АкушерствоАнатомияАнестезиологияВакцинопрофилактикаВалеологияВетеринарияГигиенаЗаболеванияИммунологияКардиологияНеврологияНефрологияОнкологияОториноларингологияОфтальмологияПаразитологияПедиатрияПервая помощьПсихиатрияПульмонологияРеанимацияРевматологияСтоматологияТерапияТоксикологияТравматологияУрологияФармакологияФармацевтикаФизиотерапияФтизиатрияХирургияЭндокринологияЭпидемиология

Гипергонадизм

Ѕйелдерде гипергонадизмніњ бірнеше тџрлерін ажыратады. Гиперфолликулиндік сљлденістік тџрінде жатыр тінініњ ісінуі, миометрийдіњ гипертрофиясы байќалады. Бђл кезде жатырдыњ окситоцинге сезімталдыѓы кљтеріледі, етеккір мол (гиперменорея) болып жѕне ќатты ауырусынумен (дисменорея) келеді. Эстрогендер артыќ болудан іншектіњ шырышты ќабыќ жасушаларында гипертрофия жѕне гиперемия дамиды, іншектен кљптеп шырыш бљлінеді (мукорея). Іншек жасушалары гликогенді ыдыратып, сџт ќышќылы тџзілуін кџшейтеді. Содан оныњ сљлінде ќышќылдыќ кљбейіп, рН 4,5-5,6-дан тљмен ыѓысады. Ќанда эстрогендер кљп болѓанда жыныстыќ ќуыстардыњ (іншек, жатыр жѕне жатыр тџтіктері) сљлінде А- жѕне G-иммундыќ глобулиндері мен комплементтіњ С₃ ќђрамбљлшегініњ мљлшері азаяды, біраќ лизоцимніњ дењгейі жоѓары кџйінде саќталады. Иммуноглобиндердіњ ењ ќатты азаюы овуляция кезінде болады. Дегенмен бђл кезде жыныс жолдарыныњ ќорѓаныстыќ ќабілеті, љте ќуатты параиммунитет болуына байланысты, бђзылмайды. Гиперэстерогенемия сџт бездерініњ љзектерін кењітіп, тармаќтарын љсіреді, без тінінде фиброз жѕне жылауыќтар дамуына ќолайлы ыќпал етеді, артериалыќ ќысымды кљтереді, бас ауыруын туындатады. Ќанда эстрогендер тым кљп болѓанда дененіњ иыќ аумаќтарында май жасушалары азайып, олар негізінен бљкседе жиналады, ѕйелдерге тѕн гиноидтыќ семіру дамиды. Гиперфолликулалыќ гиперэстерогенемия кезінде овуляцияѓа жѕне жџктілікке ќабілеттілік саќталады.

Гиперэстерогенемияныњ басќа тџрі етеккір келу оралымында овуляцияныњ кешеуілдеуімен немесе тежелуімен сипатталады. Бђл кезде џстем фолликуламен эстрогендер тым кљп жѕне ђзаќ шыѓарылады. Осыдан эндометрийдіњ гиперплазиясы дамиды. Эндометрийдіњ љсіп-љну кезењініњ ђзаруы жѕне етеккір келуі оралымыныњ сљлденістік сатысына ауысуыныњ кешеуілдеуі прогестерон тџзілуі жетіспеуінен жѕне сарѓыш денешік ќалыптасуы баяулауынан болады. Прогестеронныњ тапшы-лыѓынан етеккір келу кезінде, іншек ішінде ќан ђйындылары ќђрылуы-мен кљрінетін, ќатты ќан кету болады, емшектіњ кљлемі кішірейеді. Эндометрий жасушаларыныњ наќтылануы мен ђрыќ љзегі эпителий жасушаларыныњ реттелуі бђзылуынан ђрыќтанѓан аналыќ жасуша жатыр ішіне беки алмайды.

Гиперэстерогенемия эндометриоз бен эссенциалыќ дисменорея дамуында мањызды орын алады. Эндометриоз эндометрий тініне ђќсас тінніњ жатырдан тыс, негізінен кіші жамбас ќуысында, ќалыптасуымен сипатталады. Бђл тін, эндометрий сияќты, эстрогендерге сезімтал болады. Эндометриоз кезінде етеккір келу оралымы бђзылады, дисменорея жѕне бедеулік байќалады. Эстерогендердіњ бљлініп шыѓу мерзіміне сѕйкес эндометрийге ђќсас тінніњ кљлемі мезгіл-мезгіл ђлѓаюынан ол жатырдан тыс орналасќан сау тіндерді ќысып ќалады. Осыдан мезгіл-мезгіл эндометриозѓа ѓана тѕн емес, басќа тіндердіњ бџліну ѕйгіленімдері пайда болады. Миометрий жасушаларыныњ мембра-насында окситоцинді ќабылдайтын рецепторлар кљбейіп кетуінен эссенциалыќ дисменорея пайда болады. Жатырдыњ ет ќабатыныњ ќозымдылыѓы кљтеріледі, етеккір ќатты ауырусынумен келеді жѕне оныњ келу оралымыныњ љтуі бђзылады.

Гипоталамус нейрондарында люлиберин дерттік тџрде тым артыќ љндірілуінен гиперпрогестеронемия дамиды. Прогестерон лютропин мен фоллитропинніњ љндірілуін тежейді. Бђл кезде жатырдыњ ќимылдыќ ѕрекеттері тежелуінен етеккір келуі болмайды, емшек ісініп кљлемі ђлѓаяды, сџт бљліну артады, жыныстыќ нѕпсі кџшейеді. Ќанда прогестеронныњ кљптігі іншекте жђќпалар дамуына ќолайлы жаѓдай туындатады. Љйткені: бђл кезде іншектіњ микробтар мен вирустарѓа ќарсы бейспецификалыќ ќорѓаныстыќ тетіктері ѕлсірейді. Сол себепті жђќпаланудыњ нѕтижесінде микроб немесе вирус жыныс жолыныњ шырышты ќабыќтары арќылы жењіл љтіп, организмде иммунитет дамуын сергітеді. Содан организмде антиденелердіњ љндірілуі артып, ѕйелдіњ жыныстыќ сљлінде IgA, IgG кљбейеді. Бђл љз алдына, ѕсіресе ќабыну тым ќарќынды љткенде, дерт туындататын микробтардан жыныстыќ аѓзаларды тазартады немесе жыныстыќ жолда жђќпаланудыњ сџлде тџрде љтуіне ыњѓайлайды.

Дертті жџктілік

Жџктіліктіњ асќынулары мына жаѓдайларда пайда болуы мџмкін:

● жыныстыќ жџйеде даму аќаулары мен дерттік љзгерістер болуынан;

● жыныстыќ жџйеден тыс аѓзалардыњ ауруларынан;

● ђрыќтыњ, бала жолдасыныњ, ђрыќ ќабыќтарыныњ бђзылыста-рынан;

● ђрыќ пен анасыныњ араќатынастары ауытќуларынан.

