АкушерствоАнатомияАнестезиологияВакцинопрофилактикаВалеологияВетеринарияГигиенаЗаболеванияИммунологияКардиологияНеврологияНефрологияОнкологияОториноларингологияОфтальмологияПаразитологияПедиатрияПервая помощьПсихиатрияПульмонологияРеанимацияРевматологияСтоматологияТерапияТоксикологияТравматологияУрологияФармакологияФармацевтикаФизиотерапияФтизиатрияХирургияЭндокринологияЭпидемиология

Еттер физиологиясы

1.Бұлшық еттер жіктелуі.

2.Бұлшық ет талшықтарының құрылымдық ерекшеліктері.

З.Қаңқа және бірыңғай салалы ет қызметтері.

4.Бұлшық ет жиырылуының түрлері.

5. Дара жиырылу.

Б.Жиырылудың қосындылануы және тетанус.Тicтi және тегіс тетанус.

7.Бұлшық ет жиырылуының механизмі.

8. Бұлшық ет күші және жұмысы.

9.Бұлшық ет қажуы (шаршауы)

10. Бірыңғай салалы бұлшық еттердің физиологиялық ерекшеліктері.

11.Тітркендіру жиілігінің оптимумы мен пессимумы.

12.Бұлшық ет жиырылуын тіркеу.

1.Бұлшық еттер классификациясы. Негізінен бұлшық еттердің үш түрін ажыратады: қаңқалық, жүрек бұлшық eтi, бірыңғай салалы бұлшық ет. Қаңқалық бұлшық етінің өзi фаздық (бұлар әрекет потенциалын генерациялайды) және тоникалык (әрекет потенциалын генерацияламайды) деп eкiгe бөлінеді.

Фаздық талшықтар жылдам (ақ, гликолитикалық) және баяу (қызыл, тотығатын) талшықтар болып бөлінеді.

Бірыңғай салалы бұлшықеттер тоникалық және фазды-тоникалық болып бөлінеді.

Тоникалық бірьңғай салалы талшықтылар «жылдам» жиырыла алмайды. Фазды-тоникалық бірыңғай салалы бұлшық еттердің автоматиялық қасиеті бар және автоматиялық қасиеті жоқ деп eкiгe бөлеміз.

Бұлшық еттердің 2-типті талшықтары бар: интрафузальды және экстрафузальды.

Интрафузальды талшықтар бұлшық ет ұршығының ішінде орналасқан арнайы бұлшық eттi рецептор.

Ал қалған бұлшық еттердің талшықтары бұлшық eттi ұршықтың сыртында орналасса- экстрафузальды деп аталады.

2.Бұлшық ет талшықтарының құрылымдық ерекшеліктері Миофибриллярлы аппараттың кұрылымы алғаш рет. А. Хансон мен Г.Хаксли мен талданған еді.Әpбip миофибриллада күңгірт және ақшыл түсті көлденең дискілері бар. Ол дискілердің бірдей емес сәуле сындырғыш қасиеті бар (анизотропты А –дискілері, изотропты J –дискілер). Әp6ip миофибрилланы агранулярлы эндоплазматикалық торша –саркоплазматикалық торшалардың ілмектері бiр –бipiмeн анастомоз құрып, қоршап жатады. Көршілес саркомерлер бәріне бірдей ортақ шекаралық құрылым-Z – сызықтары бар. Бұл –Z- сызығы а -актинин деген үлкен маңызы бар белокты фибриллярлы молекулалар торшаларынан құрылған.

Анизатропты А- дискі миозин жіпшелерінен, ал J- дискі (изотропты) протомиозин діңгегімен қоршалған актин жіпшесінен құралған. Мембрана J –дискісі арқылы өтіп, әр бip жіпшелерді бip-бipiмeн байланыстырады. А-дискісінің ортасында ақшыл келген Н- сызығы бар. Ал J –дискісінің ортасында күңгірт келген Z- сызығы бар. Осы сызық өте нәзік мембрана болып табылады, онын саңылауларынан миофибриллалар тесіп өтеді.

