АкушерствоАнатомияАнестезиологияВакцинопрофилактикаВалеологияВетеринарияГигиенаЗаболеванияИммунологияКардиологияНеврологияНефрологияОнкологияОториноларингологияОфтальмологияПаразитологияПедиатрияПервая помощьПсихиатрияПульмонологияРеанимацияРевматологияСтоматологияТерапияТоксикологияТравматологияУрологияФармакологияФармацевтикаФизиотерапияФтизиатрияХирургияЭндокринологияЭпидемиология

Классификациясы. 1. Инфекциялық плевриттер [инфекциялық қоздырғышты (стафилококк, туберкулез таяқшасы т.б.) көрсету керек].

І Этиологиясына қарай:

1. Инфекциялық плевриттер [инфекциялық қоздырғышты (стафилококк, туберкулез таяқшасы т.б.) көрсету керек].

2. Бейинфекциялық плевриттер (басты себеп ауруды көрсету керек).

3. Идиопатиялық плеврит (себебі белгісіз).

ІІ Экссудаттың сипаты:

1. Фибринозды

2. Серозды

3. Іріңді

4. Серозды-фибринозды

5. Шіріктік

6. Геморрагиялық

7. Эозинофильдік

8. Холестериндік

9. Хилездік

ІІІ Даму барысы

1. Жедел

2. Қатал

3. Созылмалы

IV Экссудаттың орналасуы

1. Жайылмалы

2. Қалталанған: а) өкпе ұшында (апикальды)

б) қабырғалық (паракостальдық)

в) костодиафрагмалық

г) диафрагмалық (базальдық)

д) парамедиастинальдық

е) бөлік аралық (интерлобарлық)

Клиникасы. Плевриттер клиникасында симптомдардың үш тобын ажыратады:

1. Басты аурудың симптомдары

2. Организмнің қабыну реакциясының симптомдары (жітіфазалық синдром көрсеткіштері)

3. Плевра беттерінің зақымдану симптомдары (плевриттің өзіндік симптомдары)

Плевра беттерінің қабыну процесімен зақымдануының клиникасында 3 басты синдромды ажыратады:

а) фибриноздық (құрғақ) плеврит синдромы

б) экссудатты плеврит синдромы

в) іріңді плеврит синдромы (плевра эмпиемасы)

Құрғақ плеврит. Науқас адамның басты шағымы – жөтелген кезде, тыныс алған кезде және денені сау жаққа қарай иген кезде күшейе түсетін кеуде торының ауыруы. Диафрагмалық плевритте кеуденің төменгі жағы мен іштің жоғарғы жартысы ауырады, ауырғандық бұғана үсті аймаққа және мойынға қарай тарайды (диафрагма нервінің зақымдануы себепті). Сонымен қатар, диафрагмалық плевритте жұтынған кезде болатын ауырғандық пен ықылық байқалады. Медиастинальдық плевритте ауырғандық төс артында байқалады және дем алған кезде күшейе түседі. Науқас адам төсекте мәжбүр қалыпта болады – ауыратын жақ бүйіріне жатады. Кеуденің ауру жағы дем алғанда қалыңқы болып көрінеді, кейде қабырға аралығында сипау арқылы плевра беттерінің үйкелісін анықтауға болады. Перкуссия тәсілімен өкпенің төменгі шетінің қозғалысының шектелгенін анықтайды. Тыңдағанда тыныс әлсіреген, плевра үйкелісінің шуы естіледі. Медиастинальдық плевритте тыныс алуды тоқтатқан кезде жойылып кетпейтін плеврокардиальдық шу естіледі. Рентгенологиялық тексергенде – диафрагма күмбезінің жоғары тұрғаны, тынысты терең ішке алғанда оның қалыңқы болуы, өкпенің төменгі шеттерінің қозғалысының шектелгені көрінеді.

Экссудатты плеврит. Экссудатты плеврит жедел немесе жеделше басталады, улану белгілері болады. Кеуденің зақымданған жағында науқас салмақ сезінеді, үдемелі ентігу, кейде құрғақ жөтел болады. Науқастың төсектегі қалпы – мәжбүр қалып: ауырған жақ бүйіріне жату қалпы. Экссудатты плевриттің басты клиникалық белгісі – плевра қуысына сұйықтық жиналу синдромы: кеуденің ауырған жағының шығыңқы болып көрінуі, оның тыныс алғанда қалыңқы болуы, қабырға аралықтарының жадағайлануы; пальпация кезінде қабырға аралықтардың қарсыластығының жоғары болуы, дауыс дірілінің болмауы немесе өте әлсіреуі; сұйықтық үстінде перкуссиялық тұйық (тынық) дыбыс, оның жоғарғы шегі омыртқа жотасынан қия артқы аксилярлық сызыққа дейін көтеріліп, кейін қия төмен төске түсуі (Дамуазо-Соколов сызығы). Дамуазо-Соколов сызығы мен осы сызықтың ең жоғарғы нүктесінен омыртқа жотасына дейін жүргізілген горизонтальды сызықтың және осы екі сызықтың ортасындағы омыртқа жотасының бөлігінің арасында, өкпенің компрессиялық ателектазының нәтижесінде туындайтын, перкуссиялық дабыл дыбысының реңі бар өкпе дыбысы анықталады (Гарлянд үшбұрышы). Көкірек аралығының сау жаққа ығысуына байланысты Раухфус-Грокко үшбұрышы пайда болады, ол омыртқа жотасымен, диафрагмамен және Дамуазо-Соколов сызығының жалғасымен шектелген. Раухфус-Грокко үшбұрышының үстінде перкуссиялық өкпе дыбысының тұйықталғаны анықталады.

Сұйықтықтың үстінде везикулалық тыныс әлсіреген немесе әлсіз бронх дыбысы естіледі (сұйықтықтың мөлшері онша көп болмаған жағдайда), егер жиналған сұйықтық көп болса, онда тыныс естілмейді; бронхофония әлсіреген немесе естілмейді.

Қосымша тексерулер.

Рентгенологиялық тексергенде жоғары жағының қия шекарасы бар гомогенді қарайғандық, көкірекаралығының сау жаққа қарай ығысуы көрінеді. Сұйықтықтың көлемі онша көп болмаса, ол тура проекцияда қабырға-диафрагма синусын, қапталдық проекцияда артқы синусты алып жатады, диафрагма күмбезі жоғары орналасқан.

Ультрадыбыстық зерттеу шектелген сұйықтықтарды анықтауда басты әдіс болып есептеледі. Ол бар сұйықтықтың көлемін және сипатын (серозды және іріңді) анықтауға мүмкіндік береді.

Плевра пункциясы (плевраны тесу) плевра қуысында сұйықтықтың барын және оның сипатын анықтауға, сұйықтықтың сипатына қарап патологиялық процестің себебін анықтауға мүмкіндік береді.