Жыныстыќ жџйеніњ даму аќаулары мен дерттік љзгерістері

Жыныстыќ аѓзалардыњ толыќ жетілмеуінен ѕйел жиі тџсік тастайды немесе бала шала туады, босану кезінде толѓаќ тым ѕлсіз болады. Жыныстыќ аѓзалары жетілмеген ѕйелдерде жџктілік олардыњ жетілуіне жаѓымды ыќпал етеді жѕне артынан болѓан жџктіліктіњ дамуы мен босану ќалыпты жаѓдайда љтеді.

Жіті эндометрит кезінде ѕдетте бедеулік байќалады. Жатырдыњ сџлде ќабынулары кездерінде оныњ ќабырѓасына ђрыќтанѓан аналыќ жасуша беки алмайды. Эндометрит кезінде сыдырылатын (децидуалдыќ) ќабыќтыњ ќђрылымы мен функциясы бђзылады. Бђл кезде ѕйел жиі тџсік тастайды, бала жолдасы жатыр ернеуін жауып бітуі мџмкін.

Жатыр тџтіктерініњ ќабынулыќ аурулары екі жаѓынан болѓанда ішке бала бітуі болмайды. Кейде бала тџтік ішіне бітуі мџмкін. Осындай жаѓдайда жатырдан тыс жџктілік дамиды. Жатыр тџтігі бір жаѓынан ќабынѓанда сирек болса да жџктілік дамуы ыќтимал. Жџктілік кезінде ќабыну љте сирек ушыѓады, кейде ќабынудан оњалу байќалады. Біраќ жџктіліктіњ бірінші жартысында іштіњ тљменгі жаѓы сыздап ђзаќ ауыруы ыќтимал. Бђндай жаѓдайда кальций хлоридін, аутогемотерапия жѕне ауырусынуды басатын дѕрілер таѓайындау ќажет.

Жџктілік дамуына жыныстыќ жџйеден тыс аѓзалар ауруларыныњ ѕсері

Жђќпалы аурулар жџкті ѕйелдерде ауыр тџрде љтеді. Іштегі ђрыќтыњ жђќпалануынан оныњ тіршілігі тоќталады, тџсік тастау, мерзімінен бђрын босану, баланыњ љлі туылуы, жања туѓан нѕрестеніњ сырќаттануы жиі байќалады.

Жџкті ѕйелдіњ тђмаумен сырќаттануы оныњ љзі џшін де жѕне іштегі баласы џшін де љте ќауіпті. Бђл кезде организмніњ уыттануынан љзбетінше тџсік тастауѓа, мезгілінен бђрын босануѓа, баланыњ љлі туылуына ќатер тљнеді. Сондыќтан жџкті ѕйелдерді тђмаудан саќтандыру шаралары дер кезінде ќолданылуы ќажет.

Туберкулез. Туберкулездік уыттыњ ђрыќќа ѕсер етуінен тџсік тастау, мерзімінен бђрын босану ќауіпі пайда болады. Жџктілік бђрын ѕйгіленбеген немесе сылбыр љтетін љкпе туберкулезін ушыќтырып жіберуі мџмкін. Біраќ туберкулездік диспансерде баќылауда болып, дђрыс емделіп жџрген науќас ѕйелдерде жџктілікті саќтауѓа болады. Жџктіліктіњ кљмей туберкулезімен ќабаттасуы љте ќауіпті. Бђл кезде туберкулездіњ љтуі ќатты асќынады, кљмекейдіњ тез ісінуі, лейкоциттер сіњбеленуі жѕне жараѓа айналуы байќалады.

Мына жаѓдайларда жасанды тџсік тџсіру ќажеттігі пайда болады:

● љкпеніњ фиброздыќ-каверноздыќ туберкулезінде;

● омыртќаныњ, ђршыќ, тізе, сираќ-аяќ басы буындарыныњ белсенді туберкулезінде;

● екі жаќты ауыр бџйрек туберкулезінде;

● кљмекейдіњ туберкулезі - кездерінде.

Безгек. Безгек ђстамасы кезінде љз бетінше тџсік тастау жиілейді. Оныњ ђстамасы болмаѓанныњ љзінде ђрыќтыњ љлуі, тџсік тастау жѕне мерзімінен бђрын босану байќалады. Бђндай жаѓдай тропикалыќ безгек кезінде болады. Бала жолдасы ђлѓаяды, бџрлерініњ кљптеген тамырлары бітеліп ќалады, онда тіршілігін жоѓалтќан бљлікшелер мен майда ќан ќђйылулар байќалады.

Жџктілік оѓан дейін жасырын љткен безгекті ушыќтырып жіберуі мџмкін.

Безгекті ерте ањѓарып дђрыс емшараларын ќолданѓанда жџктілікті саќтап ќалуѓа болады.

Мерез љз бетінше тџсік тастауѓа жѕне баланыњ шала туылуына ѕкеледі. Мерез ќоздырѓышы дерттік љзгеріске ђшыраѓан бала жолдасы арќылы љтіп кетеді. Жџктілік мерзіміне жеткенде туылѓан бала, мерезді жђќтырып, жиі љлі туады.

Дер кезінде мерезге ќарсы емшаралар пайдаланудан жџкті ѕйел сауыѓып, дені сау бала туылады.

Соз ауруы жатыр тџтіктерініњ бітеліп ќалуына жиі ѕкеледі, біраќ соѓан ќарамай жџктілік пайда болса, ол тџсік тастаумен немесе баланыњ шала туылуымен асќынуы болады. Жатыр ќосалќыларыныњ соз ауруылыќ сџлде ќабынуы жатырдан тыс жџтілік дамуына ѕкеледі.

Жџктілік кезінде жіті соз ауруы љте ќарќынды љтеді. Бђл кезде іншектіњ жіті ќабынуы болып, одан кљптеп іріњді аќ кір бљлініп шыѓарылады, іншекте, жатыр ернеуінде, сыртќы жыныс мџшелерінде кљптеген џшкір кандиломалар пайда болады. Осылармен бірге љз бетінше тџсік тастау, жатыр сыртына бала біту, мерзімінен бђрын босану, туылу кезінде баланыњ соз дертімен жђпалануы (ђл балалардыњ кљзі іріњдеп былшыќтануы, ќыз балаларда кольпит дамуы) байќалады.

Жџктілік кезінде токсоплазмоз дертімен сырќаттанудан баланыњ љлі туылуы, љз бетінше тџсік тастау жѕне ђрыќ даму аќаулары (гидроцефалия, микроцефалия, жђлын жарыѓы, микрофтальмия, ќоянжырыќ, тесік тањдай) байќалады.

Сарып ауруы жџкті ѕйелдерде тџсік тастауѓа, баланыњ љлі туылуына, босану кезінде ауыр ќан кетулерге жѕне босанѓаннан кейін де асќынуларѓа жиі ѕкеледі. Жџктіліктіњ љзі сарып ауруыныњ љтуін ауырлатады.

Вирустыќ гепатиттер. Жџкті ѕйелде вирустыќ гепатит аныќталѓан жаѓдайда ѕйел ауруханаѓа жатќызылуы ќажет. Бђл кезде емдеу шаралары нѕтижесіз болса жасанды тџсік тџсіру операциясы жасалуы керек.

