АкушерствоАнатомияАнестезиологияВакцинопрофилактикаВалеологияВетеринарияГигиенаЗаболеванияИммунологияКардиологияНеврологияНефрологияОнкологияОториноларингологияОфтальмологияПаразитологияПедиатрияПервая помощьПсихиатрияПульмонологияРеанимацияРевматологияСтоматологияТерапияТоксикологияТравматологияУрологияФармакологияФармацевтикаФизиотерапияФтизиатрияХирургияЭндокринологияЭпидемиология

Бірінші реттік вирусты энцефалиттер

А. Вирусты белгілі энцефалиттер:

- кенелік

- шотландиялық

- жапондық

- америкалық

- австралиялық

- жылқыларда кездесетін энцефаломиелит

1) Мезгілдік арбовирустық

- күзгі-жазғы

2) мезгілге байланысты емес вирустық:

- энтеровирустық (Коксаки, ЕСНО)

- герпес вирусты туғызатын

- тұмаудан кейін дамитын энцефалит

В. Вирусы белгісіз энцефалиттер;

- эпидемиялық (Экономның) қысқы;

- көп маусымды энцефалиттер;

I. Инфекциялық – аллергиялық және аллергиялық энцефалиттер

1. Параинфекциялық (қызылшадан кейін)

2. Вакциналардан (егілгеннен) кейін – АДС, АКДС, антирабикалық

3. Демиелиниздеуші: -лейко-, панэнцефалиттер,шашыранды (таралған) склероз

4. нерв жүйесінің ревматизм және коллагеноздар кезінде зақымдалуы.

5. туберкулотоксикалық энцефалиттер, энцефаломиелиттер

II. Микробтық және рикетсиоздық:

1. Бірінші реттік:

- нерв жүйесінің мерезі

- бөртпелі тифтен кейін

2. Екінші реттік

- стафилококк, стрептококк және т.б.

- маляриядан кейін

- токсоплазмоз кезінде

- рикетсиялық энцефалиттер

III. Инфекциялы – генетикалық энцефалиттер мен энцефаломиелиттер:

-Қуру

- болбыр энцефалит

- скрепи

4.1. Эпидемиялық энцефалитті (латергиялық, қысқы, энцефалит А) алғаш рет 1917 жылы Вена қаласындағы профессо Экономо толықтай сипаттады. Летаргиялық энцефалитті 915-1925 ж.ж. эпидемия кезінде көптеген зерттеушілер зерттеді. 1923 ж. Н.Ю.Тарасевич балалардағы эпидемиялық энцефалиттің ағымы мен клиникасының ерекшеліктерін толықтай сипаттады.

Летаргиялық энцефалитпен көбінесе 20-30 жастағы адамдыр ауырады, мектеп жасындағы балалар сирек ауырады. Емшектегі және мектептегі балаларда эпидемиялық энцефалит ауыр түрде өтеді.

Этиологиясы мен патогенезі. Летаргиялық энцефлиттің вирусты табиғатының көптеген жанама дәлелдер бар. Аурудың қоздырғышы сүзгіш вирусы болып табылады. Вирустың нерв жүйесіне ену жолдары толық зерттелмеген. Алдымен вирусемия пада болып, сосын вирус периневральды кеңістік арқылы миға енеді деп болжайды. Эпидемиялық энцефалиттің клиникалық ағымы жедел және созылмалы кезеңге бөлінеді. Энцефалиттің созылмалы кезеңінің түзілуіне аутоиммунды процестердің маңызы зор.

Патоморфологиясы. Эпидемиялық энцефалит бас миының сұр затының зақымдалуымен сипатталатын полиэнцефалитке жатады. Аурудың жедел кзеңінің морфологиялық субстраты сұр зат пен III – қарынша болып табылады. Айқындылығы басым өзгерістер көз қимылдатқыш жүйкенің ядросында, бұдыр асты аймағындағы сұр затта және стриарлы денеде байқалады. Сонымен қатар, VI VII және VII жұп бас ми жүйкелерінің ядролары да зақымдалады. Энцефалиттің жедел кезеңінде қара зат зақымдалмайды. Зақымдалу ошағында периваскулярлы плазмоцитарлы инфильтрат тәрізді инфильтративті- пролиферативті қабыну процестері айқын байқалады, кейде нейронофагия анықталады. Жедел кезеңінде нерв клеткаларындағы өзгерістер қайтымды сипат алады. Сонымен қатар летаргиялық энцефалит ішкі органдарды (ағзаларды) зақымдай жүреді. Бауыр мен өкпеде периваскулярлы инфильтрат байқалады.

