.толық текс.мүмк.бар -арзан тәсіл -текс.аз уақыт алады. -рентгенологиялық (рентген арқ.мүшенің суретін түсіру) -флюрографиялық (өкпенің көлемі кіші суретке түсіру) 2. қосымша: -томографиялық (өкпенің әртүрлі қабатын сур.түс) өкпеде тесік каверна бары анықт.ошақтың орн.жерін,қандай екендігін,қан тамырын,кеңірдек тамырын толық сипаттауға болады. Өкпе туб/ң өршіп бара жатқанын не болмаса жазылып келе жатқанын анық.болады.томограмма өкпені ұзыннан,көлд.ж/е ауру бар жерді ғана түс.болады. Жалпылай томограмма жасағанда: - 1 ші қабат адамның арқа терісінен 3-4см терең.жасал. -содан кейнгілері әрбір 1-2см тереңд кейін -алд.қабат адамның кеуде сүйегінен 2-3см тереңд.жүрг. -КТ (өкпенің әртүрлі тереңдікте қабаттарын көлденең сур.түс) -ангиопульмонологиялық (қан тамыр дәрі жіберіліп,сур түс) -бронхографиялық (тыныс жолд.5-10мл пропилодон жіберіп,сур түс) -плеврографиялық (плевра қуысқа 30-40мл көлемінде жылы сұйық зат жіберіп,сур.түс) -фистулографиялық (кеуде қуысына тесікке шприцпен йодолипол жіберіп,әртүрлі қырынан сур.түсіру) Рентгенографиялық тәсіл: рентг/к пленкаға кеуде қуыс/ғы орган/ң сур.түсіріледі. Артықшылығы: - Документті талап етеді - Өкпенің рентген сур.қарау уақыты щектелмеген - Өкпенің ауруын өткендегі рентг.сур.салыстырып қарауға ж/е өзг бақылауға болады. - Ауруды анықтау мүмкн.өте жоғары - Ауру адам рентген.сәулесін аз алады. Кемшілігі: - Дәріг/ң ауру адаммен тік.қатынас жоқ - Өкпеге қабаттасып кеуде сүйектері,жүрек,қолқа т.б сур.түс. - Өкпенің қызм.толық текс.мүмк.жоқ - Қымбат - Көп уақыт өтеді - 16.Тыныс алу мүшелер ауруларының рентгенологиялық синдромы және олардың туберкулездің әртүрлі клиникалық формасымен сәйкестігі. Сонымен рентген арқ.өкпе туб.клиникалық түрін,орн.жерін,кезеңін,қаншалықты жайылғанын,аурудың кейбір асқыну белгілерін анық.болады. рентген арқ.аурудың өздерін бақылап отырып ж/еаурудың қалдрған іздерін,өкпедегі дақтарын анықт.өкпенің жалпы рентген сур/гі бөліктері схема түрінде мынандаЙ: 1.Жоғ бөлік 2.ортанғы бөлік 3.төм.бөлік Аурудың рентгендегі негізгі белгілері: Қараю: 1. Егер өкпемен оның сірі қабаты арас.су жиналса 2.егер кеуде қуыс/ң еттері өте жақсы шектелген болса Ағару:1.егер өкпенің өзіне оның бөліктері керіліп тұрса 2.егер өкпе жоқ болса Маңызды рентгендік синдромдар: - Жалпы қараю - Жарт.қараю - Өкпе дағы - шектелген қараю - жайылған ағару - өкпедегі тесік - өкпедегі ошақтар - өпедегі шашылған әртүрлі көлемдегі ж/е әрт.қаттылықтағы қара дақтар. Өкпені рентгенге адамның алд, артынан,оң жақ,сол жақ бүйірден, екі жағына қисық етіп түсіруге болады.
17.Туберкулезбен ауыратын науқастардың типтері (жаңа жағдай, рецидив, сәтсіз ем, үзілістен соң емдеу, ауыстырылғандар, басқалар)