Жџрек-ќантамырлар жџйесініњ аурулары. Жџктілік кезінде жџрек-ќантамырлар жџйесініњ ауруларыныњ ішінде жџрек аќауларыныњ мањызы ерекше орында тђрады жѕне олар ѕйелдердіњ љліміне жиі ѕкеледі. Љйткені бђл кезде анасыныњ, ішіндегі ђрыќты жеткілікті ќанмен ќамтамасыз етуге баѓытталѓан, жџрек ќызметіне ауыр жџктеме тџсуінен тењгерілген (ѕйгіленбеген) ќанайналым жеткіліксіздігі тез арада тењгерілмеген сатысына ауысу ќауіпі тљнеді. Сонымен бірге бала жолдасы арќылы ќанайналым бђзылады, ђрыќќа ќажетті оттегі мен ќоректік заттар жеткізілмеуінен ол дђрыс дамымайды.

Жџрек аќауы бар жџкті ѕйелдерді зерттегенде аќаудыњ тџрін, миокардтыњ жаѓдайын, ќанайналым жеткіліксіздігініњ дѕрежесін аныќтау ќажет. Митралдыќ ќаќпаќшаныњ тесігі тарылуы (стенозы), оныњ кемістігіне ќараѓанда, жџкті ѕйел џшін љте ќауіпті. Љйткені: бђл кезде ќанныњ љкпе тамырларында артыќ іркілуі тез арада љкпеніњ ісінуіне, љкпе тамырларында тромбоздар дамуына ѕкелуі мџмкін. Содан жџкті ѕйел сыртќы тыныс жеркіліксіздігінен тез арада жан тапсырады. Жџрек аќауы аныќталѓан жџкті ѕйел міндетті тџрде терапевт пен акушер дѕрігерлердіњ баќылауында болуы керек. Жџкті ѕйелде жџрек аќауы болуы мџмкін деген кџмѕн болѓан жаѓдайда ондай ѕйел арнайыланѓан клиникада тексерілуі ќажет. Тек жан-жаќты тексеруден кейін ѓана ѕйелдіњ ішіндегі баласын ќалдыруѓа бола ма? - деген сђраќты шешуге болады. Жџкті ѕйелде жџрек аќауы дер кезінде аныќталѓанда жѕне ол клиникалыќ жаѓдайда бірнеше мѕрте емделгенде, босану жѕне одан кейінгі кезењ дђрыс жџргізілгенде ѓана бђндай ѕйелді аман саќтап ќалуѓа болады.

Жџктілікті:

● митралдыќ ќаќпаќшаныњ тек кемістігінде немесе араласќан жџрек аќауында кемістіктіњ басымдыѓы кезінде жџктілікке дейін жѕне жџктілік кезінде ќанайналым бђзылыстары жоќ ѕйелдерде;

● ќанайналым жеткіліксіздігі дамымаѓан ќолќаныњ айшыќ ќаќпаќшасыныњ аќаулары кезінде - саќтауѓа болады.

Мына жаѓдайларда:

● жџктіліктіњ бастапќы кезењінде ќанайналым жеткіліксіздігіне ѕкелетін белсенді ќђздама дерті немесе оныњ ушыѓуы болѓанда;

● тіпті ќанайналым бђзылыстары толыѓынан тењгерілген жаѓдайдыњ љзінде митралдыќ ќаќпаќшаныњ тесігі тарылуы кезінде;

● IIА дѕрежедегі ќанайналым бђзылыстары байќалатын ќандай да болмасын жџрек ќаќпаќшаларыныњ аќауларында;

● љкпе тамырларында гипертензия дамуына ѕкелетін туа біткен жџрек аќауларында;

● митралдыќ ќаќпаќшаныњ комиссуротомия операциясы жасалынѓаннан кейін ќайта тарылѓанында - жџкті ѕйелдерге жасанды тџсік тџсіруге мѕжбџрлік пайда болады.

Жџректіњ араласќан аќаулары бар жџкті ѕйелдер жџктіліктіњ 27-28 аптасында міндетті тџрде ауруханаѓа жатќызылуы керек. Жџрек кызметі бђзылыстары байќалѓан жџкті ѕйелдер ілезде клиникаѓа жатќызылып, терењ зерттеулерден љткізілуі жѕне жџктілікті саќтап ќалу-калмау мѕселелері шешілу керек.

Артериалыќ гипертензия. Жџктіліктіњ бастапќы тљрт айлыќ мерзімінде артериалыќ ќысымныњ кљтерілуі жѕне жџктіліктіњ екінші жартысында дененіњ ісінуі мен протеинурия болмауы біріншілік артериалыќ гипертензияны айѓаќтайды. Бђл кездегі тамыр ќабырѓаларындаѓы миоциттердіњ мембранасы арќылы катиондардыњ алмасулары бђзылуы, ренин-ангиотензин жџйесі ѕсерленуі нѕтижалерінде шеткері ќан тамырларыныњ тарылуынан ана мен ђрыќ арасындаѓы ќанайналымныњ жеткіліксіздігі пайда боады. Содан іштегі ђрыќќа оттегі мен ќоректік заттардыњ жеткізілуі бђзылады, ђрыќ дамуы кешеуілдейді. Ауыр жаѓдайларда бала љлі туылуы мџмкін. Артериалыќ гипертензияныњ нѕтижесінде жџкті ѕйелдіњ мыйында ќанайналым бђзылуы ыќтимал. Ѕйел босану кезінде оныњ мыйына ќан ќђйылуы мџмкін.

Артериалыќ гипертензия кеш дамитын жџктіліктен уыттанумен асќынуы мџмкін. Бђндай жаѓдайда жџкті ѕйелдіњ љміріне ауыр ќауіп тљнеді.

Жџкті ѕйелде артериалыќ гипертензия II сатысында болса, онда ол гипертензия ѕйел босанѓаннан кейін де ары ќарай ушыѓып кетуі мџмкін. Ал, IБ сатысындаѓы гипертензия ушыќпайды.

Гипотензия. Артериалыќ гипотензия кезінде жџктіліктіњ кљптеген асќынулары байќалады. Љйткені: бђл кезде ѕйелдіњ денесінде жѕне «ана-бала жолдасы-ђрыќ» жџйесінде ќанайналымныњ жеткіліксідігі болады. Гипотензиясы бар жџкті ѕйелдерде жџктіліктен уыттану ерте пайда болады жѕне жџктілік тџсік тастаумен аяќталады.

Бђндай ѕйелдерге организмді ѕлдендіретін дѕрілер, кофеин, стрихнин, ќытай лимоннигі таѓайындалады жѕне олар диспансерлік баќылауда болуы ќажет. Емдік дене шыныќтыру, таза ауада жџру пайдалы.

Ќан аурулары. Дені сау ѕйелдерде жџктілік љз бетінше анемия дамуына ѕкелмейді. Жџктілік организмде бђрын дамыѓан анемияныњ љту ќарќынын кџшейтеді немесе байќалмай љтетін анемияны ѕйгілейді.