Энцефалитің созылмалы кезінде ауыр деструктивті, көбінесе қайтымсыз өзгерістер қара затта, бозғылт шарда және гипоталамуста байқалады. Нерв клеткаларының тигроидты заты жоғалып, олардың бүрісіп қалуы байқалады, өлген, жойылған нейрондардың орнына глиальды тыртықтар түзіледі. Ми тамырларында көптеген өзгерістер болады: гиалиноздың пада болуы, ізбестену байқалады.

Клиникалық көрінісі. Инкубациялық кезең көбінесе 1 күннен 14 күнге дейін созылады, кейде, кейбір авторлардың мәліметі бойынша бұл кезеңнің ұзақтығы бірнеше айға, тіпті жылға дейін созылады делінген.

Ауру жедел басталады. Гипертермия 39-40⁰ байқалып, бас ауыру, кейде құсу, жалпы әлсіздік пайда болады. Эпидемиялық энцефалит кезінде аурудың басталуының алғашқы сағатында-ақ науқастар әлсіз, ұйқышыл болады. Кейде психоматорлық қозу байқалады. Науқастардың ұйқышылдығы бұл аурудың «летаргиялық» деген атын анықтайды. Ол гипаталаму-мезэнцефалды «сергектік» орталықтары зақымдалуымен байланысты.

Летаргиялық энцефалиттің өтуі ересектер мен балаларда әр түрлі болады. Балаларда жалпы ми симптомдарымен бірге жүреді. Олар гемо- және ликвородинамикалық бұзылыстар, мидың ісінуі, аурудың басталғанынан бірнеше таралған тырысу байқалады. Гипоталамус ядроларының зақымдануы ми гемодинамикасының бұзылуына жағдай жасайды. Ми ісініп домбығады да, балаларда летаргиялық энцефалиттің ошақты симптомдары пайда болмастан бірінші-екінші күні науқас өліп кетуі мүмкін.

Ересектерде жалпы инфекциялық ауру басталғаннан кейін бірнеше сағаттан соң ұйқысы бұзылып, сергектенуі – диссомния байқалады, сонымен қатар көз қимылы бұзылады. Диссомния летаргия түрінде немесе керісінше ұйқысыздық түрінде өтуі мүмкін. Кейде күндіз ұйқышылдық, түнде ұйқысыздық, психомоторлық қозу байқалады.

Көз қимылының бұзылуы көз қимылдатқыш жүйкенің клеткалы және парасимпатикалық ядроларының зақымдалуымен байланысты болады. Науқастарда бір және екі жақты птоз, диплопия, қылилық байқалады, конвергенциясы бұзылады. Көз қарашықтары үлкейеді. Көз қарашығының жарыққа реакциясы сақталуы мүмкі (бұл Аргайл-Робертсон синдромын кері синдром). Тәртіп бойынша алғашында бұдыр асты аймағының зақымдалу симптомдары пайда болады. Олар: ұстама тәрізді тахипноэ, тахикардия, артериялық қан қысымының төмендеуі, жоғарлауы немесе ассиметриясы. Көбінесе есінеу пайда болады.

Эпидемиялық энцефалит кезінде қан құрамында өзіне тән өзгерістер болмайды. Кей жағдайда аздап нейтрофильді лейкоцитоз, ЭТЖ (СОЭ) артады, гемоглобин мен эритроциттердің азаюы мүмкін. Жұлын сұйықтығында белок мөлшері 0,66-1,65г/л, қантты мөлшері 75-95г/л-ге дейін өсуі мүмкін, кейде аздап лимфоцитарлы цитоз (100х10⁹ л-ге дейін) болады

Айтылған симптомокомплекс окуло-летаргиялық түрінің негізін құрайды. Эпидемиялық энцефалитті синдромына байланысты гиперкинетикалық, атактикалық, вестибулярлық, эндокриндік, психосенсорлық түрлерге бөлінеді.