Плевра пункциясын жасау көрсетпелері (шарттары): а) себебі белгісіз экссудатты плеврит; б) үдемелі тыныс жетіспеушілігі. 10-шы кестеде транссудат пен экссудаттың айырмашылық белгілері келтірілген.

10-кесте

Транссудат пен экссудаттың белгілері

Тұнбаны цитологиялық зерттеудің маңызы болады. Серозды, серозды-іріңдіктік плевритте нейтрофильдер басым болады, плевра эмпиемасында – нейтрофильдердің саны өте көп және олардың ішінде ыдыраған клеткалар болады. Лимфоциттердің басым болуы (барлық клетканың 50% көп) туберкулездік плевритке және басқа себепті плевриттің созылмалы дамуына тән. Сұйықтықта эозинофильдердің болуы және оның қандағы эозинофилиямен қоса кездесуі аллергиялық плевриттерде байқалады. Геморрагиялық плевритте (ісіктер, жарақат, тромбоцитопения, С авитаминозы) эритроциттер көптеп табылады. Атипиялық клеткалар (60% жоғары) ісіктерде байқалады. Панкреатогендік плевритте амилазаның экссудаттағы белсенділігі оның қандағы белсенділігінен жоғары (>500 ЭБ/мл) болады.

Плевра эмпиемасы. Интоксикация симптомдары (қызба, қалтырап тоңу, терлеу, лейкоцитоз, солға қарай ығысу, лейкоцитердің улану түйіршіктері, анемия, тез титықтап жүдеу) плевра қуысына сұйықтық жиналу симптомдарымен қоса кездеседі.

Диагнозын қою және екшеу-іріктеу диагнозы

Диагноз қою критерийлері. Плеврит диагнозын қою критерийлеріне жатады: 1) плеврит симптомдары;

2) сұйықтықтың ерекшеліктері (экссудат);

3) себеп аурудың клиникасы.

Екшеу-іріктеу диагностикасында себебі әр түрлі плевриттерді бір-бірінен ажырата білу керек.

Пневмониялық плевриттер. Пневмония плевритпен аурудың өріс алған кезінде (парапневмониялық плевриттер) және шешілуі кезінде (метапневмониялық плевриттер) асқынады. Пневмониялық инфильтрацияның клиникалық және рентгенологиялық белгілері мен плевра қуысына жиналған сұйықтықтың бір жақты болуы ауруға тән. Антибактериялық емнің нәтижесінде экссудат тез тарап кетеді.

Туберкулездік плевритте ауырған адамның туберкулез бациллаларын бөлетін адамдармен байланыста болғаны анықталады. Ауру адам анамнезінде оның бұрын туберкулезбен немесе туберкулез туралы күдік туғызатын аурумен ауырғаны жөнінде мәлімет болады. Көбіне жас адамдар ауырады. Туберкулездік интоксикация белгілері болады: жалпы әлсіздік, түнде терлеу, субфебрилитет, тәбеттің төмендеуі, жүдеу, ұйқының қашуы, жөтел. Плеврит әдетте бір жақты. Кеуде және шеткі лимфа түйіндерінің, сүйектердің зақымдану белгілері, кератит, блефарит белгілері, өкпенің инфильтративті және фиброзды-каверналы туберкулезінің белгілері болады. Рентгенологиялық тексергенде плевра қуысында сұйықтық, өкпеде – біріншілік комплекс, петрификаттар тағы басқа туберкулез белгілері табылады. Туберкулиндік сынамалар – оң мәнді. Экссудат көбіне серозды – фибринозды болып келеді, геморрагиялық болуы мүмкін. Аурудың басында экссудатта нейтрофильдер, кейін (2 аптадан кейін) – лимфоциттер басым болады. Экссудатты бактериологиялық тексергенде туберкулез микобактерийі, торакоскопиялық тексергенде плевра үстінде туберкулездік төмпешік табылады.

Өкпе рагінде болатын плевриттер көбіне еркектерде, әсіресе шылым шегетін еркектерде кездеседі. Ентігу, кеуденің ауыруы байқалады, кейін интоксикация белгілері қосылады. Бронхогендік ракта құрғақ, азапқа салатын, ұстама тәрізді жөтел болады, кейін қанды қақырық тастау мүмкін. Плевра қуысында сұйықтық жиналу белгілері мен өкпе ателектазының белгілері қоса кездесуі мүмкін. Рентгенограммада – плевра қуысында сұйықтық, сегментарлық немесе бөліктік ателектаз, бронх деформациясы көрінеді. Экссудат геморрагиялық немесе серозды-геморрагиялық. Қайталап жасаған пункцияға қарамастан «экссудаттың» тез жиналып, «таусылмастай» болып көрінуі ауруға тән белгінің бірі. Экссудатта атипиялық клетка көп болады. Плевра сұйықтығының кейбір қасиеті оның қатерлі табиғатын көрсетуі мүмкін. Көптеген плевралық пунктаттар ЛДГ деңгейіне қарағанда экссудатқа жатса да, белоктың мөлшеріне қарағанда экссудатты плеврит критерийіне сәйкес болмайды, қатерлі ісіктің белгісі болып келеді. Егер сұйықтықтағы глюкозаның деңгейі 60 мг % төмен болса, онда цитологиялық тексергенде экссудатта атипиялық клеткалардың көп болуы заңды дерлік құбылыс. Өкпе рагінің диагнозын томография, бронхография, бронхоскопия, биопсия нәтижелеріне қарап дәлелдейді.

ӨАТЭ-дағы плеврит. Өкпе артериясының тромбоэмболиясын аяқтың тромбофлебиті мен флеботромбозы, жүрек әлсіздігі мен жыбыр аритмиясы бар адамдарда кіші жамбас қуысы мен іш қуысы мүшелеріне операция жасалған адамдарда болуы мүмкін деп күту керек. Басты клиникалық симптомдары – кеуденің ауыруы, ентігу, жөтел, қан қақыру. Ауру жедел басталады. Кейде оң қарыншалық жүрек әлсіздігінің белгілері, бауыр аймағының ауыруы байқалады. Өкпе инфарктісінің клиникасы және геморрагиялық экссудат болады. Рентгенограммада - өкпе түбірінің деформациясы, өкпе суретінің шет жағында – тамыр суреті айқындылығының төмендеуі көрінеді.

ЭКГ-да – жүректің оң жағына күш түсудің ЭКГ-белгілері (жедел өкпе-текті жүрек). Ең сезімтал әдіс – селективті ангиография, ол өкпе артериясының бітелген жерін көрсетеді.