Жџкті ѕйелдерде кездесетін анемия негізінен гипохромдыќ темір тапшылыќты анемияѓа жатады. Кейде оларда В₁₂ витамині мен фолий ќышќылы тапшылыќты анемия да кездеседі. Жџктілік кезінде ѕйел организмі ќосымша 900-1100 мг темір иондарын ќажет етеді, олардыњ 375 мг-нан 500 мг-на дейіні іштегі ђрыќтыњ мђќтаждыѓына жѕне бала жолдасы ќђрылуына жђмсалады. Организмге неѓђрлым темір аз тџссе, соѓђрлым оныњ тапшылыѓы да тез байќалады. Осыдан гемоглобин молекуласыныњ тџзілуі азаяды, эритропоез тежеледі. Эритропоездіњ тежелуіне жџкті ѕйел организмінде стероидтыќ гормондардыњ, ѕсіресе 17-β эстрадиол мен эстронныњ артыќтыѓы да ыќпал етеді. Анемияныњ нѕтижесінде ѕйел денесі мен ішіндегі ђрыќтыњ гемдік гипоксиясы дамиды. Осыдан ђрыќ дамуыныњ бђзылуы, тџсік тастауѓа ќауіп тљнуі, баланыњ љлі туылуы сияќты жџктіліктіњ кљптеген асќынулары пайда болады. Жџкті ѕйелде кеш дамитын жџктіліктен уыттану, дђрыс орналасќан бала жолдасыныњ мерзімінен бђрын сыдырылуы, уаќытынан ерте босану, туылу кезењінде баланыњ шетінеп кетуі байќалады.

Жџкті ѕйелдерде темір тапшылыќты анемияны емдеу џшін ќђрамында темір, мыс жѕне кобальт препараттары бар (феррокаль, ферратол, гемостимулин т.б.) дѕрілер таѓайындалады. В₁₂ витамині мен фолий ќышќылы тапшылыќты анемияны осы витаминдерді енгізіп емдейді.

Іштегі ђрыќта созылмалы гипоксия, џдемелі авитаминоз, метаболизмдік ацидоз дамитынын ескере отырып витаминдерді ењ џлкен мљлшерлерде таѓайындау, оттегімен дем алдыру, ќанныњ ќышќылдыќ-сілтілік џйлесімділігін ќалпына келтіретін емшаралар ќолданылулары ќажет. Ќажеттілігі болса ќан ќђюѓа болады. Жџктілікті саќтау мѕселесін терапевт маманмен кењесе отырып шешу керек.

Жџктілік кезінде ѕйелдерде ќанаѓыштыќќа бейімділікке ѕкелетін тромбоцитопениялыќ пурпура (Верлгоф ауруы) кездеседі. Бђл дерт кеш дамитын жџктіліктен уыттанумен, тџсік тастау ќауіпініњ кљріністерімен асќынады. Сол себепті жџкті ѕйелде бђл ауру аныќталѓанда жџктілікті саќтап ќалуѓа бола ма? - деген сђраќ дер кезінде шешілуі тиіс. Егер ѕйел тромбоцитопениялыќ пурпурамен ђзаќ ауырса, жиі ќан кетулер байќалса, тромбоцитопения тым айќын болса, онда жџктілікті мерзімінен бђрын тоќтату ќажет. Басќа жаѓдайларда, гематолог маманымен аќылдаса отырып, ауруханаѓа жатќызып, тиісті емшаралар ќолдану арќылы жџктілікті саќтап ќалуѓа болады. Жџкті ѕйелдіњ љміріне ќауіп тљндіретін ауыр ќан кетулер болѓан жаѓдайда жеделдетілген тџрде, жџктіліктіњ мерзіміне ќарамай, кљкбауырды отап тастау ќажет. Содан бірден ќан кету тоќталады жѕне жџктілікті саќтап ќалуѓа мџмкіндік пайда болады.

Пиелонефрит. Жџкті ѕйелдерде ѕртџрлі жђќпалардыњ жѕне уыттардыњ ѕсерлерінен гломерулонефрит немесе пиелонефрит пайда болуы мџмкін. Бђл дерттердіњ жіті тџрлері љзбетінше тџсік тастауѓа жиі ѕкеледі.

Жџкті ѕйелдерде сџлде пиелонефрит жџктілікке дейін дамыѓан немесе жџктілік кезінде дамуы мџмкін. Оларды бірінен бірін ажыратудыњ љте џлкен амалдыќ мањызы бар. Жџктілікке дейін дамыѓан сџлде пиелонефритті ѕйелде бђрын бџйрек ауруыныњ белгілері болѓаны туралы сыртартќыдан жѕне жџрек шетініњ кењеюі, дене тіндерініњ ісінуі, артериалыќ ќысым кљтерілуі, несепте нѕруыздар, гиалинді, тџйіршікті цилиндрлер пайда болуы сияќты нефрит ѕйгіленімдерініњ жџктіліктіњ бірінші жартысында байќалуынан ањѓарады. Жџктіліктен дамыѓан пиелонефрит оныњ екінші жартысында (жџктіліктіњ 20-26-шы жѕне 32-34-ші апталарында) дамиды. Бђл пиелонефриттіњ босануѓа дейінгі жѕне босанѓаннан кейінгі тџрлерін ажыратады. Оныњ пайда болуына ішек бактериялары, энтерококктар себепкер ыќпал болады. Жџктіліктен дамыѓан пиелонефриттіњ даму жолдарында бђл кезде байќалатын гормондардыњ физиологиялыќ љзгерістері мањызды орын алады. Ѕртџрлі гормондардыњ (эстрогенніњ, прогестеронныњ, гидрокортизонныњ т.б.) сапалыќ жѕне сандыќ љзгерістері, жџктілік кезінде зѕраѓарлар љтетін жолдардыњ ѕдеттегіден ауытќулары олар арќылы несеп аѓуын, ќабырѓаларында ќан љтуін бђзып, бџйрекке жђќпалардыњ љтіп кетуіне ќолайлы жаѓдай туындатады. Содан ѕйел тѕнінде, ѕсіресе жђќпа ошаѓы болѓанда, бџйрек ќабынуы пайда болады.

Жџктілік кезінде пиелонефрит оњжаќ бџйректе жиі кездеседі. Љйткені оњжаќ зѕраѓар ђлѓайѓан жатырмен ќысылып ќалады жѕне оњжаќ анабездіњ кљктамырлары жиі кењіп керіледі. Дерт негізінен тђњѓыш жџктілік кезінде байќалады. Бђл кездегі (гормондыќ, иммундыќ) љзгерістерге организмніњ бейімделу мџмкіншілігі жеткіліксіз болады.

Жіті пиелонефрит жџктіліктіњ барысына ѕдетте ауќымды ыќпал етпейді. Сџлде пиелонефрит кезінде тџсік тастау, баланыњ шала туылуы, жџктіліктен уыттанулар жиі байќалады.

Жџктіліктен дамыѓан пиелонефритті емдеу кезінде іштегі ђрыќќа жаѓымсыз ѕсер етуден саќтандыру џшін жџктіліктіњ бірінші 1/3 кезењінде ампициллин, карбенициллин т.с.с. табиѓи пенициллиндерді пайдалану ќажет. Одан кейінгі кезењдерінде бђл дѕрілерден басќа аминогликозидтер тобындаѓы антибиотиктер (гентамицин, канамицин, цефалоспорин, эритромицин, линкомицин) ќолдануѓа болады. Жџктіліктіњ барлыќ кезењдерінде тетрациклин, левомицин ќатарындаѓы антибиотиктер мен стрептомицинді пайдалануѓа болмайды!.