Аурудың алғашқы күндері, көбінесе қыртыс асты ядроларының зақымдалу симптомдары байқалады. Ол хореялық, атетозды, тикті, миоклоникалық гиперкинездер, диффузды немесе бір жақты бұлшық ет гипотониясы түрінде болады. Кей жағдайда клиникалық көріністе қозғалыс координациясының бұзылуы, вестибулярлы бұзылулар басты орын алады. Науқас басының айналуына, жүрісінің бұзылуына шағымданады. Тексергенде нистагм, интенциялық тремор байқалады. Науқас басын белгілі бір қалыпта ұстап, қозғалыссыз жатады, басын бұру, көзқарасының ауысуы бас айналуын күшйте түседі, басы ауырып, құсады.

Гипоталамус аймағының зақымдалуынан болатын эндокриндік өзгерістер аурудың жедел кезеңінд дамуы мүмкін. Ол тамаққа деген тәбеттің патологиялық төмендеуімен немесе жоғарлауымен, шөлдеумен, қантсыз диабет симптомдарымен, семіріп немесе арықтауымен, адипозды-генетикалық дистрофия симптомдарымен сипатталады.

Эпидемиялық энцефалиттің жедел кезеңінде кейде психикалық өзгерістерде байқалады: есінің ауысуы, делирий, психосенсорлы бұзылыстар, кейде катотоникалық жағдайлар болады.

Негізгі симптомдары: макро- және микроопсия, дене схемасының бұзылуы, денесінде бөгде зат тұрғандай сезім, фотопсия және галлюцинациялар. Энцефалит кезіндегі психикалық өзгерістер қайтымды болады, жеке үлкен адамдарда психикалық өзгерістер көбінесе делирий түрінде өтуі мүмкін: психикалық қозуы болмайды, науқас қозғалыссыз жатады, тұйық, қоршаған ортаға немқұрайлы қарайды, семіру байқалады. Жедел кезеңнің ұзақтығы 10-15 күннен бірнеше аптаға дейін, кейде бірнеше айға созылуы мүмкін.

Эпидемиялық энцефалиттің созылмалы кезеңінің жиі формасының бірі акинезді-ригидті синдром немесе паркинсонизм болып табылады. Оның пайда болуы қара зат аймағы мен бозғылт шардың дегенеративті процестерімен байланысты болады. Аурудың созылмалы кезеңінде гипоталамус ядроларының зақымдалуынан болатын вегетативті – эндокринді өзгерістер айқын көрінеді.

Паркинсонизмнің алғашқы симптомдарының пайда болуы жедел кезеңнен кейін апта, ай немесе жыл өткеннен кейін болуы мүмкін. Кей жағдайларда акинезді – ригидті синдром жедел кезде дамып, созлмалы кезеғге өтеді.

Науқастар баяу қозғалып, олардың қозғалысы инетрттілікпен, мәнерінің болмауымен ерекшелінеді, қимылының амплитудасы төмендейді, бетнде амимия, қадамдары кішірейіп, жазған жаулары, әріптері кіші болады (микрография). Біртіндеп ауруға тән күйі қалыптасады: белінің бүкіреюі, аяқтарының жартылай бүгіліп жүруі, басының алдыға қарай еңкеюі, басының, саусақтарының дірілі байқалады («иә»-«иә» немесе «жоқ» - «жоқ» тәрізді, «тиын, дәрі санап отырған» тәрізді).

Науқас тыныштықта да, қозағалыста да инертті: оларға қандай да бір қимыл, іс – әрекет бастау қиын (пропульсия, латерпульсия, ретропульсия), парадоксальды кинезиялар пайда болуы мүмкін: қозғалыссыз жатқан науқастарда, іс әрекеттерінің мүмкін еместігі, кенет өзгеріп, біраз уақытқа дейін белсенді қимылдар пайда болады, науқас жүгіреді, билей алады, біртіндеп белгілі бір аралықта қайта тоқтап қалады (көбінесе эмоциялық стресс кезінде немесе түн ортасында кенет қозған кезде).

Паркинсонизмнің ағымы қарқынды болады. Біртіндеп брадипсихия, эхолалия дамиды, көбінесе науқас ашуланғыш, агрссивті келеді.

Паркинсонизмнің симптомдары вегетативтіэндокриндік өзгерістермен бірігіп, гиперсалтвация, гипергидроз, көмірсу және май алмасуының бұзылуы, адипозды – генитальды дистрофия, өте қатты шөлдеу, тәбетінің жоғарлауы, жыныс органдарының патологиясы, инфантилизм, импотенция және т.б байқалады.