Дресслер синдромындағы плеврит. Дресслер синдромы миокард инфарктісінен 2-3 апта өткеннен кейін немесе жүрекке хирургиялық ем жасалғаннан кейін бой көрсетеді; ауруға белгілер триадасы тән – пневмония, плеврит, перикардит. Қызба, жүрек тұсының ауыруының болуы мүмкін. Глюкокортикостероидтар мен қабынуға қарсы бейстероидтық дәрілер тез тиімді нәтиже береді.

Жедел панкреатитте болатын плеврит. Жедел панкреатитте плеврит 20% жағдайда кездеседі. Аурудың клиникасында абдоминальдық симптомдар басым болады, іштің жоғарғы жартысының орап ауыруы, жүрек айну, құсу, ішперде тітіркенуінің белгілері. Кейбір науқастарда торакальдық белгілер басым болады: плевралық ауырғандық, ентігу. Плеврит көбіне сол жақта кездеседі, сирек – екі жақты болады. Плевра сұйықтығында амилаза көбейген, тұнбада полиморфты – ядролы лейкоциттер көп болады. Кеуде торының рентгенограммасында – плевра қуысында сұйықтық болуымен қатар диафрагма күмбезінің көтерілуі және оның қозғалмалылығының азайғаны көрінеді.

Диафрагма асты абсцесте болатын плеврит. Диафрагма астылық іріңдік іш қуысындағы органдарға операция жасағаннан кейін, асқазан мен он екі елі ішек жарасының перфорациясында (тесілуінде), аппендициттің, дивертикулиттің, холециститтің, панкреатиттің асқынуы ретінде, сонымен қатар жарақат нәтижесінде пайда болады. Кеуде және іш қуысы органдарының зақымдану белгілері болады. Перфорацияда «қанжармен жарған» сияқты ауырғандық байқалады. Ішперденің тітіркену белгілері мен қызба ауруға тән белгілер.

Плевра сұйықтығының экссудат сипаты болады, ішінде нейтрофильді лейкоциттер көп болады. Ауруға тән рентгенологиялық белгілер – диафрагма астында асқазан-ішек жолынан тыс горизонтальды деңгейі бар сұйықтықтың көрінуі және іш қуысы ағзаларының орнынан ығысуы. Диафрагма асты абсцестің диагнозын қоюда ең тиімді әдіс – іш қуысы органдарының компьютерлік томографиясы. Ультрадыбысты зерттеуді де қолдануға болады.

Дәнекер тінінің жайылмалы ауруларындағы плевритті ЖҚЖ, РА, ревматизмдік қызбаның, ЖСД, ДМ-ің диагностикалық критерийлеріне қарап анықтайды.

Мейгс синдромында болатын плеврит. Аналық бездің және жатырдың қатерлі және қатерсіз ісіктерімен ауыратын әйелдерде асцит және плевра қуысында экссудат пайда болады. Ісік гинекологиялық тексеру кезінде және эхография көмегімен анықталады. Егер ісікті операция жолымен алып тастағаннан кейін асцит пен плевра қуысындағы сұйықтық жойылып кетсе, онда ісіктің диагнозы дәлелденген деп есептеледі.

Экссудатты плевритті ұқсас синдромы бар аурулардан айыра білу керек: крупозды пневмониядан, өкпе ателектазынан және пневмоцирроздан. Бұл аурулардан айырмашылық белгілері 11-кестеде келтірілген.

11-кесте

Эксудатты плеврит пен синдромы ұқсас аурулардың ерекшеліктері

Клиникалық диагнозды тұжырымдауда ескеру керек:

1) плевриттің этиологиясын;

2) клиникалы-морфологиялық түрін (құрғақ, экссудатты плеврит, плевра эмпиемасы);

3) қалталы плевритте оның орнын (диафрагмалық, бөлікаралық, медиастинальдық т.б.);

4) даму барысын (жедел, созылмалы, қайталамалы).

Диагноз тұжырымдаудың мысалдары:

1. Жедел парапневмониялық сол жақты сероздық плеврит. Тыныс жетіспеушілігі, ІІ дәреже-сі.

2. Плевраның оңжақтық мезателиомасы. Жеделше оңжақты геморрагиялық экссудатты плеврит. Тыныс жетіспеушілігі, І дәрежесі.

3. Жедел панкреатит. Жедел солжақтық геморрагиялық плеврит.

4. Плевра туберкулезі. Оңжақты серозды-геморрагиялық жеделше плеврит.

Емі. Емнің этиотропты, патогенетикалық, симптоматикалық түрін ажыратады. Бұл емдермен қатар организмнің реактивтілігін көтеру шаралары қолданылады.

Себебі туберкулез плевритте 8-12 айға этиотропты ем белгіленеді: стрептомицин 1 г/тәул. (3 айдан кем емес), изониазид 10 мг/кг/тәул., этамбутол 25 мг/кг/тәул.

Пара – метапневмониялық плевритте микробтың антибиотикке сезімталдығын ескере отырып, антибиотиктер беріледі.

Ісіктік плевритте химиотерапия қолданылады, онымен қатар ісікке қарсы қолданылатын дәрілер плевра ішіне жіберіледі.

Плевра эмпиемасында хирургиялық ем қолдану керек: дренаж қою және плевра қуысын жуу; плевра қуысындағы іріңді сорып алғаннан кейін плевра қуысына әуелі ферментті препараттар жібереді (терралитин, 200-400 ХБ), 10-15 минуттен кейін 0,9% натрий хлоридының 100 мл ерітілген пенициллиннің 10-20 млн ӘБ жіберіледі.

Дәнекер тінінің жайылмалы ауруларында болатын плевритте иммуносупрессивті терапия жасалады, көбіне кортикостероидтар қолданылады.

Себебі белгісіз плевритті туберкулездік плевриттей емдейді.

Патогенетикалық емге қабынуға қарсы қолданылатын ем, десенсибилизация емі (ацетилсалицил қышқылы, амидопирин, бутадион, кальций хлориды, кортикостероидтар), дезинтоксикациялық ем (венаға гемодез, реополиглюкин т.б. кіреді) жатады. Экссудатты плевра қуысынан шығару (эвакуация) да патогенетикалық емге жатады. Коллапс болмас үшін әр кез 1,5 л артық сұйықтық жіберуге болмайды.

Экссудатты жіберу көрсетпелері:

а) ентікпе, көкірек аралықтың ығысуын тудыратын экссудаттың ауқымды көлемі;

б) өкпенің перкуссиялық шекарасының ІІ қабырғаға жетуі (кеуде торының алдын қағып тексергенде);

в) бейспецификалық инфекциялық процестерде болатын экссудатты плеврит.

Торакоцентезге қарсы көрсетпелер:

а) тұрақты емес орталық гемодинамика;

б) гемостаздың бұзылыстары.