Бђл ауруды емдеу џшін, антибиотиктермен ќатар, уытсыз зѕрайдатќылар (урегит, фуросемит), организмді уытсыздандыру маќсатында ѕлбумин, плазма, ќан, реополигюкин кљктамырѓа енгізу ќажет. Зѕраѓарлардан несептіњ љтуін жаќсарту џшін екі жаѓынан оларѓа сџмбі (катетер) енгізу ќолданылады.

Гломерулонефрит жџктілікті асќындырып, ѕйелдерде кеш дамитын жџктіліктен уыттанулар дамуына, бала туылу кезінде баланыњ шетінеуіне, ќалыпты орналасќан бала жолдасыныњ мезгілінен бђрын сыдырылуын туындатып, ауыр ќан кетулер пайда болуына жиі ѕкеледі. Осыдан ана мен баланыњ љлімі болады. Бђндай асќынулардыњ жиілігі сџлде гломерулонефриттіњ тџріне байланысты байќалады. Егер гломерулонефрит артериалыќ ќысымныњ кљтерілуімен ќабаттаса, онда, артериалыќ ќысымы ќалыпты ѕйелдерге ќараѓанда, жџтіліктен кеш дамитын уыттану 4 есеге, туылу кезінде баланыњ шетінеуі 12 есеге жиілейді.

Жџкті ѕйелдерде гломерулонефритті емдеу дђрыс емдѕм, зѕрайдатќылар, артериалыќ ќысымды тљмендететін дѕрілер, жџрек гликозидтерін таѓайындаумен шектеледі. Ѕдетте бђл дертті емдеу џшін кљп мљлшерлерде ќолданылатын кортикостероидтар, цитостатиктер, иммундыќ депрессантарды ќолдануѓа болмайды!. Олар ђрыќќа уытты ѕсер етеді.

Емдеуге кљнбейтін немесе љту ќарќыны џдей тџсетін бџйрек ауруларымен ауыратын жџкті ѕйелдерде жџктілікті саќтап ќалу мџмкіншілігі туралы сђраќ тез арада шешілуі ќажет.

Ішке сљлденіс бездерініњ аурулары. Гипофиздіњ ќызметі бђзылыстарында пайда болѓан жџктілік дертті ушыќтырады. Иценко-Кушинг ауруы кезінде ішке бала бітпейді, бітсе де тџсік тастаумен, баланыњ љлі туылуымен аяќталады.

Гипотиреоз кезінде бедеулік байќалады. Ѕйгіленбей љтетін микседема кезінде пайда болѓан жџктілік жиі тџсіп ќалады, тџсіп ќалмаса туылѓан балада зоб, мењіреулік (кретинизм) белгілері болады.

Тиреотоксикоз ѕйелдіњ ђрпаќ љрбіту ќабілетін ќатты ѕлсіретеді. Бђл кезде ішке бала бітсе тиреотоксикоздыњ љтуі жиі ауырлап кетеді. Содан жџктілікті мерзімінен бђрын тоќтатуѓа мѕжбџрлік пайда болады. Кейде тиреотоксикоздыњ љтуі жењілдеуі де мџмкін. Бђл дертті дер кезінде ањѓару љте мањызды жѕне оны дер кезінде емдей бастау џшін гипертиреоз кезіндегі негізгі алмасудыњ кљтерілуін оныњ жџктілік кезіндегі физиологиялыќ кљтерілуінен ажыратып ањѓару ќажет. Тиреотоксикоздыњ емшаралары жџктілік кезіндегі негізгі алмасудыњ, былайша айтќанда ќалыптыдан 15-20%-дан аспайтын, дењгейінде ђстап тђруѓа баѓыттау керек. Бђл кезде, іштегі балада зоб дамуы болмауы џшін, аз мљлшерлерде йод дѕрілері таѓайындалады.

Ќантты диабет жџктіліктіњ барысына жѕне ѕйелдіњ босануына жаѓымсыз ѕсер етеді. Жџктілік љз алдына диабеттіњ љтуін ушыќтырады.

Жџктіліктен уыттанулар (токсикоздар)

Жџктіліктен уыттанулар (токсикоздар) - деп жџктілікке байланысты пайда болѓан жѕне босанѓаннан кейін толыѓынан жоѓалатын дерттік џрдістерді айтады. Жџктіліктен уыттану ерте жѕне кеш дамитын болып ажыратылады. Ерте дамитын жџктіліктен уыттану жџктіліктіњ 20-аптасына дейін дамиды. Оныњ ењ жиі кездесетін тџрлеріне: ќђсу, сілекей шђбыруы, дерматоздар т.б. жатады. Токсикоздыњ кеш дамитын тџрі жџктіліктіњ 20-аптасынан кейін байќалады. Жџктіліктен уыттанудыњ пайда болу мерзіміне ќарай бђлай ажырату шартты тџрде ѓана дђрыс болады. Негізінен оларды клиникалыќ кљріністеріне ќарай ажырату тиімдірек. Ерте уыттанулардыњ кљпшілігіне ас ќорыту жолдарыныњ бђзылыстары, кеш уыттануларѓа ќан тамырларыныњ бџліністері тѕн ќђбылыс болып келеді.

Жџктіліктен уыттану атаусљзін W.A. Freund XX ѓасырдыњ 20-шы жылдарыныњ басында ђсынды. Біраќ уыттану сљзі дерттіњ мѕнін ашпайды. Љйткені оныњ пайда болуына ѕкелетін уытты зат бџгінгі кџнге дейін аныќталѓан жоќ. Сол себепті шет елдердіњ ѓалымдары жџктіліктен уыттану демей, (Edema-ісіну, Proteinuria-несеппен нѕруыздар шыѓарылуы, Hypertensia-артериалыќ ќысым кљтерілуі деген сљздердіњ бірінші ѕріптерінен ќђралѓан) EPH гестоздар (жџктіліктер) деп атайды.

Жџктіліктен уыттану пайда болуына ѕкелетін себепкер ыќпал болып іштегі ђрыќ пен бала жолдасы есептеледі. Біраќ ауру дамуы џшін ќоршаѓан орта ыќпалдарыныњ ѕсерлерінен ѕйел организмінде жалпы љзгерістердіњ пайда болуы мањызды орын алады.

Ерте дамитын уыттанулар. Бџгінгі тањда ерте дамитын жџктіліктен уыттануларды жџйкелік-гормондыќ реттелулер мен зат алмасулары бђзылыстарынан жѕне ќоршаѓан ортаныњ жаѓымсыз ыќпалдарынан жџкті ѕйелдерде дамитын дерт деп ќарайды. Бђл кезде жатырдаѓы жџйке аяќшаларыныњ ђрыќтан тџсетіін серпіндермен тітіркенулеріне жауап ретінде жџкті ѕйел тѕнінде пайда болатын ОЖЖ-ніњ функциялыќ жаѓдайлары мен рефлекстік серпілістер бђзылыстарыныњ мањызы зор. Ерте дамитын жџктіліктен уыттануларѓа жџкті ѕйелдердіњ ќђсуы, сілекей шђбыруы, дерматоздар, тетания, остеомаляция, жџкті ѕйелдіњ сарѓыштануы, бауырдыњ жіті сары атрофиясы жатады.