3.Қанқалық және бірыңғай салалы бұлшық еттердің қызметтері Қанқалық бұлшық еттер адам салмағының 40% құрайды. Tipeк –қимыл аппаратының белсенді бөлігі болып табылады. Олардың жиырылуының нәтижесінде төмендегідей қызметтер атқарылуы мүмкін:

1. кеңістікте дененің қозғалуы;

2. бip-бipiнe салыстырмалы түрде дене бөлшектерінің қозғалысы;

3. денені бip қалыпта ұстау;

4. қан мен лимфаның жылжуына ықпал ету;

5. жылу өндіру;

6. дем алу және дем шығару актілеріне қатысу;

7. қимылдық белсенділік маңызды антистрессорлық фактор ретінде;

8. бұлшық еттер тұздар мен судың қоры болып табылады;

9. Ішкі мүшелерді (органдарды) сақтап тұрады (кұрсақ мүшелерін); Бірыңғай салалы бұлшық еттер ішкі қуыс мүшелердің қабырғасы болып табылады. Мысалыға: қуықтың, ішектердің, асқазанның,өт қабының,жатырдың ішіндегі заттар сыртқа шығарылады немесе жылжып отырылады. Тағы бip өте маңызды қызметтерінің бipi –сфинктерлік. Осы қызметінің арқасында мысалға қуықтағы зәр, жатырдағы ұрық сақталып тұрады. Бірыңғай салалы бұлшық еттердің қан-лимфа айналым жүйесінде де үлкен маңызы бар, олар тамырлардың саңылауларын өзгерте тұрып шеткі қан айналымдағы О₂ мен қоректік заттарға деген қажеттілікті бейімдеп отырады. Олар сонымен бірге буындар арасындағы байланыстар ciңip –тарамыстарға да әсерлерін тигізе алады.

4.Бұлшық ет жиырылуының түрлері

Бұлшық ет жиырылуының екі түрін ажыратады – изотоникалық және изометриялық, және тағы бip түpi бар, ол ауксотониялық.

Изометриялық жиырылу төмендегідей болып сипатталады. Бұл жиырылу кезінде бұлшық еттің ширығуы арта түседі (күш генерацияланады), бipaқ оның екі жағы да сүйекке фиксациялануына байланысты, бұлшық ет қысқара алмайды (бұндай жағдай бұлшық ет ауыр салмақты көтеру кезінде байқалуы мүмкін). Изотониялық жиырылу кезінде алдымен бұлшық ет ширығады ауыр жүкті көтере алатындай болып, сосын бұлшық ет қысқарады, немесе жиырылады, өзінің ұзындығын қысқартады. Изотониялық жиырылу «таза» изотониялық изомет­риялық жиырылу «таза» изометриялық болмауына байланысты «ауксотониялық жиырылу» деген термин ұсынылады. Бұл сөздің мағынасы аралас жиырылу болып табылады.

5.Дара жиырылу. Дара жиырылу бұлшық eттi қоздыра алатындай дара тітіркендіргіш әсер еткенде пайда болады.Бұндай жиырылудың екі кезеңін ажыратады:

1. бұлшық еттің ширығу дамуы кезеңі немесе қысқаруы.

2. босаңсу немесе ұзару кезеңі.

Бұлшық еттердің изометриялық жағдайда жиырылуын тіркеу кезінде 6ipiншi кезеңде бұлшық еттің ширығуы болса, екінші кезеңде ол бастапқы жағдайға қайтып келуі байқалады. Изотониялық жағдайды тіркеу кезінде бірінші кезеңде бұлшық еттің қысқаруы, екінші кезеңде бұлшық еттің ұзаруымен сипатталады. Осындай дара жиырылу кезінде бұлшық ет ұзақ уақыт бойында қажымай жұмыс істей алады.

6.Жиырылудың қосындылануы және тетанус. Tiсті және тегіс тетанус. Ticтi тетанус.

