АкушерствоАнатомияАнестезиологияВакцинопрофилактикаВалеологияВетеринарияГигиенаЗаболеванияИммунологияКардиологияНеврологияНефрологияОнкологияОториноларингологияОфтальмологияПаразитологияПедиатрияПервая помощьПсихиатрияПульмонологияРеанимацияРевматологияСтоматологияТерапияТоксикологияТравматологияУрологияФармакологияФармацевтикаФизиотерапияФтизиатрияХирургияЭндокринологияЭпидемиология

Лимфа бездері

Лимфа бездері- әр түрлі көлемдегі лимфоидты ұлпалардың жиынтығы,олар ұлпалардың беткі немесе ішкі қабатында орналасқан.Адам мен приматтың (маймылдардың)лимфа бездері афферментті және эфферментті лимфа жолдарынан тұрады,сырты жалғастырушы ұлпалық жабындықпен қапталған.Синустар мен түтікшелердің көп мөлшерде болуы,оның губка тәріздес құрылысы лимфа ағымын бәсеңдетіп,лимфа және ұлпалық жабындықпен қапталған.Синустар мен түтікшелердің көп мөлшерде болуы,оның губка тәріздес құрылысы лимфа ағымын бәсеңдетіп,лимфа және ұлпалық жабындықпен қапталған.Синустармен түтікшелердің көп мөлшерде болуы оның губка тәріздес құрылысы лимфа ағымын бәсеңдетіп,лимфа және ұлпалық бездер арасындағы зат алмасу процесін ұлғайтады.Лимфа бездеріне лимфа түтікшелері арқылы беріледі.Олар ұлпадағы капилляр торларынан басталады.Лимфа бездеріне лимфа түтікшелері арқылы беріледі.Олар ұлпадағы капилляр торларынан басталады.Лимфа түтікшелеріне ең бай тері,асқазан –ішек кілегей қабаттары және тыныс алу аппараттары жатады.Тері және кілегей қабықтары зақымдағанда,оның үстіндегі заттар,микробтар түтікшелеріне еніп,лимфа ағымы арқылы лимфа бездеріне беріледі.Кейбір микробтарға (опавакцина вирусы) қарсы қорғаныштық –кедергі функциясын атқара алмайды керісінше оспавакциналар (шешек-вкциналар) лимфа бездерінде көбейіп дамиды.Лимфа бездері клеткалары қалыпты гамма-глабулиндер өңдейтігі дәлелденген.Лимфа бездерінің антитела түзу барысында меншікті салмағы әр түрлі факторларға:антиген дозасының организмдерге ену жолына,антигеннің организмдерге реттік енуіне,оның физика-химиялық ерекшеліктеріне байланысты.

Антигеннің аз мөлшерін бір реттен тері астына еккенде оның негізгі массасы регионарлы лимфа безінде пайда болады.Лимфа бездері трансплотациялық иммунитет реакцияларында негізгі роль атқарады.Регинарлық лимфа бездерін алып тастаса немесе сәулемен өңдесе гомотрансплотант өмірін ұзартады және организмнің иммундық реактивтілігін төмендетеді.Сонымен лимфа бездері бейспецификалық кедергі және спецификалық иммунологиялық қызмет атқарады.

Бұл органның негізгі структуралық элементі болып көк бауыр (долька)жатады.Ол синусоида бөлігіне еніп,қызыл пульпа түзеді.Онда эритроциттің көп мөлшері болады.Лимфоид ұлпасын ақза пульпа тәріздес,артерия бойымен синусоида орналасқан.Көбею орталығы болады және тимусқа байланысты прокортикальды аймақтары бар.Көк бауырда лимфа түтіктері болмайды.Көк бауыр ұлпасы және қан түтікше клеткалармен лимфоциттер айналымы арасындағы клетка алмасуы трабекула және синустардың ретикулярлы ұлпа арқылы жүреді.Лимфоид ұлпалары гуморальды типтегі иммунологиялық реакцияларға қатысады.Олар антитела синтездеуші плазматикалық клеткалардың көп мөлшерін қаптамасыз етеді.Антигенді күре тамырға еккенде антитела негізінен көк бауырда пайда болады.

Туа пайда болған (түр немесе тұқым қуалайтын)иммунитет

Туа пайда болған иммунитет кейбір жануарлардың басқа түр қоздырушы ауруды қабылдамауы.Ол ұрпақтан ұрпаққа тұқым қуалау арқылы беріледі.Мысалы,ірі қара обасымен,ит,тауық тырысқағымен адамдардың ауырмайтындығы.Керісінше жануарлар адам ауыратын инфекциялық аурумен (іш сүзегі,скарлатина,қызыл шешек,мерез,қызылша,вирустық гипотит т.б)ауырмайды.