Симптоматикалық ем ауырғандықты білу үшін, жөтелді тоқтату, ентікпені жою үшін қолданылады (анальгетиктер, жөтел басатын дәрілер, қабынуға қарсы дәрілер т.б.).

Организмнің реактивтілігін күшейту мақсатында құнарлы тамақтану, витаминдер комплексі, плазма құю, донордың иммуноглобулинін егу қолданылады.

Дәрімен емдегеннен кейін науқас адамдарды жергілікті орманды санаторийлерге және Қырымның оң жақ жағалауындағы курорттарға жіберуге болады.

Диспансерлеу. Себебі туберкулез плевритімен ауырған науқастар 2 жыл бойы туберкулезбен күрес диспансерінде есепте болуы керек.

Пневмониялық плевритте диспансерлеуді жедел пневмониядағыдай іске асырады.

Еңбекке уақытша жарамсыздық мерзімі себеп ауруларға қарап анықталады.

МӘСК жолдама беру көрсетпелері басты аурудың сипатына қарай, плевриттің шешілу нәтижесін және тыныс жетіспеушілігінің дәрежесін (ІІ дәреже және одан жоғары) еске алып отырып шешіледі.

Алдын алу. Басты ауруды дұрыс емдеу плевриттің алдын алу шарасына жатады.

Өкпе артериясының тромбоэмболиясы

Өкпе артериясының тромбоэмболиясы (ӨАТЭ) - өкпе артериясы бағанының немесе өкпе артериясы тарамдарының үлкен қан айналымы шеңберінің веналарында немесе жүректің оң жақ қуыстарында пайда болған тромбпен бітелуі.

ӨАТЭ тарау жиілігі 100 000: 1. Өкпе артериясының жедел эмболиясы кенеттен болатын өлім себептерінің ішінде ЖИА және инсульттан кейін үшінші орын алады. ӨАТЭ-нан болатын өлім жиілігі 30% құрайды. Науқас адамдардың орташа жасы 53-60 жас.

Этиологиясы және патогенезі. Өкпе артериясы эмболиясының көзі – 75-95% жағдайда төменгі қуыс вена жүйесінің (негізінен илеоцекальді сегменті) тромбтары, 5-25% жағдайда оң жақ жүрекше мен оң жақ қарынша тромбтары, 0,5-2% жағдайда – жоғарғы қуыс венасы жүйесінің тромбтары.

Тромбтың пайда болуында жетекші рөлді қан ағысының баяулауы, қан ұю жүйесінің күшеюі және тамыр қабырғасының жарақаттануы (вирхов триадасы) атқарады. Бұл факторлар жүрек әлсіздігінде, жүрек аритмиясында, ұзақ уақыт төсекте болғанда, іш қуысы мен жамбас қуысында болған операциядан кейін, гиперкоагуляциялы қан ауруларында, васкулиттерде, венаға катетер салғанда және венаға сұйықтар құйғанда кездеседі. Мұнымен қатар, тромбтардың көздері флеботромбоздар да болады.

Бекіген орнынан тромбтың үзіліп бөлінуіне іш және кеуде қуыстарындағы қысымның тербелісі (күшену, жөтел), денеге күш түсу (қан ағысының көлемді жылдамдығы көбейеді) және жүргек ырғағының бұзылуы (жүрекше ішілік тромбтар үшін) жағдай туғызады.

Өкпе артериясының және оның тарамдарының механикалық бітелуі (обструкциясы) өкпе тамырларының рефлекторлы – спастикалық реакциясын тудырады. Рефлекторлы реакциялардың түрлері: өкпе ішілік ваза – вазальды реакция прекапиллярларды жүйелі тарылтады; өкпе-тамыр реакциясы – үлкен қан айналысы жүйесінде гипотония тудырады; өкпе-жүрек реакциясы – жүректі лезде тоқтатады; өкпе-бронх реакциясы бронхоспастикалық синдром тудырады, альвеолярлық – тамыр реакциясы Эйлер-Лильестранд рефлексін тудырады.

Өкпе артериясының жедел эмболиясы рефлекстердің және гуморальды факторлардың (серотонин, гистамин, катехоламиндер мен кининдер) әсерінен бір немесе бірнеше өкпе артерияларының механикалық бітелуін және вазоконстрикция тудырады. Өкпе артериясындағы гипертонияда оң жақ қарыншаға күш түсіп, жедел өкпе-текті жүрек дамиды. Үлкен қан айналымы шеңберінде гипотонияның пайда болуына өкпе-тамыр рефлекторлық реакциясының көмегі тиеді.

Өкпе артериясындағы эмбол фибринолиз факторлары мен қан ұюға қарсы жүйенің белсенділігінің арқасында тромболизиске ұшырайды немесе бітелген тамыр зонасында (тамыр қуысы 70-75% тарылса) жедел қан айналысы бұзылуына байланысты (геморрагиялық апоплексия) эмболизациядан кейін 2-3 тәулік өткен соң өкпе инфарктісін қалыптастырады. Өкпе инфарктісі жиі геморрагиялық плеврит және перифокальды қабынумен (инфаркт – пневмония) асқынады. Инфаркт – пневмония, плеврит және рефлекторлы бронхоспастикалық синдром тыныс жетіспеушілігін тудырады.

Патоморфологиясы. Өкпе артериясының бағаны мен тарамдарында тромбалық эмболдар табылады. Оң жақ қарынша ішінен өкпе артериясына қарай созылған тромб табылуы мүмкін.

Өкпе инфарктісі 2-7 тәулік ішінде қалыптасады, оған геморрагиялық плеврит (инфаркт – плеврит) немесе инфекция (инфаркт – пневмония) қосылады. ӨАТЭ жедел дамуында жүрек жағынан жүректің оң жақ қуыстарының және өкпе конусының ауыр дилатациясы табылады, аурудың жеделше және қайталамалы дамуында оң жақ қарынша гипертрофиясының белгілері және ішкі органдарда қан іркілудің белгілері анықталады.

Көрсетілген өзгерістермен қатар, ӨАТЭ-да тромбтың эмбол көзі табылуы мүмкін.

Классификациясы. ӨАТЭ-ның даму барысының үш вариантын ажыратады, олардың сипаты бітелген өкпе артериясының көлеміне байланысты болады.

Жедел дамуы, өкпе артериясы қуысының ауқымды бітелгенінде (қуыстың 51-75%) байқалады; науқас адамның 30-35% кездеседі.

Жеделше даму, өкпе артериясы қуысының біршама бітелгенінде (қуыстың 26-50%) байқалады, науқастардың 45-50% кездеседі.

Қайталамалы дамуы, өкпе артериясы қуысының аз мөлшері (қуыстың 25% дейін) бітелгенде байқалады, науқастардың 15-25% кездеседі.