Жиырылудың қосындылануы кезінде мотонейронның кезекпен келетін импульстарының дара жиырылудың толық шеңбері уақытынан аз, бipaқ ширығу кезеңінен ұзағырақ болғанда жиырылу күшінің қозғалыс бірлігі бipiнші болмайды. Жиы­рылудың бұл түрін тicтi тетанус деп атайды. Эксперимент жүзінде егер де,әрбір кезекті тітіркендіргіш бұлшық еттің босаңсу кезеңінің басына түсетін болса,бұлшық еттердің тicтi тетанус түрінде жиырылуы кездеседі.

Бipтeгic тетанус. Жиырылудың қосындылануы кезінде, тітіркендіргіштердің интервалы жиілеу болып және әpбіp тітіркендіргіш қысқару кезеңіне сәйкес келетін болса, ticti тетанус пайда болады. Ticтi тетанустың амплитудасы тiтipкeндipгiштiң жиілігіне (тітіркендірігіштердің арасындағы интервалға) байла­нысты. Егер де әpбip кезекті тітіркендіргіш экзальтация кезеңіне сай келетін болса, онда бұлшық еттің жауабы мықтырақ болады. Ал егерде импульстар бұлшық еттердің бәсеңдеу қозғыштығына сай келсе, бұлшық еттің жауабы да төмендеу,бәсеңдеу болады. Ticтi тетануста қозғалыс бірлігінің әрекетінен пайда болған бұлшық еттің ширығуы дара жиырылуға қарағанда 2-4 есе артық болады.

7. Еттің жиырылу және босаңсу механизмі

Көлденең жолақты еттің жиырылу сырын білу үшін ет жиырылған кезде миофибрилдердің неліктен қысқаратынын, ал солған кезде не себептен ұзарып, қалпына келетінін, сондай-ақ еттің қозуы мен қысқаруы арасында қандай тәуелділік бар екенін білу керек. Ол үшін алдымен миоциттің, әcipece миофибрильдердің құрылымына тоқтай кетейік. Каңқа eтi көлденең жолақты миоциттерден тұрады. Талшық ұзын, цилиндр тәрізді.Оның ұзындығы 10см -–ей, кейде оданда көп, ені 12-70 мкм. Миоцитті қаптаған қабық сарколемманың саркоплазмаға қарай шыққан көлденең Т- өсінділері болады. Олар миофибрилді саркомераға бөлетін Z мембраналарының тұсында пайда болады. Сарколемманың і ш жағында, миофибрилдер тобының сыртында олардың қатар жатқан саркоплазмалық ретикулум мембрананың Т-өсіндісіне жеткенде кеңіп Са²⁺ иондарына толы қуыс (цистерна)құрады. Осы сарколеммалық бip көлденең Т-өсіндісімен оның екі жағындағы екі ретикулум цистернасының түйіскен жері -–шкi синапс деп аталады. Ettің жиырылып қысқаруы мен қайта босауы саркоплазмадағы миофибрильдердің ұзындығының өзгеруіне байланысты. Олар талшықтың бip ұшынан eкiншi ұшына дейін созылатын қатар-қатар орналасқан жіпшелер будасы. Миофибрилдерді әрбip 2,5 мкм-ден соң Z мембрана көлденең 2000 -–ай бөлікке -–саркомераға бөледі. Әр саркомераның қақ ортасында 2500-дей жуандығы 10 нм миозин және Z мембрананы eкi жағына тіркелген миозиннен екі есе жіңішке – диаметрі 5 нм актин орналасады. Актиннің ұшы eкi жақтағы миозин (белок талшықтары) арасына жартылай кipiп тұрады. Миозин жіпшелері миофибрилдердің күңгірт (А) бөлігінде, ал актин ашық (I) бөлігінде болады. Бұл бөліктер миофибрилл бойында бipiнeн соң бipi кезекпен орналасқан.Қатар -–атар жатқан миофибрилдердің күңгірт бөліктері бірыңғай біp қатарда, ашық бөліктері eкiншi қатарда орналасқандықтан, микроскоппен қарағанда жолақ-жолақ болып көрінеді.