Жџкті ѕйелдердіњ ќђсуы 50-60% ѕйелдерде байќалады жѕне олардыњ кљпшілігі арнайы емдеуді ќажет етпейді.

Сілекей шђбыруы жџкті ѕйелдердіњ ќђсуымен жиі ќабаттасады, кейде љзбетінше уыттанудыњ бір тџрі болады. Бђл кезде сілекейдіњ шыѓарылуы тѕулігіне 1 литрден асуы мџмкін. Осыдан ѕйел тѕнініњ сусыздануы, гипопротеинемия дамиды, жандџниелік тежелу болады.

Жџкті ѕйелдерде дерматоздар дененіњ ќатты ќышуымен, кейде экзема, ђшыќ дамуымен кљрінеді. Баланыњ туылуы кезінде шетінеуіне ѕкелетін дерматоздыњ тџрі болып ђшыќ тѕрізді терініњ жђќпалы ауруы (импетиго) есептеледі.

Жџкті ѕйелдердіњ тетаниясы аяќ-ќол мен беттіњ сіњірлері тартылуларымен байќалады. Дерттіњ даму негізінде кальций алмасуларыныњ бђзылыстары мањызды орын алады. Жџктілік кезінде кальцийдіњ ђрыќпен пайдаланылуы артуынан ѕйел организмініњ оѓан мђќтаждыѓы кџшейіп кетеді. Сонымен бірге, ол жџктілікпен байланысты дамыѓан гипопаратиеоздыњ ѕсерінен болуы мџмкін. Дертті кальций препараттарын енгізіп емдеуге болады.

Жџкті ѕйелдердіњ остеомаляциясы фосфор мен кальций алмасуыныњ бђзылыстарынан ќањќа сџйектерініњ деминерализациясы болып, остеомаляция дамиды. Жџкті ѕйелде айќын остеомаляция сирек кездеседі. Осындай дерт болѓан жаѓдайда ѕйелге бала кљтеруге мџлде болмайды.

Жџкті ѕйел денесініњ сарѓыштануы толастамайтын ќатты ќђсудан, талмадерт кезінде бџйрек пен бауыр ќызметтерініњ біріккен бђзылыстарында байќалады. Жџкті ѕйелдер сарѓыштануыныњ ерекше тџрі болып холестаздыќ гепатоз есептеледі. Ол жџктіліктіњ екінші триместрініњ басында жиі пайда болады жѕне тџсік тастатќанѓа дейін џдей береді. Келесі жџктіліктер кездерінде ол ќайталануы мџмкін жѕне жасанды тџсік тџсіруге мѕжбџрлейді. Бђл сарѓыштану дененіњ ќышуымен, ќанда холестерин мен сілтілік фосфатазаныњ кљбеюімен ќабаттасады. Уыттанудыњ бђл тџрінде баланыњ шала туылуы, босану кезінде ќан кетулер, туылѓан балада даму аќаулары байќалады. Жџкті ѕйелдердіњ сарѓыштануын вирустыќ гепатиттен, љт-тас ауруынан, гемолиздік анемиядан ажырату ќажет. Емдеу џшін витаминдер, глюкоза, нѕруыздыќ препараттар т.б. ќолданылады. Кейде жасанды тџсік тџсіру операциясы жасалынады.

Жџкті ѕйелдердіњ ќатты ќђсуларынан немесе сарѓыштанудыњ тџрлерінен бауырдыњ жіті сары атрофиясы дамуы мџмкін. Ол љте сирек кездеседі.

Кеш дамитын жџктіліктен уыттанудыњ патогенезі љте кџрделі. Оныњ даму жолдарында жџйелік жѕне майда ќанайналымныњ ќатты бџліністеріне ѕкелетін ќан тамырларыныњ бђзылыстары мањызды орын алады. Бђл кезде тамыр ќабырѓаларыныњ љткізгіштігі жѕне артериалыќ ќысым кљтеріледі. Шеткері майда ќанайналымныњ бђзылыстарынан аѓзалар мен тіндерде циркуляциялыќ гипоксия жѕне метаболизмдік ацидоз дамиды. Содан (тамыр межеќуаты мен тыныс алу т.с.с.) тіршілікке мањызды ќызметтердіњ орталыќ жџйке жџйесімен реттелулері бђзылады. Бџйректе ќанайналым бђзылыстарынан несеп сџзілуі азаяды, натрий мен сђйыќ денеде артыќ тђтылады. Гипоксияныњ нѕтижесінде бауырдыњ уытсыздандыру, ќан нѕруыздарын љндіру жѕне зѕрнѕсіл (мочевина) тџзу ќызметтері бђзылады. Осыдан аммиак ќанда кљбейіп мый тінін уыттандырады.

Жатыр мен бала жолдасы арасында ќанайналымныњ бђзылыстары тамыр ішінде шашыранды ќан ђюына, плацентаныњ бџраралыќ кењістіктерінде жѕне миометрийдіњ бђрандалы артерияларында тромбоз дамуына, бала жолдасыныњ кейбір бљліктерінде ќанайналымныњ жартылай немесе толыѓынан болмауына ѕкеледі. Сол себепті бала жолдасыныњ тасымалдыќ, эндокриндік, тосќауылдыќ ќызметтері бђзылады, анасы мен ђрыќтыњ арасында иммундыќ шыдамдылыќ ѕлсірейді. Осылардыњ нѕтижесінде ђрыќтыњ гипоксиясы мен гипотрофиясы дамиды.

Барлыќ жџкті ѕйелдердіњ 17,6%-да кеш дамитын жџктіліктен уыттанулар байќалады. Оларѓа: жџкті ѕйелдердіњ шемендігі, нефропатиясы, талмадерт (эклампсия) алды жѕне талмадерті жатады. Дені сау жџкті ѕйелдерде алѓаш пайда болѓан жѕне жџктілікке дейін бђрын болѓан сџлде аурумен ќабаттасып пайда болѓан уыттануларды ажыратады. Кеш дамитын уыттану мезгілінен бђрын босанумен, толѓаќтыњ ѕлсіздігімен, бала жолдасыныњ мерзімінен бђрын сыдыры-луымен, ќан кетулермен кљрінетін акушерлік асќынуларѓа ѕкеледі. Ол ђрыќќа жаѓымсыз ыќпал етеді. Уыттанудыњ ауырлыќ дѕрежесіне ќарай баланыњ туылу кезіндегі шетінеуі ѕрбір 1000 баланыњ 38 нен 90 на дейін жетеді, гипоксия, гипотрофия, ђрыќ даму аќаулары жиі кездеседі.

Бџгінгі тањда кеш дамитын уыттану жџктіліктіњ екінші триместрінде ерте дамиды, ол тљмен артериалыќ ќысым кезінде де жиі байќалады, талмадерт ђстамалары артериалыќ ќысым шамалы ѓана кљтерілгенде немесе бђрын ѕйгіленбеген бџйрек аурулары ушыѓуынан пайда болады. Оныњ дамуы жыл мерзімдеріне де байланысты, ќыста жѕне кљктемде жиілейді. Бђл уыттану бџйрек, жџрек-ќантамырлар жџйесініњ, эндокриндік жџйе ауруларымен ќабаттасќанда љте ауыр љтеді.