Клиникасы. Ауру адамның басты шағымдары: кеуде мен іште болатын ауырғандық, демігу, жөтел, қан қақыру, қызудың көтерілуі, талма, сирек жағдайда – сарғаю.

Кеуденің ауыруыангиноздық және өкпе-плевралық болуы мүмкін. Ангиноздық ауырғандық рефлекторлық механизмнің әсерінен туатын тәж артериясындағы функциональдық жетіспеушіліктің нәтижесі деп есептелінеді. Өкпе-плевралық ауырғандықтың кейбірі инфаркт – плевриттің көрінісі болатын болса, басқалары Б.Е.Вотчалдың пікірі бойынша, өкпе артериясы сағасының не оның тарамдарының өте тез кеңуінен туындайды.

Демігужедел тыныс жетіспеушілігінің нәтижесінде пайда болады.

Жөтел өкпе артериясындағы гипертензияның, инфаркт – пневмонияның және инфаркт – плевриттің нәтижесінде сұйықтықтың альвеолаларға өтуіне байланысты белгі береді және ең ерте пайда болатын белгілердің бірі.

Қан қақырукештеу, 2-3 күн өткесін көрініс береді, қара реңді қан ұйықтары түсуі мүмкін немесе қақырық алхорыдан жасалған компот түсті массадан тұрады. Қан қақыру шамамен 1/3 жағдайда байқалады және өкпе инфарктісінде кездесетін белгі болып есептеледі.

Дененің қызуының көтерілуі1-5-ші күндері пайда болады, өкпедегі қабыну – некроздық процестермен байланысты. Көбіне қызу субфебрильді қызба деңгейінен жоғары көтерілмейді, сирек жағдайда қызу 40⁰-қа дейін көтерілуі мүмкін, қызба 2-12 күнге созылады.

Талмарефлекторлық коллапс пен қан айдау көрсеткішінің өте азаюына (қанның сол жақ қарыншаға өте аз оралуының нәтижесі) байланысты туындайды. Талманың баламасы түріндежеңіл бас айналуынемесе әлсіздіксезіну болуы да мүмкін.

Геморрагиялық өкпе инфарктісіне қоса тері жамылғысының аздап сарғаюымүмкін. Ол бір жағынан гемолизбен байланысты болуы мүмкін, бірақ билирубинемия бауырдың қан іркілісіне және некрозға байланысты зақымдануынан болуы да мүмкін.

Қарағанда:терінің қуқыл тартуыжәнецианозбайқалады. Кең тараған байқамды цианоз бетте және дененің жоғарғы бөлігінде болады; вентиляциялы-перфузиялық қатынастың бұзылуынан туатын гипоксияның нәтижесінде көрініс береді. Науқас адамның 1/3 кездеседі. Өкпе артериясының тромбоэмболиясында терінің қуқыл тартуы жиірек кездеседі, ол жүректің қан айдау көрсеткішінің кенеттен азаюына байланысты туындайтын гипоксиямен байланысты.

Физикалық тексергенде:

- тыныс алу мүшелері жағынан:өкпе инфарктісі мен оның асқынуларының белгілері плевропневмонияның белгілерінен онша айрықша болмайды;

өкпе инфарктісінің 40-50%-інде плевра қуысында сұйықтық болуы мүмкін;

- жүрек-тамыр жүйесі жағынан:

а) тахикардия коллапстың, жедел өкпе-текті жүрек нәтижесінде және қызу көтерілуіне байланысты пайда болады, аурудың 40%-інде кездеседі;

б) артериялық гипотензия,кейде коллапс жүректің қан айдау көрсеткішінің азаюына және рефлекторлық механизмдерге байланысты туындайды;

в) өкпе артериясы гипертензиясының белгілері:өкпе артериясының үстінде ІІ тонның акценті мен жарықшақтануы, систолалық шу (кіші қан айналымының гипертензиясына байланысты басты өкпе артерияларының тарылуы);

г) жедел өкпе-текті жүрек белгілері:тахикардия, артериялық гипотензия, пресистолалық шоқырық ырғағы, бауыр тұсының ауыруы мен бауырдың ұлғаюы, бауыр-мойынтырық вена рефлюксі, мойын веналарының ісінуі (тургестенция), ІІ тонның өкпе артериясы үстіндегі акценті; жедел өкпе-текті жүректің ЭКГ-лық белгілері, орталық вена қысымының көтерілуі.

Нерв жүйесі жағынан байқалатын белгілер: психомоторлық қозу; менингит белгілері; мидың ошақты зақымдануы белгілері; жұлынның ошақты зақымдануы белгілері; қояншық белгілеріне ұқсас белгілер; полиневрит белгілері; «ескі ошақ» белгілерінің қайталап жандануы.

Неврологиялық белгілер негізінен нерв жүйесінің гипоксиясына байланысты көрініс тудырады.

- Бүйрек жағынан:артериялық гипотензия және коллапсқа байланысты олигурия байқалады;

- Шажырқай қан айналысының бұзылуыіш синдромы (абдоминальды синдром) түрінде бой көрсетеді: оң жақ қабырға астының ауыруы, ішек парезі, ықылық ату, кекіру және құсу. Диафрагмалық плевритке, бауырдың тез ісінуіне, кейде шажырқай қан айналысының тез бұзылуына байланысты көрініс береді.

ӨАТЭ-ның даму ауырлылығыбітелген өкпе артериясының жалпы көлеміне байланысты. Ауқымды ӨАТЭ-да ауру өте жедел дамиды,өкпе артериясы гипертензиясының белгілері, коллапс, демікпе, өлім үрейі билеген стенокардия ұстамасы және аурудың психомоторлық қозуы өте тез өріс алады. Өкпе артериясының бағанының, немесе оның екі тармағының эмболмен бітелуі, қан ағынының 75%-ке азаюы кенеттен болатын өлімге әкеліп соқтырады.

Аурудың жеделше дамуы өкпе артериясының бөліктік немесе сегменттік тарамдарының ұзаққа созылған тромбоэмболиясында кездеседі. Ауру бірнеше аптаға созылады, плевропневмония белгілерінен, қан қақырудан басталады, ауру клиникасында үдемелі тыныс жетіспеушілігі және оң қарыншалық жүрек әлсіздігі белгілері басым болады.

Аурудың қайталама түріөкпе артериясының ұсақ тарамдарының қайталап болатын тромбоэмболиясында кездеседі. Қайталап кенеттен болатын демікпе, қысқа мерзімді коллапс, себебі белгісіз қызба, пневмония, құрғақ плеврит, стенокардияның ерекше түрі және созылмалы өкпе-текті жүректің біртіндеп қалыптасуы тән.