Миозин шиыршықты 150 молекулалардан тұрады.Әр жіпшенің ұшында екі домалақ (глобула) басы болады. Осы домалақ өсінділері арқылы миозин актинге жабысады. Миозиннің осы өciндісінің АТФ қышқылын ыдырататын ферменттік қасиеті бар. Бұл қасиеті актинмен байланысқанда 10 есе жоғарылайды. Актин шиыршықты жіпшелерден тұрады, олардың ішінде әpбip 40 нм аралығында домалақ басы бар тропонин молекуласы және тропомиозин белогі кездеседі. Тропомиозин жіпшелері жиырылмаған етте актиннің миозин өсінділері жабысатын жерін тауып, миозиннің актинге жабысуына кедергі жасайды. Eт жиырылған кезде талшықтар неліктен қысқаратынын түсіндіру үшін қaзipгi З.А. Хаскельдің «белок талшықтарының жылжуы» теориясы айрықша қолдау тауып отыр. Бұл теория бойынша ет жиырылған сәтте актин талшықтары миозин бойымен сырғып толығынан олардың ара-арасына кіреді.Мұның салдарынан миофибрильдердің ашық бөлімі (I) қысқарады, тiптi жоғалып та кетеді, ал күңгірт бөлімі (А) оның қақ ортасындағы тек миозин жіпшелерінен тұратын ашыңқы (Н) тiлiмi жоғалып, одан әpi күңгірттене түседі және күңгірт (А) бөлімдері бip-бipiнe жақындайды. Актин және миозин жіпшелері ет жиырылғанда қысқармайды. Актин жіпшелері миозин жіпшелерінің арасына енгендіктен саркомера қысқарады.

Актиннің миозиндер арасына кіруін миозиндердің көлденең өсінділері, актомиозиннің фepмeнттiк қасиетінің жоғарлауы және саркоплазмада Са²⁺ иондары деңгейінің көтерілуі мен байланыстырылады.

Ет талшығы жиырылуы үшін мотонейроннан мионевральдық синапсқа импульс келіп жетуімен әрекет потенциалы туып, сарколеммада тepic заряд пайда болады. Ол мембрана бойымен Т өсінділері арқылы ішкi синапсқа жетіп, ретикулум цистернасының Са ионына өтімділігін жоғарылатады. Мұның салдарынан кальций иондары цистернадан саркоплазмаға. Кальций иондары тропонин молекулаларымен әрекеттесіп тропонин-тропомиозин комлексін құрады. Бұл комплекс тропониннің пішінін өзгертеді де, актин оралымдарының арасына тропомиозиннің тереңірек кipyiнe жағдай жасайды сөйтіп, актин тропомиозин кедергісінен кұтылады, актинге миозиннің көлденең өсінділерінің жабысатын жepi босайды. Бұл өсінділер актинге жабысып ондағы миозиннің ферменттік қасиетін жоғарылатады. АТФ қышқылы ыдырай бастайды. Осыған орай миозин өсіндісінің конформациялық өзгеруіне байланысты олар қайық ескектерінің қимылын жасап (еңкейіп, жазылып) актин жіпшелерін миозин жіпшелерінің ортасына қарай тартады.

8. Еттің жұмысы және жиырылу күші.

Ет жиырылып ауырлық көтерсе, ол оның белгілі бip жұмыс icтeгeнiн көрсетеді. Ет жиырылып ауырлықты ұстап тұрса, eттiң ұзындығы қысқармайды. Мұны статикалық (қозғалыссыз) жұмыс дейді. Ал ауырлықты бip жерден екінші жерге көтepiп апаратын жұмысты динамикалық жұмыс дейді.

Еттің жиырылу күші тітіркендіргіштің күшіне, жиілігіне және еттің құрылыс ерекшеліктеріне, функционалдық жағдайына байланысты. Еттің күші оның көтере алатын ең үлкен жүгімен анықталады. Бұл кезде ет талшықтарының бәpi қатысады, қатаяды. Мұндай күшті- максималдық күш деп атайды.

Еттің максималдық күшінің оның анатомиялық көлдененің ауданына қатысын еттің - салыстырмалы күші деп атайды.

9. Еттің қажуы.