- алғаш рет туберкулезбен ауырған адам жаңа жағдай( новый случай). Бұл адамдар бұрын туберкулезді емдеуге қолданылатын дәрілерді қолданбаған,емделген күнде ұзақтығы 4 жұмадан кем. - қайтарма ауырған адам – рецидив. Туберкулездің кез келген түрімен ауыратын адам,толық емдеу курсын алып жазылғанан кейін қайта ауырған ж/е туберкулез қоздырғышын қайтадан шығаратын болған. - нәтижесіз аяқталған ем (неблагоприятный исход или неэффективность лечения) А) 5 айдан артық емделседе қақырығында бактериоскопия арқылы туб.қоздырғышы (ТҚ) табылған ж/е де бұрында да болған. Б) алғаш есепке алғанда ТҚ шығармайтындар, ал емдеу басталғанан 2 ай өткен соң қақырығынан ТҚ табылғандар. 4. Үзілістен кейін емделу (емдеу тәртібін бұзғандар н/е тәртіп бұзғандар): А)2 айдан артық уақытқа емдеуді тоқтатқандар, бірақ қайта ауырғандықтан қайтып келгендер Б) бұрында,қазірде ТҚ-н қақырықпен шығаратындар,н/е ТҚ шығармайды,бірақ рентгенде аурудың асқынғаны дәлелденген ж/е аурудың клиникасы бар. 5. басқа жағдайлар. Қан түкіретін аурулар,өте қатты лімауыратындар,қақырығы ТҚ/на тексерілмеген,бірақ дәрігер науқастың рентген суреті бойынша активті туберкулез жоқ деп айта алмайды. 6. ауыстырылғандар. Басқа жақтан ауыстырылған аурулар 7. созылмалы жағдай. Қайталама емдеу курсын толық аяқтаған,туберкулез қоздырғышын бұрында,қазірде шығаратын туберкулездің созылмалы түрімен ауыратын адамдар.
18. ДОТС тәсілімен емдеу үшін қолданылатын емдеудің сатыларымен тәртібі: - алғаш рет туберкулезбен ауырған адам (новый случай). Бұл адамдар бұрын туберкулезді емдеуге қолданылатын дәрілерді қолданбаған,емделген күнде ұзақтығы 4 жұмадан кем. - қайтарма ауырған адам – рецидив.Туберкулездің кез келген түрімен ауыратын адам,толық емдеу курсын алып жазылғанан кейін қайта ауырған ж/е туберкулез қоздырғышын қайтадан шығаратын болған. - нәтижесіз аяқталған ем (неблагоприятный исход или неэффективность лечения) А) 5 айдан артық емделседе қақырығында бактериоскопия арқылы туб.қоздырғышы (ТҚ) табылған ж/е де бұрында да болған. Б) алғаш есепке алғанда ТҚ шығармайтындар, ал емдеу басталғанан 2 ай өткен соң қақырығынан ТҚ табылғандар. 4.Үзілістен кейін емделу (емдеу тәртібін бұзғандар н/е тәртіп бұзғандар): А)2 айдан артық уақытқа емдеуді тоқтатқандар, бірақ қайта ауырғандықтан қайтып келгендер Б) бұрында,қазірде ТҚ-н қақырықпен шығаратындар,н/е ТҚ шығармайды,бірақ рентгенде аурудың асқынғаны дәлелденген ж/е аурудың клиникасы бар. 5. басқа жағдайлар. Қан түкіретін аурулар,өте қатты лімауыратындар,қақырығы ТҚ/на тексерілмеген,бірақ дәрігер науқастың рентген суреті бойынша активті туберкулез жоқ деп айта алмайды. 6. ауыстырылғандар. Басқа жақтан ауыстырылған аурулар 7. созылмалы жағдай. Қайталама емдеу курсын толық аяқтаған,туберкулез қоздырғышын бұрында,қазірде шығаратын туберкулездің созылмалы түрімен ауыратын адамдар. Туб/ң осы жіктелуі мыналарға негізделген: - туб/ге қарсы бұрын алған емге -туб.