Қосымша тексерулер:

ЭКГ.Электрокардиографиялық белгілер негізінен жедел өкпе-текті жүрек синдромының белгілері болып табылады:

1. S_I Q_III;

2. V_1-3 тіркемелерінде теріс мәнді Т тісшелерінің болуы және олардың кеңуі;

3. ST сегментінің V_1-3, avF, avR тіркемелерінде жоғары көтеріліп, V_5-6, І, ІІ, avL тіркемелерінде төмен түсуі; ең маңыздысы ST сегментінің ІІІ тіркемеде жоғары көтеріліп, ІІ тіркемеде төмен түсуі;

4. Гис будасы оң жақ сабағының блокадасы;

5. Өкпелік Р тісшесінің пайда болуы.

Рентгенологиялық тексеру

Кеуде сарайының рентгенографиясы белгілердің төмендегідей топтарын ажыратуға мүмкіндік береді:

1. Өкпе тамыры арнасының бітелуімен және қан айналысының жергілікті бұзылуымен байланысты белгілер.Өкпе артериясы бағанының бітелгенінің ең дәл белгісі - өкпенің екі түбірінің, немесе бір түбірінің деформациясы және өкпенің тамыр суретінің жалпы көмескіленуі, не жоқ болып кетуі (Вестермарк симптомы).

2. Өкпе тінінің зақымдану белгілері(өкпе инфарктісі, инфаркт-пнемония) және плевраның зақымдану белгілері (адгезиялы және экссудатты процестер).

Өкпе тінінің инфарктісіне тән белгі деп есептелетін сына тәрізді қарайғандық (көлеңке) сирек кездеседі.

Плевра астында және өкпе түбірінен алыс орналасқан паренхиматоздық конденсация ошағы, плеврада шамалы сұйықтық жиналу және зақымданған жақта плевра күмбезінің жоғары орналасуы (Цвейфель белгісі) өкпе мен плевраның эмболиялық зақымдануларына тән рентгенологиялық триададеп есептелінеді.

3. Жүректің оң жақ бөліктеріне күш түсу белгілері– жүректің оң жағына қан келу жолдарының кеңуі, жүректің оң жақ бөліктерінің дилатациясы, өкпе артериясы бағанының, басты өкпе артериялары диаметрінің және өкпе түбірінің кеңуі.

Өкпені радиоизотопты сканерлеу. Зерттеу үшін J¹³¹-мен таңбаланған альбумин қолда-нылады. Өкпе артериясының тромбоэмболиясына тән белгі деп өкпе тінінің көптеген зоналарында радиоактивті заттың жиналмауынемесе аз жиналуын («таз» зоналар) есептейді; ондай зоналар шет орналасады және ол зоналардың суреті жарты айшыққа ұқсайды. ӨАТЭ тән белгілердің өзгерісі гипоперфузия зонасының диаметрі 5 см аз болмаған жағдайда жақсы көрінеді.

Өкпе артериясының катетеризациясы, селективті ангиопульмография. Өкпе артерия-сының катетеризациясы өкпе артериясының гипертензиясы мен жүректің оң жаққуыстарындағы қан қысымының көтерілгенін анықтау үшін қолданылады.Оң жақ қарыншадағы орташа қысымның жоғары болуы (с.б.б. 24 мм-ден жоғары) эмболэктомия жасаудың абсолюттік шарты деп есептеледі.

Өкпе артериясын зонд арқылы тексеру селективті ангиопульмонографияжасау үшін де қолданылады. Өкпе артериясының тромбоэмболиясында ангиопульмонограммада көрінетін белгілерді екі топқа бөлуге болады: морфологиялық белгілер(толу кемістігі, тамыр тұқылы мен ампутациясы) және функциональдық белгілер(олигемия, контраст заттың асимметриялы жиналуы, контраст заттың өкпенің төменгі аймақтарында жиналуы).

Лабораториялық тексерулер.

Шеткі қанда лейкоцитоз және ЭТЖ өсуіжиі кездеседі. Шартты қан аздық жарты жағдайда ғана байқалады. Өкпе артериясының тромбоэмболиясы - өкпе-текті жүректің эритроцитоз болмайтын жалғыз ғана варианты.

Асқынулары ӨАТЭ-ң асқынуларына жататын патологиялық өзгерістер:

1) Өкпе инфарктісі

2) Шок

3) Өкпе абсцессі

4) Геморрагиялық плеврит

5) Жедел және созылмалы өкпе-текті жүрек

Диагнозын қою және екшеу-іріктеу диагнозы. ӨАТЭ диагностикалық критерийлеріне жатады:

1) Эмболия пайда болуына жағдай жасайтын факторлар: жүрек әлсіздігі, аритмия, операциялар, екі қабаттық, аборттар, ұзақ уақыт қимылсыздық, қатерлі ісіктер.

2) Эмболия көздерін табу: флеботромбоздар, аяқ веналарының және жамбас қуысы органдарының т.б. тромбофлебиті.

3) Өкпедегі эмболды инструментальдық тексеру тәсілдерімен табу: кеуде қуысының рентгенографиясы, өкпе сцинтиграфиясы, ангиопульмонография.

4) Жедел өкпе-текті жүректің клиникалық және ЭКГ-лық белгілері.

ӨАТЭ-н миокард инфарктісінен, қолқаның шарбылану аневризмасынан және крупозды пневмониядан ажырата білу керек.

Миокард инфарктісі. ӨАТЭ созылмалы тромбофлебитпен ауыратындарда, операциядан кейінгі ауруларда және төсекте ұзақ жатқан ауруларда кездеседі. Миокард инфарктісінің алдында көбіне стенокардия болады.

ӨАТЭ қатал басталса, миокард инфарктісі өте жедел басталады. Кеуденің ауыруы ӨАТЭ-да тұрақты, жарып ауырады, төстің жоғарғы жағында орналасады, көбіне тыныс алумен байланысты, ешқайда тарамайды. Миокард инфарктісінде қысып, жаншып, күйдіріп ауырады, ауыру төс артында болады, өзіне тән иррадиациясы болады, тыныс алумен байланысы болмайды.

ӨАТЭ демігу тұрақты болып келеді, ортопноэ мен өкпеде қан іркілу белгілері байқалмайды, тыныс алудың жиілігі минутіне 30-40 және одан да жоғары, миокард инфарктісінде – көбіне тұншықпа, өкпеде қан іркілу белгілері, ортопноэ (сирек) байқалады, тыныс алу жиілігі минутіне 40-тан аспайды.

Қан қақыру ӨАТЭ жиі кездессе, миокард инфарктісінде кездеспейді.

ӨАТЭ-ғы цианоз – ақ цианоз, аралас цианоз, миокард инфарктісінде – көбіне акроцианоз.