Эпидемиялық энцефалиттің диагнозын анықтау жедел кезеңінің ауруға тән симптомдарына байланысты жүргізіледі. Ақыл есінің жағдайын дұрыс бағалап, мидың зақымдалуының алғашқы симптомдарын уақытында анықтаудың маңызы өте зор. Ұйқысының бұзылуы, көз қимылдатқыш, вестибулярлы жүйкелердің зақымдалуы симптомдарын, вегетативті – эндокринді өзгерістерді дұрыс анықтаудың маңызы бар.

Ми қабығының зақымдалуынан, жедел тыныс жолдарының ауруларынан энцефалитті ажырата білу керек. Өйткені аурудың басталуы жалпы инфекциялық болғаннан кейін бір-біріне ұқсайды.

Науқаста паркинсонизм симптомдарының пайда болуы процестің созылмалы кезеңге ауысқанын көрсетеді. Парикнсонизм кезінде қыртыс асты түйінлер мен қара заттың зақымдалуын тұқым қуалау дегенеративті түрлерімен ажыратпа диагноз жүргізу керек. Диагностикаға бұрын болған жалпы ми симптомдарымен жедел инфекциялық аурулар туралы, ақыл есінің, ұйқысының бұзылуы туралы, диплопия туралы анамнезін толықтай және дәл жинау өте қажет.

Емі. Қазіргі уақытта эпидемиялық энцефалиттің арнайы емдеу әдісі жоқ. Эндогенді интерферонды енізу теориялық жағынан негізделген. Вирусты инфекция кзінде десенсибилизациялық дәрі-дәрмектер (антигистаминдер-димедрол, дипразин, супрастин, тавегил, фенкарол, гормондар, преднизолон, гидрокортизон), (витаминотерапия-аскорбин қышқылы – 1-1,5г. күніне, В₁, В₆, В₁₂, т.б.) тағайындалады, 5-10 проценттік кальций хлоридінің ерітіндісі, кальций глюконаты ішке немесе тамыр ішіне қабынуға қарсы дәрі – дәрмектер (тамырға 40% уротропин глюкозаға қосып) беріледі.

Сонымен қатар қарқынды дегидратациялаушы терапия көрсетліген: зәр бөлуді күшейткіш дәрілер ішке, бұлшық ет ішіне немесе тамырға (фуросемид, лазикс, фонурит, новурит, диакарб, глицерин, урегит, 10-20% маннитол, маннит, натрий хлоридінің гипертониялық ерітіндісі) тағайындалады. Бұл дәрілер электролиттер алмасуын өзгертпеу үшін калий препараттарымен бірге тағайындалуы тиіс(панангин, аспаркам).

Симптомдарына байланысты: сіреспе кезінде 1% хлоралгидратпен клизма, реланиум, седуксен және т.б. гипертермияға қарсы литикалық қоспалар (анальгин, амидопирин, аспирин т.б.).

Акинезді ригидті синдромды емдеу үшін атропинді препараттар, ромпаркин, циклодол, паркинсан, динезин, беллазон препараттарын қолдану ұсынылады. ДОФА препаратты жетістікпен қолданылып жүр.

Кейбір жағдайларда хирургиялық емдеу әдістерін қолдану жақсы нәтиже береді.

Аруханадан шыққан соң аурудың созылмалы ағымға ауысуының алдын алу үшін десинсибилизациялаушы және қабынуға қарсы препараттарды ауық-ауық қолдану көрсетілген.

Кене энцефалиті

Кене энцефалитін (көктемгі-жазғы, қиыршығыстық, орыс энцефалиті) 1935 жылы А.Г.Панов сипаттаған. Л.А.Зильберг, М.П.Чумаков, А.К.Шубладзе және т.б энцефалиттің қоздырғышы – сүзгіш вирусты анықтап, таралу жолдарын көрсеткен: вирустың қоры болып табылатын кеміргіштер, көктемгі-жазғы энцефалиттің негізгі тасымалдаушысы - иксод тобының кенесі. Кеміргіштермен берге құстар және үй жануарлары, сонымен қатар кенелердің өздері вирус қоры болып табылады.

Кене энцефалиті көбінесе тауда, орманда, тайга аймақтарында тұратын және жұмыс істейтін адамдарда кездеседі ауру ошақты болып табылады. Аурудан кейін тұрақты иммунитет қалыптасады. Ауырып тұрған науқастардың қанында ұзақ уақыт бойы арнайы антидене анықталады. Эпидемиялық ошақтар Сібірде, Оралда, Қиыр шығыста, Қазақстанда байқалады.