Кеш дамитын уыттануды емдеу џшін артериалыќ ќысымды тљмендететін дѕрілер таѓайындау, су мен электролиттер алмасуын, ќышќылдыќ-сілтілік џйлесімділікті ќалпына келтіру емшараларын ќолдану ќажет. Жалпы ќанайналым бђзылыстарын жѕне тіндерде микроциркуляция љзгерістерін, ќанныњ аќќыштыќ ќабілетін ќалпына келтіру џшін кљктамырѓа сђйыќтар енгізіледі, іштегі ђрыќта гипоксия мен гипотрофия дамуына ќарсы емшаралар ќолданылады.

Кљрсетілген емшаралар ауыр уыттанулар кездерінде нѕтиже бермесе немесе нѕтижесі жеткіліксіз болса, онда жџктілікті мџмкіншілігінше ертерек тоќтату ќажет.

Ќазіргі заманда кеш дамитын уыттанудыњ жџкті ѕйелдерде бейімделу тетіктерініњ бастапќы бђзылыстарын айќындайтын уыттану алды кезењін ажыратады. Ол тіндердіњ суѓа џйірлігімен, шамалы жџктемеден артериалыќ ќысымныњ с.б.б. 10 мм-ќайтымсыз кљтерілуімен, эритроциттердіњ агрегациясы жѕне ќан ђюы артуымен, несепте нѕруыздардыњ ізі болуымен кљрінеді. Осындай жаѓдайлар алдын-ала аныќталып, талмадерт дамуынан саќтандыратын емшаралар ќолданылулар ќажет.

Кеш дамитын уыттануды басынан љткерген ѕйелдерде босанѓаннан кейін бџйрек ќызметініњ бђзылыстары, артынан артериалыќ гипертензия дамуы жиі байќалады.

Жџкті ѕйелдердіњ нефропатиясы

Жџкті ѕйелдердіњ нефропатиясы кеш дамитын уттанудыњ бір тџрі. Бђл кезде негізінен ќан тамырлары мен бџйректіњ бџліністері болады да, тіндердіњ ісінуі, гипертензия, протеинурия дамиды.

Этиологиясы мен патогенезі љте кџрделі жѕне оныњ даму тізбектері толыѓынан зерттелмеген. Оны ѕйел денесініњ жџктілікке ќалыпты бейімделуініњ бђрмалануы ретінде ќарастырады. Содан мый тамырларыныњ жиырылуы нѕтижесінде ОЖЖ-сі мен дербес жџйке жџйесі ќызметтерініњ љзгерістері дамиды. Бђл кезде симпато-адреналдыќ жџйеніњ ќозуынан катехоламиндердіњ жѕне «ренин-ангиотензин-ѕлдостерон» жџйесініњ ѕсерлерінен артериолалардыњ жиырылуы, ќан аѓып љтуне ќарсы шеткері тамырлардыњ жалпы кедергілік ќасиеті артуы артериалыќ ќысым кљтерілуіне, бџйрек ишемиясына ѕкеледі. Сол себепті нефрон шумаќтарында несеп сџзілуі азаяды, протеинурия дамиды, натрий организмде тђтылады. Аѓзалар мен тіндерде микроциркуляция бђзылуынан гипоксия байќалады. Содан оларда зат алмасулары толыѓынан жџрмей аралыќ ќышќыл љнімдер жиналады, метаболизмдік ацидоз дамиды. Бђл ќышќыл љнімдердіњ ѕсерінен ќан тамырлары ќабырѓаларыныњ љткізгіштігі кљтеріледі де, ќанныњ сђйыќ бљлігі жѕне электролиттер тіндерге ауысады, ісіну пайда болады. Ангиотензин II ѕлдостерон љндірілуін арттырады, ол љз алдына натрийдіњ несептен кері ќанѓа сіњірілуін кџшейтіп, гипернатриемияѓа жауап ретінде вазопрессин љндірілуі кљбеюден денеде сђйыќ тђтылуы айналымдаѓы ќан кљлемін ђлѓайтып, артериалыќ гипертензия дамуына ѕкеледі.

Жџкті ѕйелдерде бауырдыњ нѕруыз љндіру ќызметініњ ѕлсіреуі бџйрек ќызметініњ бђзылуымен жѕне протеинуриямен бірігіп гипопротеинемия дамуына ѕкеледі. Бауырдыњ уытсыздандыру, зѕрнѕсіл тџзу, гликоген тџзу т.б. ќызметтері бђзылады. Организмде гистаминніњ дењгейі кљтеріледі, гистаминді ыдырататын диаминоксидаза ферментініњ белсенділігі тљмендейді. Бђл келтірілгендер кеш дамитын уыттану кезінде организмніњ ќорѓаныстыќ тетіктерініњ жеткіліксіздігін кљрсетеді. Жџкті ѕйелде неѓђрлым гистаминніњ дењгейі жоѓары болып, диаминоксидаза ферментініњ белсенділігі тљмен болса, соѓђрлым нефропатия ауыр љтеді.

Жџкті ѕйелде нефропатияныњ ауырлыѓы арта тџсуіне байланыты тіндердіњ гипоксиясы кџшейеді, метаболизмдік ацидоз, гиповитаминоз џдейді. Бђл кезде гемостаз жџйесінде де љзгерістер пайда болады. Бауырда фибриногенніњ, антиплазминдердіњ, проконвертинніњ т.б. ќан ђю факторларыныњ љндірілуі азаяды. Осыдан жџкті ѕйел босануы кезінде ауыр ќан кетулер болады. Жатырда ќанайналым бђзылыстарынан миометрий мен бала жолдасында зат алмасуларыныњ љзгерістері ђрыќтыњ гипотрофиясын туындатады.

Клиникалыќ кљріністері. Жџкті ѕйелдерде нефропатияныњ асќынбаѓан, біріншілік жѕне асќынѓан салдарлыќ тџрлерін ажыратады. Асќынѓан тџрі артериалыќ гипертензия, нефрит, диабет, гепатит т.с.с. организмде жџктілікке дейін дамыѓан аурулар кездерінде байќалады. Жџкті ѕйелдердіњ нефропатиясы даму алдында ѕдетте шемендік болады.

Бђл дерт жџктіліктіњ џшінші триместрінде (кейде екінші триместрініњ соњында) дамиды жѕне дененіњ ісінуімен, артериалыќ гипертензиямен жѕне протеинуриямен кљрінеді. Ѕдетте дененіњ айќын немесе жасырын ісінуі байќалады. Ѕйелдіњ дене массасы аптасына 400 г-нан астам ђлѓаяды. Артериалыќ гипертензия байќалмауы мџмкін. Оны ѕйелдіњ бастапќы ќысымымен салыстыра ќарау ќажет. Егер жџктілікке дейін ѕйелде гипотензия болса, онда артериалыќ ќысым кљпшілікке тѕн ќалыпты дењгейге дейін кљтерілуі бђл ѕйел џшін гипертензия болып есептеледі. Жџкті ѕйелдердіњ нефропатиясы кезінде оњ жѕне сол ќолдарындаѓы артериалыќ ќысымныњ айырмашылыѓы с.б.б. 10 - 40 мм-ден астам болады. Сонымен бірге, бђл кезде диастолалыќ ќысымныњ жоѓарылауы, тамыр соќќылыќ (пульстік) ќысымныњ тљмендеуі нефропатияѓа тѕн ќђбылыс. Ќалыпты жаѓдайда самай артериясында ќысым иыќ артериясындаѓы ќысымныњ жартысына (0,5) сай келеді. Нефропатия кезінде бђл араќатынас 0,6-0,7-ге дейін кљтеріледі.