Коллапс ӨАТЭ-да жиі кездеседі, ауырғандықтың алдында болады, венада қан қысымының көтерілуімен қоса кездеседі, ал миокард инфарктісінде ол кардиогендік шокта байқалады, төс артының ауыруынан кейін болады, венада қан қысымының көтерілуі – миокард инфарктісінде сирек кездесетін симптом.

ІІ тонның өкпе артериясы үстіндегі акценті ӨАТЭ-да жиі естіледі, миокард инфарктісінде сирек естіледі. Үлпершек үйкелісінің шуы миокард инфарктісінде ӨАТЭ-мен салыстырғанда жиірек естіледі.

Рентгенологиялық тексергенде:ӨАТЭ - өкпе түбірінің жойылып кетуі, өкпе түбірінің бір жақты ұлғаюы, олигемия аймақтары, тығыздалу фокустары, плевра жағынан реакция болу; миокард инфарктісінде - өкпе түбірінің екі жақты өсуі, қан іркілісінің белгілері, өкпе шеменінің белгілері, сол жақ қарыншаның ұлғаюы.

ЭКГ:ӨАТЭ-да патологиялық Q тісшесінің болмауы; ІІІ, avF және V_{1-2 ST аралығының конкорданттық өзгерістері және V5-6} тіркемелерінде ST аралығының ығыспауы; кеңіген теріс мәнді Т тісшелері; ЭКГ-лық өзгерістердің бұрынғы қалпына оралуы.

Миокард инфарктісіндегі ЭКГ-лық белгілер: патологиялық Q тісшесінің болуы, дискоорданттық аралық қатынастар, V_5-6 тіркемелерінде болатын жеке өзгерістер; теріс мәнді Т тісшесінің тар болып келуі, электрокардиграмманың тұрақты түрде болатын деформациясы.

ӨАТЭ-дағы биохимиялық өзгерістерге ЛДГ (әсіресе ЛДГ₃) және альдолазаның активтігінің артуы жатады, АСТ және КФК өзгермейді.

Қанды тексергенде:ӨАТЭ-да қан аздыққа бейімділік, лейкоциттер саны мен ЭТЖ-ң қатар өсуі, кейде тромбоцитопения байқалады; миокард инфарктісінде эритроцитозға бейімділік, лейкоцитоз бен ЭТЖ-ң арасындағы қайшылық анықталады.

Миокард инфарктісінде аллергиялық реакция түрінде сірі қабықтардың ерте қабынуы; ӨАТЭ кеш туындайтын теріде болатын өзгерістер болады.

Қолқаның шарбылану аневризмасында кеудеде өте күшті ауырғандық болады.

Қолқаның шарбылану аневризмасының негізгі себебі– атеросклероз. Қолқаның жыртылуына әкеліп соқтыратын себеп – ұзаққа созылған артериялық гипертония.Қолқаның ішкі қабығының жыртылып айырылуы көбіне атеросклероз түймедағы орналасқан жерден не оған жақын орналасқан жерден басталады. Интима астына қанның енуі қолқа қабырғасының шарбылануын (екіге бөлінуін) тудырады. Қолқаның шарбылану аневризмасы (ҚША) қолқаның сыртқы қабығының, кейде ішкі қабығының жыртылуымен аяқталады. Егер қолқаның сырт қабаты жыртылса, қан үлпершек қуысына, өкпеге, көкірекаралыққа, сол жақ плевра қуысына жиналып, ішке қан кету белгілерінтудырады, ал қолқаның ішкі қабаты жыртылған жағдайда қос қуысты қолқақалыптасады.

ҚША клиникалық көрінісі қолқа қабырғасының жарылған белгілерінен, қолқаданбасталатын артериялардың(жалпы ұйқы артериясы, атсыз артерия, бұғана асты артерия, қабырға аралық артерия және жүректің тәж тәрізді артериясы) өзегі бітелген белгілерден, жедел дамыған қолқа қақпақтарының кемістігінің белгілерінентұрады.

ҚША көбіне қолқаның өрлеме бөлігіндекездеседі.

ҚША ауыру сезімікенеттен пайда болады, ауырғандық сезімнің ең күшті кезі аурудың басында байқалады, кейін ол бір басылып, бір өршіп, толқын тәрізді күйге көшеді. Ауыру төс артынан немесе жүрек тұсынан басталады, ауырған адамның жартысынан көбінде арқаға және жауырынға, жауырын аралық кеңістікке қарай тарқайды. Ауырғандықтың ерекшелігі – оның көшпелілігі,ауырғандық омыртқа жотасының бойын қуып отырып, кейде белге және сегізкөзге дейін тарайды. Тез шамада тамыр будасының кеңуі– ҚША-ның патогномониялық белгісі деп есептелінеді. Қолқаның өз доғасының кеңігенінде төс ойығында солқылдағанісік анықталады. 1/4 жағдайда жүрек табаны нүктелерінде систолалық шуестіледі, ол шу арқа жақта омыртқа жотасының бойында естіледі.

Қолқа қақпақтарының фиброздық сақиналарының кеңуіне байланысты туындайтын қолқа қақпақтарының жедел кемістігіндедиастолалық шу естіледі.

ҚША-да қан қысымы төмендемейді, ол әдетте әр уақытта жоғары күйде қалады. ҚША-да ЭКГ 1/3 жағдайда қалыпты күйде болады, қалған жағдайда коронарлық жетіспеушілік немесе миокардтағы түйінді өзгерістер белгілері көрініс береді. ЭКГ-да тез өзгеріс (динамика) байқалмайды.

Үдемелі қан аздық– ҚША-ның тұрақты белгісі.

Рентгенограммада шарбыланған аневризманы қолқаның қос контуры болатынына(патогномиялық белгі) қарап, оңай анықтауға болады.

Эхокардиограммада да – қолқаның қос контуры анықталады, қолқаның жалған өзегі оның шынайы өзегінің алдында да, артында да болуы мүмкін.

Крупозды пневмония. Кеуденің ауыруы, демікпе, қан қақыру, кейде болатын коллапс крупозды пневмонияны өкпе артериясы тромбоэмболиясынан айыра білуді қажет қылады. Крупозды пневмония жалпы салқын тиюден басталады. Аурудың ең басынан қызба, тотық түсті қақырық болады. Рентгенологиялық тексергенде крупозды пневмонияда тамыр суретінің күшейгені және өкпенің бөлігі не сегментінің қарайғаны көрінеді. Крупозды пневмонияда электрокардиограммада жедел өкпе-текті жүрек белгілерінің болуы сирек кездеседі.

Клиникалық диагнозды тұжырымдауда ескеру керек:

1) Эмболияның деңгейн және көзін (егер белгілі болса).

2) Процестің даму барысын.

3) Асқынуларды.