Патоморфологиясы. Кене энцефалиті панэнцефалитердің құрамына кіреді. Бұл ауру кезінде мидың сұр затымен бірге ақ заты да зақымданады. Ми қабықшалары ісініп, қызарады. Ми затында, Вароли көпірі, сопақша ми мен ортаңғы мидың, жұлынның алдыңғы мүйіздерінің (мойын сегменттерінде) ядроларында және ақ затында айқын білінетін экссудативті-пролиферативті, сонымен бірге альтерациялық өзгерістер анықталады. Ішкі органдарда (бауыр, өкпе, бүйрек т.б) токсикалық өзгерістер байқалуы мұмкін. Кене энцефалитінің созылмалы кезеңінде ми қыртысының қимылдатқыш аймағының III-IV қабаттарында қызыл ядро, төменгі зәйтүнде, ретикулярлы формацияда, жұлынның мүйіздерінің қимылдатқыш нейрондарында дестркутивті – дегенеративті өзгерістер байқалады.

Кклиникалық көрінісі. Кене энцефалитінің жасырын (инкубациялық) кезеңі 1-3 аптаға созылады. Кейбір жағдайларда бастапқы клиникалық симптомдар кене шаққаннан кейін 3-5 күннен соң байқалады. Ауру жедел басталып, дене қызуы 39-40⁰ дейін жетеді. Науқас қайта-қайта құсатынына, басының қатты ауыратынына шағымданады. Продромалды құбылыстар болмайды. Жалпы әлсіздік, мойын-иық бұлшық еттерінде ауырсыну сезімі сирек кездеседі. Кейде тамақтың қызаруы, бет, мойын кеуде терісінің қызаруы айқын білінеді. Кейде асқазан-ішек жолдарының бұзылулары байқалады.

Аурудың 2-3 күнінде дене қызуы төмендеп 4-5 күннен кейін қайта жоғарылайды.

Организмнің қорғаныстық қабілетіне және қоздырғыштың вируленттілігіне байланысты процесс барлық кезеңдерінен өтуі немесе өтпей сауығып кетуі мүмкін. Осыған сәйкес кене энцефалитінің жедел кезеңін бірнеше клиникалық түрге бөліп қарастырады. Менингеальды, полиомиелит тәрізді, энцефаломиелитті, полиэнцефаломиелитті. Сонымен қатар тек жалпы әлсіздік, тамақтың қызаруымен сипатталатын, жасырын түрде өтетін интеркурентті ауруларды есептен шығаруға болмайды.

Кене энцефалитінің менингельды түрі аурудың (энцефалитке дейінгі) кезеңінде дамитын серозды қабынуға негізделген. Клиникалық ағымында жедел басталуы. Гипертермия. Жалпы инфекциялық белгілер, бас ауру, құсу, басқада менингеальды симптомдар байқалады. Бас сүйек іші гипертензиясына негізделген ауыспалы өзгерістер анықталады: бет ассиметриясы, анизокория, нистагм, сіңір рефлекстерінің жоғарлауы немесе төмендеуі. Шеткері қанда аздаған лимфоцитарлы лейкоцитоз, кейде таяқша ядролы лейкоциттердің көбеюі, ЭТЖ (СОЭ) жылдамдауы байқалады.

Жұоын сұйықтығының қысымы жоғары (220-300мм су бағанасы бойынша), клеткалы-белктық диссоциация анықталады, белок жоғарылайды (1,65-2г/л). Ликвор қант қалыпты мөлшерде, кейде 0,85-0,9 г/л-ге дейін жоғарлайды.

2-ші аптаның аяғында жұлын сұйықтығының көрсеткіштері қалыпқа келеді. Менингеальды түрінің жалпы ұзақтығы 2-3 аптадан аспайды. Науқаста жызылғаннан кейін біраз аптаға дейін вегетотамырлық дистония синдромы, тез шаршағыштық байқалады. Кене энцефалитінің қатерсіз ағымы аурудың созылмалы кезеңінің клинкасының дамуына әкелуі мүмкін.