ошағының орналасқан жеріне - аурудың ағымының ауырлығына - қақырықтың бактериоскопиялық тексеруінің нәтижесіне 19. Ошақты туберкулез, анықтамасы, патогенезі, патоморфологмясы, клиникалық формасы, диагностикасы, кездесу жиілігі, асқынулары, емі және соңы. өкпенің шектелген аймағында 1 см ден аз ошақтың болуымен ж/е аз симп.клиникалық ағыммен сипатталатын екіншілік туберкулездің клиникалық түрі. ОӨТ аурудың бастапқы формасы ретінде (экзогенді,эндогенді) п.б.мүмкін н/е туберкулездің басқа клин/қ түрлерінің қайталамалы дамуы нәтижесінде (диссемирленген,инф.туб) п.б мүмкін. Рентген түрлері: Жұмсақошақты фиброзды-ошақты туб/з. ОӨТ асқынулары сирек болады. Ыдырау кейде ОӨТ бронх туб/н н/е плевритпен асқынады. Жазылуы ошақтың сіңірілуі, қатаюы н/е инкапсуляция жолдарымен жүреді,. ОӨТ үдеген кезде инфильтративтіге ж/е ары қарай кавернозды ж/е фиброзды кавернозды туб.ауысады. ОӨТ кезіндегі белсенділікті анықтау үшін бронхтардың шайынды суының МТ-ға көп реттік себіндісі, томография, қан сарысуындағы белок фракцияларында жылжудың анықталуы, Кох сынамасы, гемотуберкулинде ж/е белсенді туберкулинді сынамалар, қолданылады. Процестің белсенділік дәрежесін анықтағанға дейін науқасты диспансерлік есептің (О) тобында бақыланады. Патогенезі:ошақты туберкулез екіншілік форма болып саналады,яғни ол алғашқы н/е екіншілік туберкулезден емдейден кейінгі өзгерістер кезінде инф/ң реактивациясынан(қайта жандануынан)н/е аэрогенді,алиментарлы суперинфекция салдарынан дамиды.өкпесінің қалыпты рентгенографиялық суреті бар адамдарға қарағанда,кеуде ішілік лимфа түйіндері мен өкпесінде туберкулезден кейінгі қалдықты өзгерістері бар кісілерді жиі кездеседі.туберкулез ошағы негізінен өкпенің жоғарғы бөліктерінде әсіресе 1-2 кесіндіде жиі орналасады.егер МБТ өкпе паренхимасына бронх пен лимфа тамырлары арқылы енсе,туб бір өкпеде,ал қан тамырлары арқылы енсе екі өкпеде дамиды.ТМБ/сы экзогенді суперинфекция кезінде алдымен өзіндік эндобронхит,соңынан панбронхит туғызады.инфек/ң қан же лимфа арқылы таралуы кезінде перибронхиальды ткань мен бөлік аралық қабырғаның инфильтрациясы түзіліп,сонымен панбронхит болып,ошықтар түзе отырып ТМБ/сы кеңірдек арқылы тарала береді. Осылайша жаңа ошақтар пайда болады.емдеу кезінде кейде өздігінен жаңа ошақтар сорылып,капсуласы жойылып,тыртыққа айналады,лимфангит өзінен соң периваскулярлы ж/е перибронхиальды фиброз калдырады.өршіген ескі ошақтар қатайып,әктенуге ұшырайды. Патологиялық анатомиясы:жас ошақты туб.кезінде ошақтар эксудативті лобулярлы сипатта,бірақ көп жағдайда продуктивті ацинозды ж/е нодозды сипатта болады. Өкпе тканіндегі ошақ айналасы лимфоциттер мен полинуклеарлы клеткалармен қоршалған. Соз.ошақты туб.кезінде дәнекер тканьды капсуламен қоршалған.капсула мен казеозды масса клеткалық элементтермен инфильтрацияланған.