Түр иммунитеті микроорганизмдер мен потогенді микроорганизмдер мен ұзақ эволюциялық ара қатынасы салдарынан пайда болған.Туа пайда болған иммунитет абсолютті және салыстырмалы деңгейде болады.Кейбір жануарларды инфекциялық ауруларға дене температурасын өзгерту,организмдерге гармондармен,иммунодепресанттармен,рентгент сәулесімен әсер етіп бейім етуге болады.Мысалы,тауықтардың дене температурасын жоғарылатаса,олар күйдіргі қоздырғышына бейімтал болады.Бұл жағдайда салыстырмалы түрдегі туа пайда болған иммунитет туралы айтуға болады.

Қойлардың, қозылардың, сиырлардың, шошқалардың плацентінде кездесетін эритритол сарып қоздырғышының өсуі мен көбеюіне метаболит болып саналады.Тропикалық және субтропикалық белдеу тұрғындарының эритроцитіндегі орақ тәріздес клетка малярия плазмодиясына тұрақты қасиет көресетеді.

Сонымен түзу иммунитеттің негізінде ағза кленткаларының қоздырғыштарының адсорбцияланып және көбеюі, патогенді, агентті репродукциясын тежейтін пайдалы микробтардың енуіне жауап ретінде микроорганизмдердің әр түрлі ингибиторлар синтездеуі және т.б механизмдер жатада.

Жүре пайда болған иммунитет

Ертеде өмір сүрген адамдар инфекциялық аурумен ауырып тұрған адам, сол аурумен ауырып жатқан адамды күту барасында қайталап ауырмайтындығын аңғарған.

Әр елдің халқы аурулардың алдын алу шараларына үлкен мән берді. Мысалы, Африка халқы жылан уына қарсы вакцинаны жақсы қолданады. Оңтүстік-Шығыс Азияда біздің эрамызға дейін 2000 жүйе бұрын балаларды шешекке қарсы вакцинациялаған. Ирандықтар кептірілген ұнтақталған шешек қоздырғышының жиынтығын теріге еккен. Черкестер мен грузиндер шешекпен ылғалданған инені тері астына еккен.

Англия, Франция, Германия халықтары шешекпен ауырмас үшін қолы ойылған балаларға сиыр шешегімен ауырған сиырды саудырған.

ХІХ ғ.екінші жартысында Л.Пастер және оның шәкірттері тауық тырысқағы, күйдіргі, құтырма қоздырғыштарын әлсіздеу тәсілін тауып, оны спецификалық иммунизациялауға пайдаланады. Әлсізденген микроб вакцина (иммунизация) деп ааталды. Тірлік иммунитетке қарағанда жүре пайда болған иммунитет өмір сүру барысында пайда болады және ол өмірлік емес. Организимнің ерекшелігіне байланысты әр түрлі мерзімде әлсіреп немесе жойылып кетеді. Бұл иммунитет табиғи және жасанды болып бөлінеді.

Табиғи иммунитет. Инфекциялық аурумен ауырып болғаннан соң организмдерде табиғи иммунитет пайда болады. Мысалы, шешек, туляремия, оба, полиомиелит, қызылша, күл және т.б аурулармен ауырып тұрғанда организимде қорғанғыштық комлексті реакция пайда болады. Олардың мерзімі әр түрлі. Мысалы, қызылша ауруынан кейін өмірлік, ал тырысқақтан кейін бір жылға иммунитет сақталып қалады.

Иммунитет формалары Сурет

Табиғи иммунитет клиникалық айқын ауырған адамдар мен қатар жасырын түрімен ауырған адамдарда да болады. Табиғи иммунитет организимдердің иммуно –биологиялық өзгеру және органдармен ұлпалардың физиологиялық реакциясының түзелу қалпына келу салдарынан пайда болады.

Табиғи иммунитет- белсенді және пассивті болып бөлінеді.1) белсенді-аурудан кейін (постинфекциялық) немесе жасырын инфекция немесе бірнеше реттік инфекция, клиникалық айқын көрінісі болмайды; 2) жас нәрестенің пассивті иммунитеті (аналық, плацентарлық), яғни онтогенез процесінде жатыр ішінде анадан қабылдап алатын иммунитет. Жасанды иммунитет белсенді немесе пассивті иммунизация арқылы жасауға болады.

Жүре пайда болған иммунитет ұрпаққа берілмейді. Ол белгілі бір қоздырғышқа қарсы пайда болады.

Дата добавления: 2015-02-06 | Просмотры: 2666 | Нарушение авторских прав