АкушерствоАнатомияАнестезиологияВакцинопрофилактикаВалеологияВетеринарияГигиенаЗаболеванияИммунологияКардиологияНеврологияНефрологияОнкологияОториноларингологияОфтальмологияПаразитологияПедиатрияПервая помощьПсихиатрияПульмонологияРеанимацияРевматологияСтоматологияТерапияТоксикологияТравматологияУрологияФармакологияФармацевтикаФизиотерапияФтизиатрияХирургияЭндокринологияЭпидемиология

Иммунограмма анализі

Ересек адамнын шеткері канның лейкоциттер ішінде лимфоциттер 20-40% құрайды. Лимфоциттер саны төмендеген кезде иммунжетіспеушіліктің бар екенін болжауға болады. Бірак иммунжетіспеушілік белгісі болып салыстырмалы саны емес, лимфоциттердің абсолюттік санынын төмендеуі екенін есте сактаған жөн. Лейкограмманың салыстырмалы көрсеткіштерін тек айқын өзгерістер кезінде жаппай иммуноэпидемиологиялық зерттеулерде анализдеуге болады.

Иммунжетіспеушілік күйлер диагностикасында эритроциттердің тұну жылдамдығы болжамалы көрсеткіш ретінде бола алады; себебі ЭТЖ плазма белоктарының дисперстілігіне байланысты және ол қандағы ірі дисперсп белоктар, негізінен иммуноглобулиндер көбейгенде жоғарлайды. Сол себепті, егер ірінді қабыну клиникасы кезінде ЭТЖ-ң жоғарылауы байқалмаса, ол гуморалдық иммунитеттің, сонымен катар «жедел фаза» белоктарын өндіруші макрофагтардың дисфункциясының белгісі болып табылуы мүмкін. ЭТЖ-ң жоғарылауы қанда басқа да белоктардың (ісік, миеломды ауру, амилойдоз және т.б. күйлер кездеріндегі) көбеюімен де байланысты болу мүмкін екендігін есте сақтаған жөн.

Гуморалды иммунитеттің көрнекті көрсеткіштің бірі негізінен иммуноглобулиндерден тұратын кан белоктарының у- глобулиндік фракциясы болып табылады. Осы фракцияның қабыну процесінде жоғарыламауы иммунжетіспеушіліктің белгісі болуы мүмкін.

Иммунологиялық зерттеулер әдістері 1 және 2 деңгейлік сынақтарға жіктеледі. Бұлар реакциялардың койылу күрделілігіне және диагностикалык дәлдігіне байлаиысты. Тәжірибелік дәрігерлерге ыңғайлысы -иммунологиялык әдістерді сандық және сапалық деп бөлу.

Клеткалық иммунитетті бағалау өдістері

Сандық әдістер

Лимфоцитгерді сандық бағалауға колданатын барлық реакциялар әр түрлі топтарға лимфоциттердің мембранасындағы әр түрлі рецепторлардың болуына негізделген.

Қазіргі кезде кенінен лимфоциттердің санын моноклоналды антиденелер көмегімен бағалайды. 1975 ж. Коһіег жөне Milstein қоректік ортада дақылдандырған миеломдық штамдар клеткаларымен иммунизацияланған жануарлардың қалыпты лимфоциттерінің бірігуінен алынған клеткалық гибридтерді (гибридом) бөліп алу әдісін жасаған. Біріккен клеткалық гибридомдар лимфоциттерден белгілі бір антидене синтездеуші қасиетін алады, ал миеломдық жолдасынан in vitro жағдайда шексіз көбею касиетін алады. Жиналған гибридомды клонды көбейтуге болады, және одан түзілген моноклонды антиденелерді шектен тыс мөлшерде алуға мүмкіншілік туады. Барлық параметрлері бойынша (молекулалар класстары, олардың типтері, арнайылығы, авидтілігі) бұл антиденелер абсолютті біріңғай. Сөйтіп бұларды қолдану сферасы әр түрлі болуы мүмкін.

Лимфоциттердің әр түрлі популяциясын анықтауда қазіргі кезде көп мөлшерде моноклоналды антиденелер қолданылады (жеке субпопуляцияларға, ізашарларға, жетілмеген клеткаларга, тимоциттерге, әр түрлі жетілу сатысындағы клеткаларға т.б). Халықаралық семинарда келісілген (1993 ж). кестеде белгілі клеткалар типіне сәйкес келетін рецепторлар көсетілген.