ошақтың әктенуге ұшырауы мүмкін,бұл кезде қабыну реакциясы жоғалады.мұндай ошақтар кальцинат н/е петрификат деп аталады.ошақ айналасындағы туберкулезді грануляциялар үлкейіп,казеозды еруге ұшарауы мүмкін.Казеозды масса кеңірдек тамыры арқылы сыртқа шыққан кезде ыдырау қуысы түзіледі. Клиникасы:көбінесе профилактикалық текс.анықт. Шартты түрде улану белгілері,тыныс ағзаларының жарақаттануынан болған белгілер деп бөлінеді.Осы белгілердің 2 тобы да науқастардың 1/3 бөлігінде анықт,ал 2/3 бөлігінде ауру белгісіз өтеді.Улану белгісі дененің тұрақсыз субфебрильді қызуымен,жұмысқа қабілетінің дистониясымен,тершеңдікпен сип.бүйіріндегі ауырсыну,құрғақ жөтел,аз мөлшердегі қақырық,қан түкіруге шағымданады.перкуторлы дыбыс қысқарады.дымқыл көпіршікті сырыл,Кренинг алаңы кішірейеді. Рентгеносемиотикасы: жолақша тәрізді,көмескі көлеңке болады.жекеленген н/е көптеген диаметрі 1 смге толмайтын ошақтар қосылады,көріну мүмкіншілігі аз,контуры анық болмайды.продуктивті сипаттағы ошақтардың диаметрі 3-6см,формасы шар н/е полициклды жоңышқа жапырағы сиякты.жекеленген,орташа интенсивті контуры анық болады. Созылмалы ошықты туб.көлеңке анық,жақсы шектелген.кеңірдек тамырлары жолында,плеврада,ошақ айналасында фиброзды өзгерістер кездеседі. Туберкулинодиагностикасы:туберкулинге реакциясы шамалы білінеді,сау бірақ инфицирленген адамның реакциясына ұқсас болады. Лаборат/қ зерттеу:науқас қақырығынан ТМБ табу үшін бактериологиялық зерт.жүрг.3 реттен артық жүргізеді,сонда ғана 5проц,қоздырғыш табылады. Гемограмма өзгеріссіз қалады.таяқша ядролы нейрофильдің,лимфоциттің көтерілуі,ЭТЖ жоғ(10-18мм/сағ),зат алмасуда өзг.байқалады. Емі: 2 н/е 3 туб.қарсы дәрілер қосындысы қолданылады.алғашында 6-9 ай стрептомицин 3 ай,изониазид,рифампицин. Продуктивті формасында 6-9 ай бойы изониазид пен рифампицин беріледі. Алғ.4 айда дәрілер күнделікті,келесі айларда 2-3 рет беріледі. Созылмалы ошақты туб.кезінде изонизад басқа дәрілермен бірге 2 айдан 6 айға дейн беріледі. 20. Аурушаңдық көрсеткіші дегеніміз – белгілі бір аймақта 100000 шаққанда жылына алғашқы ауырған адамдар саны.
21. Сырқаттылық көрсеткіші дегеніміз не – 100000 шаққанда белгілі бір аймақта 1 жыл ішінде алғашқы диспансерлік есепте тұрған адамдар саны. 22. Кавернозды туберкулездің анықтамасы, патогенезі, патоморфологиясы, клиникасы, асқынулар, емі және соңы. Анықтамасы – сақина тәрізді,маңында аздаған перифокалды қабынуы бар жұқа қабырғалы клин/қ белгілері аз ағыспен сип.өкпе туберкулезі. Патонегезі:каверналалардың пайда болуы өкпе фокустарындағы казеозды массалардың еруіне ж/е олардың кеңірдек тамыры арқ.шығуына байланысты.өкпе құрылымдары мен казеозды массалар іріңдеп ериді. Олар кеңірдек тамыры арқ.сыртқа шығарылады,ал казеоздың орны ауамен толып қуыс пайда болад.