Еттің қажуы дегеніміз - жұмыс icтey барысында жұмыс істеу қабілеті уақытша төмендеп дем алғаннан кейін қалпына келуі. Жұмыс icтey қабілетінің төме–деуі екі себепке байланысты болады:

1. ет жиырылу кезінде зат алмасу өнімдерінің жинауы - бұл еттің өзіндегі перифериялық фактор.

2. энергетикалық қорының азаюы -орталық факторы

10.Бірыңғай салалы еттің физиологиялық ерекшеліктері.

Бірыңғай салалы ет ішкі қуыс ағзалардың қабырғасындағы ет қабаты– және кейде топталып қыспақ (сфинктер) құрады. Бұл ет iшек қарын, асқорыту бездерің түтіктерінің қан–мен лимфа тамырларының, несеп шығаратын мүшелердің, жатырдың, бронхының т.б. қабырғасында кездеседі. Көлденең жолақ етке қарағанда бұл еттің ағзадағы көлемі аз болады және оның орындайтын қызметі де қалыпты жағдайда онша көзге түспейді. Олай болғанмен патология кезінде мәселен, асқазан мен 12-i елі ішектің түйіскен жеріндегі қыспақ (пилорус) ұзақ уақыт жиырылатын болса ас қарында көпке дейін тұрып қалады, бара-бара асқазан созылып төмен түсіп кетеді. Мұндай халде тамақты жұтқан сайын ауру қатты қиналатын болады.

Бірыңғай салалы еттің қаңқа еті секілді қозғыштық қозуды өткізу, жиырылу қасиеттері бар. Мұнымен бipгe ол ерекше пластикалық және автоматиялық қасиеттерге де ие.

11.Тітіркендіру жиілігінің оптимумы және пессимумы.

Етке ритмикалық тітіркендіргіштер әсер еткенде тетаниялық жиырылу амплитудасы әр түрлі болады деп Н.Е.Веденский көpceттi. Еттің cipeciп жиырылуын қатты күшейтетін максималды тітіркендіргіш саны оптимум - ең жақсы жиілік, ал cipecy күшін төмендететін не жауапсыз қалдыратын тітіркендіргіш саны пессимум - ең жаман жиілік деп атайды. Тітіркендіргіш күші неғұрлым жоғары болса, соғұрлым ондағы қозу процecci жиіленеді, әрекет потенциалы көбейеді. Сондықтан оптимум және пессимум күш деген ұғым бар.

12.Еттердің жиырылуын тіpкey.

Етте пайда болған –озу процесінің сыртқы көpiнici еттің жиырылуы болып табылады. Ет жиырылуын арнайы прибор миограф пен жазып алуға болады.

Штативте орналасқан қысқышқа жүйке ет препаратының ортан жілік сүйегінің қалдығымен қыстырады; жазатын тетікке ахилл сіңірімен аяқталатын еттің төменгі бөлігі бекітіледі. Ал жүйке электродқа штативке қозғалмайтындай етіп бекітіледі. Тікелей тітіркендіргенде электродтар тікелей етке жалғанады. Еттің жиырылуы, еттің жиырылуы кезінде еттің артынша көтеріліп және түciп отыратын жазу тeтiгiнe беріліп отырады. Тетіктің бос жиегі кимографтың сүрленген бетіне жалғанады да осы жиырылуға қатысты сызықты қисық сызықты сызып шығарады.

Лабораториялық жұмыс:

Жұмыс № 1. Тікелей және тікелей емес тітіркендіру арқылы қозу шегін анықтау.

Қозу шeгi деп, бұлшық еттің ең аз мөлшерде жиырылуына жұмсалатын ең аз мөлшердегі тітіркендіру күшін айтамыз. Дененің қозу шeri неғұрлым төмен болса, тітіркендіргіштігі соғұрлым жоғары болады. Тітіркендірудің тікелей, кедергісз бұлшық етке бepiлуiн -- тікелей, нерв арқылы берілуін -- тікелей емес (жанамалай) берілу деп атайды.