Тәжірибелік дәрігерлерге көбінесе негізгі популяцияларды анықтау жеткілікті болады:Т-лимфоцитгерді (СД-3), Т-хелперлерді (СД-4), Т-супрессорлар-киллерлерді (СД-8), В-лимфоциттерді (СД-19).

Алдын ала люминистентті сарысумен өнделген антиденелерді қосып алған лимфоциттер санын люминисцентті микроскоп арқылы немесе ағымды цитометрия көмегімен анықтайды (ағымды цитометрде). Люминисцентті бояу немесе жоғарыда айтылған аппарат болмаса анти-Т-сарысу және комплемент қолданып цитотоксикалық. сынак қолдануға болады. Бұл кезде лизистенген клеткалар санын санайды.

Тәжірибелік дәрігерлер үшін иммунокоррекциялық препараттар таңдауда иммуномодуляторлар (тимус гормондары, циклоферон және т.б.) косылған реакциялар маңызды болуы мүмкін. Иммуномодуляторлар косылған және косылмаған реакциялардағы клеткалардың санын салыстыра отырып әрбір препараттардың әффектілігін анықтауға болады. "Керілген хелпингте" иммуностимулятор қосқан сон Т-хелперлер саны көбеймейді, оның орнына азаяды. Бұл жағдайда осы иммуномодуляторлар әсерсіз ғана емес, оны қолдануға да болмайды.

Әртүрлі этиологиялы қабыну процестерінің дамуы, ағымының бар сатысында Т-лимфоциттердің азаюымен жүреді өйткені, өзіндік функциясын атқару үшін Т-лимфоциттер тіндерге ауысады. Сондықтан өршу сатысындағы Т-лимфоциттер саны төмендеуі калыпты өтіп жатқан процесс көрінісі болады. Ал иммунжетіспеушілік күйлер диагностикасы ремиссия фазасында жүргізілу керек.

Т-лимфоциттердің айтарлықтай төмендеуі туа пайда болған иммунжетіспеушіліктерде, ЖИТСта (СПИД), қанның сәулеленуінде болады.

Т-лимфощптер санының көбеюі Т-лейкоздардың диагностикасында өте маңызды.

Т-лимфоциттердің салыстырмалы санының бірқатар төмендеуі клиникалық белгілерінің көрінуінен бірнеше күн бұрын басталады. Сөйтіп суперинфекцияны, босанғаннан кейінгі қабынулық асқынуды, операциядан және жарақаттан кейінгі қабынуды дер кезінде анықтауға көмектеседі. Бұның бәрі, қабыну процестерді алдын алуға бағытталған немесе ауыр күйге ауыспауына көмектесетін емдеу шараларын ерте жүргізу үшін кажет. Егер аурудың соңғы сатысында қанда Т-лимфоциттердің салыстырмалы санының біртіндеп көбеюі болса, ол жағымды клиникалық динамиканың белгісі.

Т-лимфоциттердің салыстырмалы санынын толық қалыптасуы процестің аяқталуының куәгері, яғни толык жазылудың белгісі. Ірінді хирургияда Т-лимфоциттердің саны абсцесстің ашылуының және ірінді массаның толығымен "шығарылуының бақылаушысы ретінде болуы мүмкін. Әдетте, абсцесс қалыптасқан науқаста Т-лимфоциттердін мөлшері төмендеген. Іріңдіктін жарылуы және іріңнің денеден толығымен шығарылуы Т-лимфоциттердің деңгейінің қалыпқа келуіне әкеледі. Т-лимфоциттер санының бұндай қалыпқа келуі аз уақытқа созылады (2 күн шамасында), бірақ та абсцесстің толық ашылғанын бақылауға мүмкіндік береді.

Қабыну процесінің басында Т-лимфоциттердің төмендеуінің болмауы жағымсыз көрсеткіш болып есептеледі. Қабыну процессінің айқын клиникалык керіністері кезінде Т-лимфоциттердің жоғары деңгейде болуы, процестің әлсіз ағымда жүруінің және созылмалыға айналатындығының белгісі болып табылады. Септикалык күйлер кезінде осындай белгі байкалатын болса, және де олардың ағымы қолайсыз болса (сепсис, перитонит), әдетте бұл өлімге әкелетін жағдайдың алдыңғы белгісі болады.