Полиомиелит тәрізді түрі жиі кездеседі. Осы түріне тән шеткі парездер ж»әне мойын, иық, бел бұлшық еттерінің семуі кене энцефалитінің полиомиелит тәрізді түрінің клиникалық көрінісін құрайды. Олар «ілініп тұрған бас», проксимальды парездер, гипотония мен арефлексия, қолдың дисталды бөлімінде қимылдар мен рефлекстер сақталуы мүмкін. Электромиографиялық зерттеулер арқылы жұлынның алдыңғы мүйізінің зақымдалуын анықтауға болады. Жұлынның зақымдалуы ми сабағындағы өзгерістермен қосылуы мүмкін (полиэнцефаломиелиттік түрінің понто-спинальды, бульбо-спинальді варианттары).

Энцефалиттік түрі. Бас миының зақымдалу симптомдарымен сипатталады. Ауру жалпы ми симптомдарымен басталады (есі өзгереді, қояншық тәрізді ұстамалар). Қабыну процестерінің орналасуына байланысты церебральды және ми сабағының көп зақымдалған түрлерге бөледі. Ми сабағы көп зақымдалған түрінде бульбарлы, бульбопотинді синдромдар, кейде орта мидың зақымдалу симптомдары байқалады. Дисфагия, шашалу, дисфония, тіл бұлшық еттерінің салдануы мен семуі, дизартрия байқалады. Процес варолий көпіріне тараса VI және VII жүйкелерінің зақымдалу симптомдары байқалады. Кейде жеңіл пирамидалвқ белгілер анықталады: рефлекстердің жоғарлауы, клонустар, патологиялық рефлекстер. Бұл түрі қатерлі ауру болып есептеледі. Өйткені бұл кезде тыныс алу мен жүрек қызметінде өзгерістер болады. Бульбарлық бұзылулар өлімнің негізгі себебі болып табылады.

Церебральды түрі аурудың 2-3 күнінде моно- немесе гемипарездердңғ дамуымен, жедел, кейде инсульт әрізді дамуымен сипатталады. Бұл сипаттама ми қыртысының қимылдатқыш аймақтарының зақымдалуына, сонымен бірге ішкі капсуланың және субкортикальды бөлімдердің демиелинизациялануына негізделген. Пирамидалқ бұзылулар екі жақты болуы мүмкін. Кей жағдайда кене энцефалитінің церебральды түрі әр түрлі гиперкинездермен басталуы мүмкін (хорея, атетоз, миоклония). Олар процестің қыртыс асты ядроларда орналасуымен байланысты болады. Церебральды түрі кезінде қозғалыс қызметінің қалпына келуі баяу және толық өтпейді.

Созылмалы түрі. Эпидемиялық энцефалит сияқты алғашқы симптомдары жедел кезеңнің аяқталуынан кейін байқалады немесе көп айдан, жылдардан кейін болады. Созылмалы кезеңнің негізгі клиникалық түрі Кожевниковтың эпилепсиясы болып табылады. Ол кене энцефалиті бойынша алғашқы жұмыстар шығуына дейін 40 жыл бұрын сипатталған.

Кене энцефалиінің диагностикасы типтік клиникалық симптомокомплекстерге, эпиемиялық жағдайдың есебіне, анамнезінен толықтай жинауға негізделіп қойылады. Менингеальды түрін энтеровирусты менингитпен (Коксаки, ЕСНО), полиомиелиттің менингеальды түрімен ажыратпалы диагноз жүргізгенде қиындықтар болуы мүмкін. Анамнезінде кененің шағуын анықтау диагноз қоюға зор көмегін тигізеді.

Полиомиелит тәрізді түрі полиомиелиттің ағымына ұқсас келеді. Бұл жағдайда жоғарыда көрсетілген факторлардан басқа зақымдалу ошағының (жұлынның жоғары мойын бөлігі) өзіне тән орналасуының диагностикалық маңызы бар. Полиомиелит кезінде жамбас белдерінің бұлшықеттері зақымдалса, энцефалит кезінде мойын, иық бұлшықеттері зақымдалады. Сонымен қатар энцефалит кезінде жұтқыншақта полиомиелитке тән катаральды құбылыстармен қатар жүретін продромальды кезең және асқазан – ішек бұзылулары жиі байқалады.

Профилактикасы мен емі. Алдын алу шаралары кене мен кеміргіштерді жоюмен сипатталады. Ол үшін жергілікті тұрғындарға арнайы вакцинация жүргізу керек. Вакцинация ұлпалық културальды вакциналармен жүргізіледі. Халықтың иммунизация параличтік түрінің азаюына әкеледі.