Мақсаты: Тікелей және тікелей емес тітіркендіру арқылы қозу шегін анықтау. Бұлшық ет пен нервтің қозуын салыстыру.

Жұмысқа қажет заттар: Миограф, күшейткіш (стимулятор) тітіркендіргіш электродтар, кимограф, штатив, тepi сылу аспаптары, астау (лоток), пипетка, дәке, орамалшалар–Рингер ерітіндісі, бақа.

Жұмыс барысы: Hepвтi бұлшық ет препаратын дайындап столға бекітеміз. Тікелей емес тітіркендіргенде электростимулятор электродын нервке жал ғап, берілетін ток амплитудасын 0,01-ге туралап қоямыз. Heгiзгi туралағыштың (регулировчик) ток амплитудасын 0-ге жиілігін I гц туралап қоямыз. Электро стимуляторды жұмысқа қосып, амплитуда потенциометрі арқылы баяу ток күшін ұлғайтамыз. Бұлшық еттің ең аз мөлшердегі жиырылуынан, қозу шегін анықтауға болады.

Тікелей тітіркендіргенде электродты бірден бұлшық етке жалғаймыз. Ток күшін 0,1 -ге туралап қойып, оны баяу ұлғайту арқылы қозу шегін анықтайды.

Жұмыс протоколын безендіруге нұсқау: Жұмыстың тікелей және тікелей емес тітіркендіру кезіндегі схемасын салыңдар. Тітіркендіру кезіндегі нервтің және бұлшық еттің қозу айырмашылығын жазыңдар.

Жұмыс № 2

Жекешеленген бұлшық eттің жиырылуы амилитудасының тітіркендіру күшіне байланыстылығы.

Жұмыс мақсаты: Жекешеленген бұлшық етт–ң жиырылу амплитудасының тітіркендіру күшіне байланыстылығын дәлелдеу.

Жұмысқа керек заттар: Миограф, штатив,күшейткіш (стимулятор), кимограф, тepi сылғыш аппарат, астау, пипетка,дәке орамалшалар, Рингер ертіндісі, бақа

Жұмыс барысы: Бақаның балтыр eтi препаратын дайындап, қоздырғыш (стимулятор) жалғасқан миографқа бекітеміз. Миограф жазғышын кимографқа жалғап, бұлшық еттің қозу шегін, ең аз мөлшердегі жиырылуына қарап, анықтап аламыз. Ақырындап тітіркендіру күшін ұлғайта отырып, бұлшық ет жиырылуын кимографқа жазып аламыз. Бұлшық еттің әр жиырылуынан кейін, кимографты қолымен айналдырып, жазылу орнын 0,6 см жылжытып отырамыз, амплитудасы бірыңғай 2-3 бұлшық ет жиырылуын алғанша ток күшін ұлғайта береміз.

Жұмыс протоколын безендіруге нұсқау: Кимограмманы дәптерлеріңе желімдеп алыңдар, ондағы минималды, суб максималды, максимальды жиырылуларды көрсетіңдер. Бұлшық еттің біртіндеп күшейетін тітіркендіруге неліктен бұлай жауап беретіндігін түсіндіріңдер

Жұмыс №3

Дара жиырылу қисығын (графикалык) салу және оны оқу.

Жұмысқа керек заттар: Электростимулятор электродтар, физикалық ерітінді, имограф, кимограф, пипетка,сылу аспаптары, бақа.

Жұмыс барысы: Бақаның балтыр етін тізе буынымен қоса бөліп аламыз да кимографқа бекітеміз. Миограф жазғышын (писчик) кимограф барабанына қосып, электростимулятор электродті бұлшық етке жалғаймыз.

Ток жиегі 1гц болғандағы қозу iшегін анықтап алып, ақырын ток күшін ұлғайтамыз. Жұмысқа барабан айналдыру білігінен ажыратылған кимограф пайдаланылады. Кимограф барабанын қолмен айналдырып, электорстимуляторды токқа қосып ажырату арқылы бұлшық еттің дара жиырылуын жазып аламыз. Жұмыс протоколын безендіруге нұсқау; Жұмыс схемасын сызып, нәтижесін дәптерлеріңе жазып алыңдар.