Кљздіњ тџбін тексергенде тамыр бђзылыстары ерте ањѓарылады. Бђл кезде артериялардыњ жиырылуы, кљктамырлардыњ кењеюі аныќталады. Нефропатия неѓђрлым ауыр љтсе, соѓђрлым тамырлардыњ љзгерістері де айќыныраќ болады, кљздіњ торлы ќабыѓы ісінеді, ол сыдырылуы да мџмкін, ђсаќ ќан ќђйылулар пайда болады.

Протеинурия нефропатияныњ мањызды ѕйгіленімдерініњ бірі. Несепте, нѕруыздармен ќатар, басында гиалинді, артынан тџйіршікті жѕне балауыз тѕрізді цилиндрлер пайда болады. Бђлар нефрон љзекшелерініњ дистрофиялыќ љзгерістерін кљрсетеді. Несеп шыѓарылуы азайып, олигоурия дамиды.

Ќан сђйыѓында нѕруыздар (ѕлбуминдер) азаяды, С-реактивті нѕруыз пайда болады, трансаминаза, ѕлдолаза, лактатдегидрогеназа, фосфогексоизомераза ферменттерініњ белсенділігі, сау жџкті ѕйелдерге ќараѓанда, 4-6 есе кљбейеді. Бђл кљрсетілгендер бауырда, бџйректе т.б. аѓзаларда зат алмасуларыныњ бђзылыстарын жѕне дистрофиялыќ љзгерістер дамуын кљрсетеді.

Кейбір зерттеушілер жџктіліктен дамыѓан нефропатияныњ џш дѕрежесін ажыратады:

● бірінші дѕрежесінде аздаѓан ісіну, шамалы гипертензия (артериалыќ ќысым с.б.б. 150/90 мм-ден аспайды), несепте нѕруыздыњ дењгейі 1 г/л дейін болады, тіндерде сђйыќтыњ тђтылуы 15%-дан аспайды;

● екінші дѕрежесінде дене ісінуі ауќымдыраќ болады. Артериалыќ ќысым с.б.б. 170/100 – 180/110 мм-ге дейін кљтеріледі немесе нефропатия дамыѓанѓа дейінгі ќысымнан 40%-ѓа жоѓарылайды. Несепте нѕруыздыњ мљлшері 2-3 г/л-ге дейін, денеде судыњ тђтылуы 15-25%-ѓа дейін жетеді;

● џшінші дѕрежесінде дене ісінуі ауќымды (судыњ тђтылуы 25%-дан асады) болады, артериалыќ ќысым с.б.б. 170-180/110 мм-ден (жџктілікке дейінгі дењгейінен 40%-дан) астам кљтеріледі, несепте нѕруыздыњ мљлшері 3 г/л-ден астам кљбейеді, цилиндрлер пайда болады.

Салдарлыќ нефропатия тым ауыр тџрде љтеді жѕне ѕйелдіњ босануына жѕне іштегі балаѓа ќатер тљндіреді. Нефропатияныњ љту ќарќыны ауырлаѓан сайын ѕйелдіњ жалпы жаѓдайы нашарлайды, ђйќысы бђзылады, жиі анемия дамиды, баланыњ гипотрофиясы аныќталады.

Нефропатияныњ ушыѓуы оныњ кезкелген тџрінде пайда болды. Іштегі балада гипоксия, гипотрофия дамуы мџмкін, ќђрсаќ ішінде ол љліп ќалуы ыќтимал. Бђндай ушыѓу жатыр мен бала жолдасы арасында ќанайналым бђзылыстарынан, бала жолдасында бџраралыќ кењістіктердіњ фибрин талшыќтарымен бітеліп ќалуы нѕтижесінде инфаркт дамуынан байќалады. Іштегі ђрыќтыњ жаѓдайы бала жолдасыныњ ќђрылымдыќ жѕне функциялыќ жеткіліксіздігініњ дѕрежесіне байланысты болады.

Анасында кљздіњ торлы ќабыѓыныњ сыдырылуынан кљз кљрмей ќалуы мџмкін. Нефропатия бала жолдасыныњ мерзімінен бђрын сыдырылуымен, талмадерт алды жѕне талмадертке ауысуы љте ауыр асќынуларѓа жатады.

Егер нефропатия артериалыќ гипертензия немесе сџлде нефрит кездерінде дамыса, онда ол тым ќатты љтеді. Љйткені: бђл кездерде нефропатия бауыр мен бџйрек ќызметтерініњ жіті жеткіліксіздігімен, мыйда ќанайналым бђзылыстарымен жѕне оныњ ісінуімен, ќан ђюыныњ ауытќуларымен ќабаттасады. Осындай жаѓдай науќас ѕйелдіњ љліміне жиі ѕкеледі. Асќынбаѓан нефропатия кезінде бала жолдасыныњ мерзімінен бђрын сыдырылуы ауыр ќан кетулерге ѕкеледі. Љйткені нефропатияныњ нѕтижесінде тђтынулыќ коагулопатия дамиды жѕне фибринолиз жџйесі ѕсерленеді.

Босанѓаннан кейінгі жѕне хирургиялыќ операциядан кейінгі кезењдерде ѕйелдіњ ќабынулыќ-сепсистік асќынуларѓа бейімділігі артады.

Емдеу шаралары. Тђзы аз тамаќ беру, артыќ су ќабылдауды шектеу љте мањызды. Тамаќта жеміс-жидектер, кљкљністер, витаминдер жеткілікті болуы ќажет. Дене ісінуін азайту џшін зѕрайдатќылар, калий препараттары таѓайындалады. Артериалыќ ќысымды тљмендететін дѕрілер ќолданылады. Кљктамырѓа инсулин ќосылѓан глюкоза ерітіндісі, гексозофосфат, плазма, ѕлбумин, протеин, аминќышќылдарыныњ жиынтыѓы енгізіледі. Организмніњ уыттануын басу џшін реоплиглюкин, полидез т.б. ерітінділер ќолданылады. Ѕйел мен ђрыќта зат алмасуларын ќалпына келтіру маќсатында 5%-дыќ аскорбин ќышќылыныњ ерітіндісін енгізу пайдалы, сонымен бірге оттегімен дем алдыру ќажет.

Егер џш-тљрт аптада кешенді емшара нѕтиже бермесе, онда жџктілікті мерзімінен бђрын тоќтату туралы шешім ќабылдауѓа мѕжбџрлік пайда болады. Ѕйел босануы кезінде жоѓары артериалыќ ќысымды тљмен дењгейде ђстап тђру џшін 0,1% арфонад ерітіндісін, 5% пентамин ерітіндісін немесе басќа ганглиолитик дѕріні тамызѓымен тамызу ќажет. Виадрил мен дроперидолды енгізуде нефропатияныњ талмадертке ауысу ќауіпін азайтады.

Дата добавления: 2015-09-27 | Просмотры: 907 | Нарушение авторских прав