Егер де вакцинациядан кейін Т-лимфоциттердің төмендеуі жүрмесе, онда белгілі қоздырғышқа қарсы эффективті иммунитет қалыптаспады деген сөз.

Ісіктік процестің дамуының бастапқы кезінде Т-лимфоциттердің төмендеуі жағымды көрсеткіш - ісіктің емге оңай көнетінін керсетеді. Агрессивті өсетін ісіктерде Т-лимфоциттердіц төмендеуі тек ісіктің некрозы кезінде болады.

Лимфоциттердін субпопуляциясының анализі

СД-8 клеткалар субпопуляциясының құрамы біркелкі емес: бұл супрессорлар ғана емес, сонымен бірге цитотоксикалық клеткалар.

СД-4 клеткалардың субпопуляциялары: СД4Тн0 - Т-лимфоциттердін ізашарларынан СД4Тн1 және СД4Тн2 дифференцияцияланады. СД4Тн1 - қабыну клеткалары ретінде саналады. Олар цитокиндер бөліп, баяу сезімталдық реакциясын шақырады. СД4Тн2 клеткалара – Т-хелперлер ретінде В-лимфоциттерге екінші сигналды беріп, гуморальды иммунитеттің дамуын шақырады.

Бірақ, осыған карамастан, СД-4 және СД-8 клеткаларды шамалап бағалаудың өзі клиникалық тәжірибеде маңызы бар. Тәжірибиеде СД4 және СД8 (Т-4/Т-8) қатынасының көрсеткіші біршама бағалы болып шықты.

Диагностикалык маңызы:

СД-4/СД-8 қатынасының 1-ге дейін және одан да аз төмендеуі, науқасты АИВ (ВИЧ) инфекцияға тексерудің тікелей көрсеткіші болып табылады.

СД/СД8 индексінің, СД8 төмендеуі сесебінен жоғарылауы, кейбір клиникалық сау адамда да, әр түрлі қабыну ауруларын жедел фазасында және аутоиммундық ауруларда кездеседі.

Қабыну процесінде СД4/СД8 қатынасының динамикалық өзгерісі манызды. Процестің дамуының басында СД4 жоғары, ал СД8 мөлшері төмен болады. Ал қабыну процессінің екінші жартысында, аяқталуына жақындағанда, СД4 санының салыстырмалы жоғарылаумен бірге СД8 санынын көтерілуі байқалады. Клиникалық белгілерінің қайтуына қарай СД4/СД8 қатынасының төмендеуі байқалады. Керсінше өзгерістер аутоиммундық аурулар кезінде кездеседі.

Иммунодиагностиканың келесі сатысы клеткалардың функционалдық белсендлігін зерттеу болып табылады.

Клеткалық иммунитеттің қызметін бағалау

Лимфоциттердің функционалдық белсендігі in vitro және in vivo арқылы анықталады.

In vivo әдісіне тері сынақтары жатады. Бұл әдіс иммунокомпетентті клеткалардың өзара әсерлесуінің соңғы нәтижесін сипаттайды. Соған байланысты ол, ақаудың деңгейін жеке жіктеуді қажет етпейтің иммунжетіспеушілік күйлерді диагностикасына өте ыңғайлы. Тері сынағын қою үшін антиген ретінде, сенсибилизациясы алдын ала белгілі антигендер (тазартылған туберкулин, трихофитии, кандидин, стрептококктык антиген, дифтериялык антиген және т.б) колданады.

Сенсибилизациясы алдын ала белгілі антигендер қолданып сынақ жүргізгенде, оларды тері ішіне еңгізіп, нәтижесін 48 сағаттан кейін жергілікті кызарып ісінудің (папула) өлшемі арқылы бағалайды (баяу дамитын аса сезімталдык). ДНХБ-мен сынак жүргізгенде, ДНХБ ерітіндісін білек терісіне жағады. 14 күннен кейін терінің басқа жеріне ДНХБ-ды қайталап апликациялайды, ол эритема және инфильтрация түрінде баяу дамитын аса сезімталдық реакциясын шақыру қажет. Нәтижесі 48 күннен кейін бағаланады.

Лимфоииттердің бласты трансформаииялану реакииясы in vitro жүргізілетін әдістердің кең таралған түрі. Бласттық трансформация реакциясында лимфоциттердің стимуляциясы - антигендік стимуляция кезінде кіші лимфоциттердің пролиферация мен дифференцировкаға кабілеті бар бласттық клеткаларға айналу қасиетіне негізделген. Реакциянын диагностикалық бағыты колданылатын стимуляторлармен анықталады.