Диагноз тұжырымдаудың мысалдары:

1. Оң жақ өкпе артериясының аумақты тромбоэмболиясы. Жедел даму барысы. Сол жақ сирақ веналарының тромбозы. Тыныс жетіспеушілігі, ІІІ дәрежесі. Жедел тамыр әлсіздігі.

2. Өкпе артериясының ұсақ тарамдарының тромбоэмболиясы. Аяқ веналарының варикозды кеңуі. Қайталамалы даму барысы. Қан қақыру.

Емі. ӨАТЭ диагнозы қойылғаннан кейін немесе ол туралы күдік болған жағдайда бірден венаға гепариннің 20 000 ӘБ жіберу керек. Одан кейін екі тапсырманы шешу керек: 1) науқас адам өміріне туып тұрған қатерді жою және ӨАТЭ-на тән рефлекторлық реакцияларды жою;

2) өкпенің тамыр арнасының өткізгіштігін қалпына келтіру.

Бірінші тапсырманы шешу өмірге төніп тұрған қауіптің түрімен байланысты, көбіне реанимациялық шараларды іске асыруды – жүректің жабық массажын жасауды, дефибрилляцияны, трахеяның интубациясын, өкпені жасанды желдендіруді, оттегімен емдеуді қажет қылады. Дәрі жіберіп тұру үшін бұғана астылық катетер орналастырылады.

Ауырсыну синдромында нейролептоанальгетиктер (дроперидол 2% - 2 мл + фентанил 0,005% - 2 мл) немесе наркотикалық анальгетиктер (морфий т.б.) егіледі.

Артериялық гипотонияда симпатомиметиктер егіледі (допамин 4% - 5,0 мл натрий хлоридының изотониялық ертіндісімен қосып; 2-ден 11 тамшыға дейін 1 мин). Нәтиже болмаса дозасын көбейтеді (1 минутіне 30 тамшыдан жіберу). Егер систолалық қан қысымы с.б. 90-110 мм дейін көтерілмесе, допаминге норадреналин қосады.

Рефлекторлық бронхоспазм нәтижесінде пайда болатын бронх обструкциясы синдромды жою үшін эуфиллин, b-адреномиметиктердің ингаляциясы (сальбутамол, беротек т.б.), ылғалдандырылған оттегі, қақырық жүргізетін дәрілер қолданылады. Инфаркт-пневмония туындаған жағдайда антибиотиктер қолданылады.

Өкпе тамырларының өткізгіштігін қалпына келтіру үшін қолданылатын шаралар:

а) антикоагуляциялық ем;

б) тромбоэмболизистік ем;

в) хирургиялық ем.

Антикоагуляциялық емнің мақсаты – тромбты бірқалыпты ұстау, оның өсуінің алдын алу. Алдымен венаға ағымдатып гепариннің 5000 – 10 000 ЭБ жібереді, одан кейін гепаринді тамшылатып, 1000 – 1500 ӘБ/сағ. жылдамдығымен жібереді. АЖТУ нормаға қарағанда 1,5-2 есе өсуі керек. Ұсақ молекулалы гепариндерді (фраксипарин, натрий эноксапаринін т.б. т/а 0,5-0,8 мл 2 р/тәулігіне егіледі) қолдануға болады.

Гепарин егуді 5-10 күн жалғастырады, оны тағайындаған екінші күннен бастап онымен бірге ішке қабылдайтын жанама әсерлі антикоагулянт тағайындалады. Жанама әсерлі антикоагулянтпен емдеу 3-6 айға созылады.

Тромболизистік емді фибринолитиктер (стрептаза, стрептодеказа, урокиназа т.б.) көмегімен іске асырады. Фибринолитиктер ішінде ең жиі қолданылатыны стрептокиназа: 1,5 млн ӘБ дозасында венаға 2 сағат бойы жібереді. Стрептокиназа жіберер кезде гепарин егуді тоқтата тұру керек.

Қазіргі кезде плазминоген (эминаза), плазминогеннің тіндік активаторы (актилизе) қолданылып жүр. Емнің нәтижесін тромбин уақытына (нормадан 2-3 есе жоғары болуы керек), фибриногеннің мөлшеріне (1 г/л төмен), Ли Уайт бойынша анықталған қанның ұю уақытына (15-20 мин. дейін) қарап бақылайды.

Өмірге қауіпті қан кетуде e - аминокапрон қышқылын (фибринолиз препараттарының антидоты), протамин сульфат (гепарин антидоты) қолданылады.

Хирургиялық ем - ӨАТЭ емінің ішіндегі ең тиімдісі. Фишердің трансвенозды зондысын қолданып, өкпе артериясындағы эмболды вакуумды экстракция жасайды. Төменгі қуыс венасының жүйесі тромбоэмболия көзі екендігі дәлелденген жағдайда қуыс венасының бойына фильтр (үзілген тромбтың қозғалысының алдын алу үшін қойылатын арнайы құрылым) қойылады. Фильтрді (сүзгіні) ӨАТЭ бой көрсеткен жағдайда да, оның алдын алу мақсатымен де қояды.

Профилактикасы. Бірінші ретті профилактикасына жүрек әлсіздігінде, жыбыр аритмиясында, операциядан кейінгі кезеңде эмболия болудың алдын алу шаралары жатады. Ол үшін науқас адамды операциядан кейін ерте тұрғызу, веналық қан іркілісін болдырмау (аяқты жоғары ұстау, сирақтарды, санды бинтпен орауды пневмотиялық компрессиямен алмастырып отыру) амалдары қолданылады.

Медикаментозды профилактикаға гепариннің аз дозасын (5000 ӘБ 2 р/тәул. тері астына), немесе ұсақ молекулалы әсері ұзарған гепариндерді (фраксипарин, тропарин т.б. тері астына күнге 1 рет) немесе гликозамингликанды (сулодексид 1-2 тамшыдан, 250-500 ӘБ күнге 2 рет) қолдану жатады.

Екінші ретті профилактикаға (өкпе тамыры эмболиясының қайталауымен күрес) гепарин егуді тоқтатқаннан кейін ұзақ уақыт жанама әсерлі антикоагулянттармен емдеу, тері арқылы төменгі қуыс венасына уақытша немесе тұрақты кава-фильтр орналастыру (имплантация), сепсистік эмболияда төменгі қуыс венасын байлау және себеп ауруды емдеу жатады.

Прогнозы. Диагнозы қойылмаған және ем қолданылмаған жағдайда науқас адамдардың өлімі 30% құрайды (ауқымды тромбоэмболияда 100% жетеді). 1-жылы жалпы өлім - 24%, қайталамалы ӨАТЭ-да - 45% құрайды. Өлімнің ең басты себептері – жүрек-тамыр жетіспеушіліктері және пневмония.

Дата добавления: 2015-11-26 | Просмотры: 1124 | Нарушение авторских прав