бұл қуыстың қабырғасы 2 қабаттан тұрады:казеозды некроздалған қабат ж/е спецификалық грануляциялық жіңішке қабат. Қабыну ж/е қан тамырларының тромбозынан пайда болған каверналар пайда болады.кавернадан қабыну бронхтың кілегейлі қабатына жайылады.кавернаның жалпы жағдайына бронхта туберкулезді қабынудың болуының маңызы зор. бронхтың қабынуы нәтижесінде оның дренажды функциясының бұзылуы,кавернаның казеозды массалардан тазалануын тоқтатады,соны салдарынан қабыну өрши түседі же каверна көлемі үлкейе түседі. Каверна инволюциясы кезінде капсуланың фиброзды қабаты солады,каверна қабырғалары жақындап оның орнында тыртық п.б. туберкулездің өршуі инфекцияның кавернадан кеңірдек тамыры н/е лимфа тамырлары арқылы,кавернаны тіндерге жайылу нәтижесінде болады.каверналар өте жақын орналасқанда олардың қабырғалары бұзылып көп камералы алып туберкулезді қуыстар п.б. Патоморфологиясы:п.б каверна 3 қабаттан тұрады:1.ішкі қабаты іріңді массадан 2.ортаңғы қабат грануляциялық тіннен 3.сыртқы қабат біртіндеп өкпе тініне өтетін дәнекер тінді қабат. Каверна қабырғасының ішкі беткейі тегіс емес:қуыс қан тамырлардан тұратын балкалармен бөлінген,қабырға беткейінде аздаған кілегейлі, іріңді сұйықтық бар. Клиникасы: симптомсыз,айқын байқалмайтын интоксикация симптомдармен:тез шаршағыштық,тамаққа тәбетінің төмендеуі,дене температурасының тұрақсыздығы.перкуторлы өкпе дыбысының қысқаруы.кейде жөтелгеннен,терең тыныс алғаннан кейн ылғалды н/е құрғақ сырылдар естуге болады. Рентгенсемиотикасы:сақина тәрізді көлеңкенің болуы.жиналған сұйықтық жоғары деңгейі бронхтардың сызық тәрізді көлеңкелері жол жатады. Бір каверна ж/е жан жағында фиброзды өзгерістер мен жалғызданған ошақ көлеңкелері байқалады.каверна домалақ,овал тәрізді,диаметрі 4см аспайды.калыңдығы 2-3мм,ішкі контуры анық,сыртқысы тегіс емес. Туберкулинодиаг/сы:бұл науқастарда туберкулинге реакция айқын байқалады. Лаб.зерттеу:МБТ көп кездеседі қақырықта.таяқша ядролы нейтрофилдер көбейеді,лимфоцит азаюы,ЭТЖ жоғ.гемограммад өзгеріс жоқ. Емі: көбінесе изониазид,рифампицин,стрептомицин емдейді.егер 3-6айда каверна жабылмаса,онда каверна мен өкпенің зақымдалған бөлігін хир.жолмен алып тастайды. 23. Фиброзды-кавернозды туберкулездің анықтамасы, патогенезі, патоформологиясы, клиникасы, асқыну, емі және соңы. Анықтамасы: бұл туб/ң клиникалық формасы, өкпеде жұқа қабықты кавернаның болуымен қоршаған өкпе тінінің инф.ошақты, фиброзды айқын емес өзгерістерімен сипатталады. Туб/ң басқа формаларымен салыстырғанда эпид.ең қатерлі ж/е тереңдеген түрі, өкпеде бір н/е бірнеше кавернаның болуы, өкпе тініндегі айқын фиброз ж/е бронхогенді әктелген ошақ, толқын тәрізді өтумен сипатталады. Патонегезі:каверналалардың пайда болуы өкпе фокустарындағы казеозды массалардың еруіне ж/е олардың кеңірдек тамыры арқ.шығуына байланысты.өкпе құрылымдары мен казеозды массалар іріңдеп ериді. Олар кеңірдек тамыры арқ.