Стимуляторлардың 3 тобы қолданылады:

1. Аллогенді лимфоциттер, яғни басқа адамдардың лимфоциттері. Бұл
реакция негізінен трансплантациялауда донорлар таңдағанда және
трансплантаттың тұрақтамау реакциясының активтілігін болжауда қолданылады.

2. Сенсибилизацияны анықтауға кажет антигендер. Бұл реакция
инфекциялық және аллергиялық аурулар тәжірибиесінде, коздырғышты немесе
аллергенді анықтау мақсатымен қолданылады.

3. Өсімдіктерден алынған, лимфоциттердің поликлоналдык
стимуляциясын шақырушы, арнайы емес митогендер: фитогемаглютинин -(ФГА),
лаканос митогені – (МЛ), конканавалин А – (Con А). Бұл реакция тікелей Т-
лимфоциттердің функциясының белсенділігін бағалайды. Лимфоциттер
тұнбасына арнайы емес стимулятор қосқан соң түзілген бласттар санын
санайды. Бласттарды жағындыда микроскоп астында морфологиялык әдіспен
санайды, немесе радиометриялық өлшенеді. Реакцияны бағалаудың
радиометриялық әдісінде стимуляцияланған лимфоциттер дакылына ДНК
синтезіне қажетті белгіленген (меченный) изотоп - Н¹-тимидин косады, сосын
клеткалармен қаблдаңдаған изотоп мөлшері өлшенеді, сонымен бірге митоген
қосылмаған параллель дақылдағы радиоактивтілікті анықтайды. Стимулятор қосылмаған дақылдардың Н³- тимидинді қабылдау биіктігі, стимуляцияланған дақылдардың қабылдау биіктігіне қатынасы бластты трансформация белсенділігін көрсетеді. Қалыпты жағдайда стимуляция индексі 10-20 құрайды.

Лимфоциттердің белсенділігін бағалайтын басқа әдістердің барлығы стимуляцияланған лимфоциттердің әртүрлі лимфокиндер бөлуіне негізделген.

Лейкоциттердін (нейтрофилдердің) миграциясының тежелу реакциясы (PTMЛ). Реакцияның негізінде сенсибилизацияланған лимфоциттердің антигенмен кездескен жағдайда лейкоциттердің (макрофагтардын) миграциясын ингибирлеуші фактор бөлу қасиеті жатыр. Антиген ретінде жоғарыда аталған антиген топтарын қолдануға болалы. Бұл реакциялардын бірнеше модификациясы бар. Біршама таралған әдісін үсынамыз (капиллярлы). Науқастың қаны бар бір жағы ашық екінші жағы тұйық бақылау капиллярды қоректік ортаға салады. Капиллярдың ашық жағынан лейкоцитгердің миграциясы болады. Дәл осы каны бар зерттеуші (тәжірибе) капиллярға стимулятор күйылады. Лимфоциттердің белсенділіп бакылаудағы және тәжірибедегі миграция зонасының радиусының (немесе ауданының) айырмашылығына қарап бағаланады. Қалыпты қатынасы 0,6 - 0,87 тең (миграция индексі).

Макрофагтардын жайылмалануынын тежелу реакциясы (РТРМ).

Лимфокиндерге байланысты мононуклеарлық фагоциттердің өзгеруіне негізделген реакция. Моноциттер және макрофагтар шыны бетінде жайылмалану қабілетіне ие. Моноциттерді сенсибилизацияланған лимфоцитгермен дақылдандырғанда бүл кабілеті біршама төмендейді. Бұл реакция 2 вариантта қойылады. Тікелей тестте моноциттерді сенсибилизацияланған лимфоциттермен инкубациялайдьі, тікелей емес тестте моноциттер кұрамында лимфокині бар клеткасыз түнба үстілік фракцямен әсерлеседі.

Макрофагтар адгезиясының тежелу реакииясы (МАТР). Бұл реакция сенсибилизацияланған донорлардың мононуклеарлы фагоциттерінін арнайы антигендер қатысуымен шыны пластинкаларға адгезиясын токтатуға негізделген.

Гуморалдық иммунитет қызметің бағалау

Гуморалдық иммундық жетіспеушіліктін болжамалы белгісі қанның у-глобулиндік фракциясының төмендеуі болып табылады.