Жұмыс №4.

Біртегіс және тicтi тетанус алу.

Тетанус деп, бұлшық еттің ритмді тітіркенгендегі ұзақ уақыт бойы жиырылып тұруын айтады. Тітіркендіргіштің жиілігіне байланысты, тетанус бipтeгic немесе тicтi болып eкiгe бөлінеді тicтi тетанус - бұл бұлшық ет жиырылу толқындарының толық қабаттаса алмауы негізінде, тітіркендіру жиілігі минутына 10-нан 20 аралығында пайда болады. Бipтeгic тетануста бұлшық ет жиырылу толқындары бipiгiп кeтeдi де, тегіс сызық ретінде жазылады. Ол тiтipкeндipy жиілігі 20-дан артқанда пайда болады.

Жұмысқа керек заттар: Электростимулятор, электродтар, миограф, кимограф,сылу аспаптары,0,65 % NaCl epiтiндici, бақа.

Жұмыс барысы: Бақаның тiзe буынымен қоса алынған балтыр етін миографқа бекітеміз. Миограф жазғышы кимограф барабанына тіркеледі де электростимуля­тор элект–одтары бұлшық етке жалғап тітіркендіреміз. Реттегіш (регулировщик) көмегімен ток амплитудасын 0,1 –ге жиілігі 1Гц –ке туралап қойып қозу шегін анықтап аламыз. Ақырындап ток күшін ұлғайту арқылы кимограф барабанына жазылған сызықтың өзгеретіндігін көруге болады. Импульс жиілігі артқан сайын тicтi тетанус біртіндеп түзуге,бip тегіс тетанусқа айналады.

Жұмыс протоколын безендіруге нұсқау. Жұмыс нәтижесін дәптерлеріңе желімдеп алыңдар, дара және тетаникалық жиырылу кезіндегі амплитудаларды салыстырыңдар. Ticтi және бip тeгic тетанустың қалай пайда болатынын түсіндіріңдер.

Жұмыс №5.

Тітіркендіру күшi мен жиілігінің оптимумы мен пессимумы.

Н.В. Введенский бұлшық eттi ритімді тітіркендіргенде оның тетаникалық жиырылу амплитудасы бірыңғай болмайтындығын дәлелдеген. Бұлшық етке түсірілетін тітіркендіргіштің күші мен жиілігіне қарай оның амплитудасы да өзгеріп отырады. Тітіркендіргіштің күші мен жиілігі оптимумы деп тетанус амплитудасының ең үлкен бөлігін тудыратын, пессимумы деп, тетанус амплитудасының ең қысқа бөлігін тудыратын мөлшерін айтамыз.

Жұмысқа керек заттар: Электростимулятор, электродтар, миограф, кимограф, сылу аспаптары,0,65 NaCl ерітіндісі, пипетка, бақа.

Жұмыс барысы: Бақаның балтыр бұлшық етін нервімен кесіп алып, миографқа бекітеміз, миограф жазғышын кимограф барабанына тіркеп, жамбас (седалищный) нервіне электрод жалғаймыз. Ток амплитудасы реттегішін 0,01-ге жиілігін I Гц-ке туралап қоямыз.Қозу шегін анықтап алып, ток күшін баяу ұлғайтамыз. Сонан соң ток күшін бip қалыпты ұстап отырып, оның жиілігін арттыру арқылы оптимумын, бұлшық еттің бipтeгic тетанусын тауып аламыз. Тітіркендіру жиілігін одан әpi арттыру барысында оның пессимумын, тетанус амплитудасының төмендеуін,табуға болады. Керісінше, тітіркендіру жиілігін сиретіп, қайтадан тетанус оптимумын алуға болады.

Жұмыс протоколын безендіруге нұсқау. Алынған кимограмманы дәптерлеріңе жазып алыңдар. Оптимумы мен пессимумының пайда болуын түсіндіріңдер.

Жұмыс №6.

Дата добавления: 2015-05-19 | Просмотры: 8266 | Нарушение авторских прав