сыртқа шығарылады,ал казеоздың орны ауамен толып қуыс пайда болад.бұл қуыстың қабырғасы 2 қабаттан тұрады:казеозды некроздалған қабат ж/е спецификалық грануляциялық жіңішке қабат. Қабыну ж/е қан тамырларының тромбозынан пайда болған каверналар пайда болады.кавернадан қабыну бронхтың кілегейлі қабатына жайылады.кавернаның жалпы жағдайына бронхта туберкулезді қабынудың болуының маңызы зор. бронхтың қабынуы нәтижесінде оның дренажды функциясының бұзылуы,кавернаның казеозды массалардан тазалануын тоқтатады,соны салдарынан қабыну өрши түседі же каверна көлемі үлкейе түседі. Каверна инволюциясы кезінде капсуланың фиброзды қабаты солады,каверна қабырғалары жақындап оның орнында тыртық п.б. туберкулездің өршуі инфекцияның кавернадан кеңірдек тамыры н/е лимфа тамырлары арқылы,кавернаны тіндерге жайылу нәтижесінде болады.каверналар өте жақын орналасқанда олардың қабырғалары бұзылып көп камералы алып туберкулезді қуыстар п.б. патоморфологиясы:каверна қабырғасында,оны қоршаған өкпе тінінде,бронх жолында,өкпе түбірінде көптеген фиброзды өзгерістердің болуымен,ошақтардың фокустардың өршу ағымының ж/е жаңа ыдырау қуысының п.б. клиникасы:жалпы әлсіздік,тәбетінің төмендеуі,арықтағанына,шағымданады.интоксикация симптомдары айқын анықт.қақырықты жөтел күніне мөлшері 50-100мл,кейде қан аралас,ентікпе п.б.зақымдалған өкпе үстінде перкуторлы өкпе дыбысы,әлсіреген бронхиалды тыныс естіледі.көлемді сырылдар,ремиссия кезнде ентікпе,қақырықты жөтел мазалайды. Рентгенсемиотикасы:пайда болу уақытына ж/е жайылуына байланысты.бір н/е бірнеше сақина тәрізді көлеңкелер,плевраның қатаюы,фиброзды солуы.каверна көлемдері 4см кейде өкпе бөлігінің көлеміне дейн жетеді.формасы дұрыс емес. Қабырғаның ішкі беті анық байқ.сыртқы шеті контурда көрінбейді.фиброзды солуы кезінде кеуде қуысы ығысады,өкпе алаңының көлемі азайған,қабырғаралықтары тарылады.өршу кезеңдерінде фокустар мен ыдырау қуыстарын түзетін бронхогенді жайылған ошықтар байқалады. Туберкулиндиаг/сы:науқастарда туберкулинге сезімталдық түрлі:ремиссия кезінде оң болудан; өршу кезінде теріс болуына дейін. Лаб.зерттеу:лейкоциттер саны көбейеді -12-20*109/л,таяқша ядролы нейтрофилдердің көбейеді,эозинофилдер мен лимфоциттер саны азаяды,ЭТЖ жоғ.Зәрде белок,аздаған лейкоцит,эритроцит анықт.Қан түкіру ж/е амилоидозбен асқынуы анемияға әкеледі. Тыныс алу ж/е қан айналу қызм.анықтау: тыныс алу ж/е қан айналу көрсетк.төмендейды,соның салдарынан тотығу проц.төмендеп,гипоксия,гипоксемия дамиды,зат алмасу бұзылады. Емі: көбінесе изониазид,рифампицин,стрептомицин емдейді.егер 3-6айда каверна жабылмаса,онда каверна мен өкпенің зақымдалған бөлігін хир.жолмен алып тастайды. 24. Өкпенің фиброзды-кавернозды туберкулезінің түзілу себептері – а) аурудың уақытында анықталуы Б) жеткіліксіз ж/е дұрыс емделмеуі С)туб.