Арнайы емінде кене энцефалитімен ауыратындарды арнайы гаммаглобулин сары суымен егу қолданылады. Сонымен қатар соңғы кездері рибонуклеаза қолданылып келеді. Арнайы емес ем шараларға жалпы улануға қарсы күресуге бағытталады. Олар: ми ісінуі, бас сүйек іші гипертензиясы, бульбарлы бұзылыстар. Бұл үшін дегидратациялық дәрілер ұсынылады. 5% глюкоза, гемодез, изотоникалық ерітінділер, тыныс алу және жүрек қан тамыр бұзылыстары кезінде – лобелин, строфантин, ацидозды азайту үшін – 4% натрий гидрокорбанаты, оттегі тағайындалады.

Кене энцефалитінің созылмалы түрлерін емдеу қиын. Жедел кезеңіне қарағанда созылмалы кезеңіне арнайы дәрі – дәрмектердің әсері аз. Кожевников эпилепсиясы кезінде антиконвульсанттардан бензол, фенобарбитал, гексамидин қолданылады. Салдану кезінде антихолинэстеразды препараттар (прозерин, калимин, оксазил), антигистаминді, десенсибилизациялаушы дәрілер (димедрол, супрастин, тавегил, пипольфен, кальций хлориді, гормондар) тағайындалады. 40% проценттік уротропинді глюкозаға қосып тамырға салу керек.

Маса энцефалиті.

Маса энцефалиті (В-энцефалит, жапон, жазғы-күзгі энцефалит) 1924 жылы Жпониядағы эндемиядан кейін сипаталған. Аурудың қоздырғышы мүзгіш вирус болып табылады. Ауру маса шаққаннан кейін пайда болады. Маса және кейбір жануарлар вирустың табиғи қоры болып табылады.

Патоморфологиясы. Маса энцефалиті өте ауыр энцефалиттер қатарына жатады. Патолого-анатомиялық көрінісі ауыр капилляро-токсикозбен және нейротоксикозбен сипатталады. Ми қабықшасында және затында, бауырда, өкпеде, бүйректе гиперемия, толақандылық, геморрагия айқын білінеді. Қыртыс асты түйіндерінде (стрипаллидарлы жүйеде, көру төмпешігінде), ортаңғы ми құрылымдарында, сирек жағдайда мишықта, жұлында, ми қыртысында қабыну пролиферативті және деструктивті некрозды өзгерістер айқын байқалады. Патоморфологиялық түрде панменингоэнцефаломиелиттің көрінісі жиі көрінеді.

Клиникалық көрінісі. Инкубациялық кезең көбінесе 5 күннен 2 аптаға дейін созылады. Көп жағдайда ауру жедел басталады: дене қызуы жоғарлап, есінен танады, таралған құрыспа, құсу, менингеальды симптомдар анықталады. Тері мен кілегей қабықша қызарып, геморрагиялық бөртпенің көптеген тарлған элементтері пайда болады. Психоматорлы қозу, сандырақтау, галлюцинация немес керісінше адинамия жоғарылап, пирамидалық бұзылулар, парездер, параличтер пайда болуы мүмкін. Орта мидың зақымдалуы кө қимылдатудың бұзылуымен, децеребрациялық сіреспе симптомдарының дамуымен сипатталады. Процесс сопақша миға таралған кезде бульбарлы синдром, тыныс алу параличі және жүрек қызметінің бұзылуы байқалады.

Ауыр интоксикация мидың, әсіресе гипоталамус аймағы қантамырларының өткізгіштігінің өзгеріуі вегетативті-алмасу бұзылуларына әкеледі. Қанда нейтрофильді лейкоцитоз (1 мкл-де 20000 клеткаға дейін), ЭТЖ (СОЭ) жылдамдауы анықталадыү люмбальды пункция кезінде жұлын сұйыұтығының қысымының жоғарлауы анықталады. Цитоз аралас: 1-мкл-де 200 элементке дейін болып, белогы қалыпты жағдайда болуы мүмкін.

Аурудың ағымы қте жедел және ауыр болып келеді. Кейбір эпидемияда өлім 75% - ке дейін жеткен. Қай синдромның басымдылығына байланысты маса энцефалитінің бірнеше клиникалық түрлерін бөлген: менингеальды, тырыспалы, гемипарездік, летаргиялық, бульбарлы.

Аурудың диагнозы өзіне тән жедел ағымдылығының, айқын интоксикацияның, капилляротоксикоздың, менингеальды симптомдардың децеребрациялық сіреспе синдромдарының негізінде қойылады.