Гуморалдық иммунитеттің белсенділігін бағалау әдістерінін жалпылама қолданылатыны және көп тарағаны, гельдегі, радиалдық иммунодиффузия әдісімен иммуноглобулиндерді (М, G, А) анықтау (Манчини әдісі). М, G, А иммуноглобулиндер кластарына стандартты сарысулардын комерциялык антисарысулары бар. Бүл әдіс иммуноглобулиндерді жеке класстарының суммарлық концентрациясын анықтайды және тоталдық иммунжетіспеушілік диагностикасының көрсеткіші болып табылады. Қан сарысуында IgE-н концентрациясы көп емес, сондықтан оның концентрациясы арнайы (радиоиммунологиялық) әдіспен анықталады радиоаллергосорбенттік сынак PACT, радиоиммуносорбенттік сынак (РИСТ). Осы әдістерді колдана отырып IgE-ң жалпы және аллергенспецификалық концентрациясын анықтауға болады, бүл әдістер аллергиялық аурулар диагностикасында маңызды.

Көптеген зерттеулер В-лимфоциттер саны мен қандағы иммуноглобулиндер концентрациясының арасында байланыстың жоқтығын көрсетті. Бұл, иммуноглобулиндердің қанда негізінен екі күйде кездесетінімен түсіндіріледі: молекуланың жартысы, кан плазмасында еріген бос күйде болады, екіншісі - қан клеткаларының бетінде тіркелген. Олардын арасында динамикалық тепе - тендік бар. Ол физикалық, психоэмоционалдык күш, физиологиялық өзгерістердін әсерінен белгілі бір жакка жылжуы мүмкін. Бұлардың бәрі иммуноглобулиндердің өзгерістеріне әкелуі мүмкін. Иммуноглобулиндердің күшті өзгерістері иммунитет жағдайын бағалағанда дәрігермен ескерілуі кажет.

Гуморалдық иммунитеттің көрсеткіші болып табиғи антиденелердің деңгейі болуы мүмкін. Мысалы, изогемаглютининдер (титр 1:16 - 1:64), E.Coli - ға антиденелер деңгейі, сонымен қатар коклюш қоздырғышы антигендеріне, дифтерияға және сіреспе антигендеріне антидене деңгей. Себебі, көптеген адамдар осы антигендермен вакцинацияланған.

Аутоантиденелерді табудың үлкен манызы бар (әсіресе диагноі коюда күмәнді, қиын жағдайларда): клетка ядросына, калқанша безге, митохондрияларға, бүйрек үсті безіне және т.б. антиденелер. Аутоиммундык ауруларға аутоантиденелердің деңгейінің түрақты, айқын жоғарылауы тән. ДНК-ға антиденелер жүйелі кызыл жегінің (СКВ) иммунологиялык маркері болып табылады, олардың деңгейі потологиялык процесстің белсенділігімен корреляцияланады. Ревматоидтык фактордың (РФ - IgG-re антиденелер) жоғары титрі, көбінесе ревматоидтык артритте жиі кездеседі, әсіресе экстраартикулярлық (жүйелік) керіністердің дамуында, және Шегрен синдромында. Рибонуклеопротеинге антиденелердің өте жоғары титрінін анықталуы, дәнекер тінінін жүйелі ауруын (СЗСТ - ДТАА) өзіндік форма ретінде бөліп алуға ықпал етті. Ол кезде ЖҚЖ (СКВ), склеродермия және полимиозиттің клиникалык бейнелері өзара косарласады. Фосфолипидтерге антиденелердін пайда болуы "антифосфолипидті" синдроммен ассоциацияланады: венозды және артериялдық тромбозбен, акушерлік патологиямен, тромбоцитопениямен және т.б. бейнеленетін. Фосфолипидтерге антиденелер миокард инфарктімен ауыратын аурулардың белгілі бір топтарында анықталады, ол тромбоздык аскынудын маңызды болжамалы белгісі болып табылыды.

Клеткалардағы гормондар үшін рецепторлармен және басқа да биологиялық активті заттармен әсерлесуші аутоантиденелерді зерттеу эндокринологиялық патологияны диагностикасы үшін қажетті.

Инфекциялық ауруларды диагностикасы үшін, арнайы антиденелердің болуын және титрін анықтайтын серологиялык реакциялар қолданады.

Арнайы антигендер (немесе антиденелер) аныктауға бағытталған

Дата добавления: 2015-07-23 | Просмотры: 835 | Нарушение авторских прав