қоздырғышының туб.қарсы дәрілерге тұрақтылығы Д) туб.қарсы дәрілерді көтере алмау Е) қосымша аурулардың болуы 25. Біріншілік туберкулезді комплекс: анықтамасы, патогенезі, аурудың клинико-рентгенологиялық сатылары, диагностикасы, асқынуы. Анықтамасы:туб.қоздырғышын бірінші рет жұқтырғанда п.б.осы түрі адамның туберкулез қоздр.өте жоғары сезімталдық көрсетуімен,аурудың лимфогематогенді таралуымен,жалпы лимфа түйіндерінің көптеп жарақаттануымен сипатталады.аурудың жиілігі 0,8-1,0проц.балалар,жасөспірімдер,30 толмағандар ауырады. Патогенезі: ұрықтың ішінде баланың зақымдануы сирек болады.егерде туберкулездің өте дамыған формасымен ауыратынболса,ТМБ ы баланың жолдасы арқ.ұрыққа енеді.мұндай балалар әлсіз,дене салмағы аз болып туады.көп адамдарға МБТ қозд.тыныс жолдары арқ.түседі,асқазан-ішек арқ.сирек.егер МБТ ның организмге түсуі ауруды дамытпаса онда туберкулез қозд.енген жерде гистоцитарлы мононуклеарлы,таяқша ядролы лейкоциттер жиналып,лимфоплазмоцитарлы ж/е гистиомакрофагалды төмпешіктер түзеді. Осы төмпешіктер эпителиоидтық ж/е аздаған көп ядролы клеткалардың жиналуынанкейн туберкулездік гранулема түзіледі.лимфа түйіндеріндегі өзіндік қабыну капсуланың сыртына,клетканың айналасына,кеңірдек тамыры қабырғаларына, қан тамырларына,таралуы мүмкін,яғни лимфа түйіндерндегі аз өзгерістің тұтасқан казеозды периаденитке дейн өзгеруін кеуде қуысы лимфа түйіндерінің туберкулезі деп атайды. Казеоз тығыздаладығ онда кальций тұздары жиналады өкпеде әктенген ошақ- Гон ошағы түзіледі. Патомор/сы:бір н/е көптеген туберкулезді гранулема түрінде болады,оның құрамында эпителиоидты клеткалар Пирогов Лангхансан кл,лимфоциттер,макрофагтар бар,гранулемаларда казеоз болад.Жас балаларда туб.интоксикация кезінде аз туберкулездің қалдықтары түзіледі.мұндай өзгерістер лимфа түйінінде ғана емес,сонымен қатар көк бауырда,өкпе тіндерінде бауырда болады.туб.кезінде ішкі көкірек қуысының лимфа түйіні 1-3 смге дейн үлкейеді. Лимфоидты торша жартылай н/е толық казеозды некрозбен ауысады.грануляция лимфа түйіндерінің айналасында да түзіледі. Клиникасы: улану белгісі.балада ашушаңдық,селқостық п.б. тез шаршайды,дене ыстығы субфебрильді,ұйқысы бұзылады,тамаққа тәбеті азаяды. Улану ұзақ сақталса дене салмағы төмендеп,бала өспей қалады.Қарағанда терісі бозғылт түсті,созылғыштығы азайған. Пальпацияда лимфа түйіндері қалыңдаған. өкпеден әлсіреген дыбыс естіледі,бір н/е бірнеше сегменттерге жайылса дымқыл сырылдар.көптеген лимфа түйіндерінің бірдей зақымдалуы – микрополиаденит п.б. кыз балаларда менструация тежеледі,тіпті мүлдем тоқтайды.бауыр,көкбауыр үлкейеді,жүрек өзкізгіштігі бұзылады.үнемі құрғақ жөтел,ентікпе,темп көтерілуі,бүйірде п.б. қатты ауырсынулар,менингиальды симптомдар байқалады. Дата добавления: 2016-03-26 | Просмотры: 622 | Нарушение авторских прав |