Профилактикасы мен емі. Масалардан сақтанудың жеке және коллективті шараларын қолдану, батпақтарды құрғату маңызды профилактикалық шаралардың қатарына жатады. Тұрғылықты халыққа маса энцефалитіне қарсы профилактикалық егулер жүргізіледі.

Науқастарға бұлшық ет ішіне немесе эндолюмбальды түрде 2-3 мл мөлшерде 2-3 күн бойы сарысу егіледі. Дезиноксикациялық дегидратациялық терапия жүргізіп, симптоматикалық препараттар тағайындалады (антиконвульсанттар, жүрек-қан тамырға әсер ететін препараттар, антибиотиктер т.б.). сауығып келе жатқандарға витаминдердің жоғары дозасын, күшейткіш дәрілер, биостимуляторлар, массаж, емдеу және дене шынықтыруы тағайындалады.

4.4.Вакциналық энцефалит.

Вакцинациялық энцефалит – шешекке қарсы вакцина еккеннен кейін КДС, АКДС вакциналарынан кейін дамиды. Аурудың негізіне мидың аллергиялық реакциясы жатады. Процесс көбінесе ми мен жұлынның ақ затында орналасады, демиелиндік ошақтар пайда болады.

Клиникасы. Алғашқы симптомдары вакцинациядан кейін 7-9-12 күннен кейін білінеді. Поствакциналық энцефалит кеш жүргізілген және 1-ші вакцинациядан кейін пайда болады. Ауру жедел басталып, дене қызуының 39-40С⁰ дейін көтеріледі. Басы ауырып, құсып, есінен айырылады, жалпы құрысу болады. Кей кезде менингеальды симптомдар байқалады. Ми мен жұлынның пирамидті жолдарының демиелинизациялануы салдануға әкеп соғады. Экстрапирамидтік жүйе зақымдалса қозғалыс координациясы бұзылады.

Жұлын сұйықтығын зерттегенде ликвордың қысымы жоғарлағаны анықталады.

Науқастардың көбі толығымен жазылып кетеді. Кей жағдайда мидың бірден ісуі баланың өміріне қауіп төндіреді. Жазылғаннан кейін де біраз уақытқа дейін парездер сақталады, бірақ кейін жойылып кетеді.

Емдеуі. Вакцинациялық энцефалит кезінде десенсибилизациялық заттар, дегидратациялық, тамыр тарылтқыш, температураны төмендететін препараттар тағайындалады

4.5.Қызылша кезіндегі энцефалит.

Қызылша энцефалиті -қызылшаның ең ауыр асқынуының бірі. Инфекциялық – аллергиялық энцефалитке жатады. Ми тамырларының аллергиялық васкулит тәрізді зақымдалуы байқалады. Кейде миелиндік қабықтан басқа остік цилиндрде зақымлады. Қызылша – энцефалиті кезінде өлен балалардың миында көптеген ұсақ қан құйылулар байқалады. Қызылша энцефалиті ми тамырлары мен синустарының флеботромбозымен асқынуы мүмкін. Кейде ми қабығында қабыну өзгерістері байқалады.

Клиникалық көрінісі. Бөртпе пайда болғаннан кейін 3-5 күннен кейін жедел басталады. Дене қызуы бастапқыда қалыпты болып, кейіннен бірден көтеріледі. Есі шатасқан. Ауыр түрінде галлюцинациялар, психоматорлық қозу, жалпы құрысу байқалады.

Тексергенде менингеальды симптомдар, парез, салдану, координациялық бұзылыстар, гиперкинез, II, III, VII бас ми жүйкелерінің зақымдалу симптомдары, жамбас қуысы органдарының қызметінің бұзылуы анықталады. Жұлын сұйықтығында белок көбейіп, қысымы жоғарлағаны анықталады.

Қызылша энцефалитінің ағымы ауыр, 25% өлімге әкеліп соғады. Энцефалиттің ауырлығы қызылшаның ауырлығына байланысты емес.

Емдеуі. Десенсибилизациялық, дезинтоксикациялық препараттар тағайындау қажет және ми ісінуіне қарсы жүргізу керек. Науқастармен қатынаста болған адамдарда аурудың алдын-алу үшін гамма – глобулин енгізеді.

Дата добавления: 2016-06-06 | Просмотры: 1878 | Нарушение авторских прав