 |
|
АкушерствоАнатомияАнестезиологияВакцинопрофилактикаВалеологияВетеринарияГигиенаЗаболеванияИммунологияКардиологияНеврологияНефрологияОнкологияОториноларингологияОфтальмологияПаразитологияПедиатрияПервая помощьПсихиатрияПульмонологияРеанимацияРевматологияСтоматологияТерапияТоксикологияТравматологияУрологияФармакологияФармацевтикаФизиотерапияФтизиатрияХирургияЭндокринологияЭпидемиология |
Билет№171.Өсімдік клеткасының химиялық құрамы. Өсімдік клеткасының құрамына биополимерлер-белоктар,нуклеин қышқылдары полисахаридтер,және олардың молекулаларының құрылымдық бөліктері кіреді.клетка құамында су75-80%,белок10%,ДНҚ-0,4%,РНҚ-0,7%,липидтер-2%,басқа органикалық заттар-0,4%.клеткадағы су бос және баиланысқан түрде болады бос су клетканың 85%қамтиды,баиланысқан су клетканың 4-5%құраиды.су молекулалары белоктармен сутектік және басқа баиланыстар арқылы баиланысады.белок молекуласндағы әрбір амин тобы 2,6су молекуласвмен баиланысқа тусе алады,сонда белоктың бір молекуласына 18000су молекуласы келеді. 2.Каратиноидтардың құрылысы мен қасиеттері. Каротиноидтер (латынша carota - сәбіз) - сары, күрен сары, қызыл түстердің пигменті. Негізінен бактериялармен, саңырауқұлақтармен және жоғарғы сатылы өсімдіктер мен синтезделеді. Каротиноидтерге каротин және оған химиялық табиғи пигменттері бойынша туыстас болып келетін, ксантофилл, ликопин, фукоксантин және т.б. жатады. Каротиноидтер сәбіз жемістамырларында, итмұрын жемістерінде, қарапайым шетенде, қарақатта, қызанақта, өрікте, календуланын гүлінде жинақталады. Каротиноидтер фотосинтез процесінің маңызды ролін атқарады. Және де эпоксидация реакциясына қатысып, көптеген оттекті құрылымдар түзейді. Негізгі қызметінің бірі: өсімдіктің тынысалу мен өсу процестеріне қатысады, оттегіні тасымалдайды, түс фиксациясы, генеративті және қышқылдандырып, өз қалпына қайта келтіру процестерін ынталандырады. Каротиноидтер өсімдіктердің хромопласты мен хлоропластарында орналасады. [1] 3.Өсімдік организімінде тыныс алу процесінің маңызы .Тыныс алуорганикалық заттардың аэробты жағдаида оттегінің қатысуымен тотығып энергия бөлінуі және жай органикалық емес заттарға ыдырауы,бұл жағдаида электрондар акцепторы рөлін оттегі атқарады.тыныс алу кезінде босаған энергия АТФ қосындысында жинақталған жағдаида ғана өсімдік клеткасының тіршілік әрекеттеріне паидаланылады.қазіргі кезде С.П.Костычевтың және оның әріптестерінін (1912-1928)неміс биохимигі К.нейербегтің және басқа ғалымдардың зерттеу әтижелері боиынша өсімдік клеткасында жүретін тыныс алу мен ашу процестері пирожүзім қышқылы арқылы өзара баиланысатыны дәлелденді.тыныс алу процесінде органикалық заттардың тотығуы ферменттер арқылы жүзеге асады. Билет 1.Ди және үш карбон қышқылдар циклінің (Кребс циклі). Аэробты тыныс алу ерекше органда — митохондрияда жүреді. Оны жасушаның "энергетикалық станциясы" деп атайды. Митохондриядағы аэробты тыныс алу екі процестен тұрады. Бірінші процесс — оттектің қатысуынсыз жүреді және осы циклді ашқан ағылшын ғалымының құрметіне Кребс циклі деп аталады. Бұл циклды алғаш ғылымға енгізген Ганс Адольф Кребс болды. Бұл процесте пирожүзім қышқылынан түзілген органикалық қышқылдар бірқатар ферменттер әсерінен өзара бір-біріне айнала отырып, өзара айналымды жүзеге асырады. Кребс циклінде НАД және ФАД-тың (флавинадениндинуклеотид) қатысуымен органикалық қышқылдардың биологиялық тотығуы жүреді. Бір циклдің жүруі барысында органикалық қышқылдардан төрт сутек (ЗНАДН+ІФАДН) және 2 молекула көмірқышқыл газы CO, бөлініп шығады. Кребс циклі, негізінен, митохондрияның матрикс деп аталатын сұйық фазасында өтеді. Митохондрияда жүретін келесі процесс тотыға фосфорлану деп аталады. НАД және ФАДН кұрамындағы сутек оттектің көмегімен суға дейін тотығады. Бұл процесс кезінде бір молекула НАДН тотықканда 3 молекула АТФ; бір молекула ФАДН тотықканда 2 АТФ синтезделеді. 2.Өсімдіктердің қартаю сатысындағы физиологиялық өзгерістері. Қартаю мен өлу – көп клеткалы өсімдіктің жеке дамуының ақырғы сатылары болып есептеледі. Бірақ қартаю деген ұғым тұтас өсімдікке де, жеке мүшелерге де (жапырақ, сабақ, өркен, жеміс, гүл бөліктері) қолданыла береді.Өсімдіктердегі қартаю процесі әртүрлі болуы мүмкін. Мысалы біржылдық өсімдіктер түгелінен қурап қалса, көпжылдық шөптесін өсімдіктердің жыл сайын жер үстілік мүшелері күзге қарай толығынан қурап жойылады да, тамыр жүйесі және басқа жер асты мүшелері тіршілік қабілеттілігін сақтап қалады. Көптеген өсімдіктердің ерте қалыптасып, өсіп жетілген төменгі бұтақтары, жапырақтары тұтас өсімдік тіршілігін жоймай тұрған кезеңдерде біртіндеп солып, қурап түседі. Ағаш тектес өсімдіктердің күзде жапырақтары біртіндеп сарғайып, қурап төгіледі.Жапырақтар қартая бастағанда олардағы хлорофилл, белок, нуклейн қышқылдар мөлшері төмендеп, фотосинтез қарқындылығы бәсеңдейді, клеткадағы органоидтар құрылысы бұзылады. 3. Лептесіктік және кутикулалық траснспирациясы. Тыныс саңылаулық Транспирация ашық жағдайда су булануымен қатар көмір қышқыл газы сіңіріліп, фотосинтез процесі де тиімді жүреді. Оттектің бөлінуіне қолайлы жағдай туады. Бұл кезде кутикулалық Транспирацияның үлес салмағы төмен болады да, керісінше, тыныс саңылаулары жабық жағдайда оның шамасы арта түседі. Мұндай жағдай Транспирация мен фотосинтез процесінің арасында байланыс бар екенін көрсетеді. Транспирация барысында өсімдікте мүшеаралық байланыс қамтамасыз етіледі, заттардың тасымалы жүзеге асып, жалпы организмдегі температура белгілі деңгейде реттеледі. Транспирация қарқыны тәулік мезгіліне байланысты өзгеріп отырады. Көптеген өсімдіктерде Транспирация қарқыны түске дейін артып, шаңқай түс кезінде төмендейді де, кешке қарай қайтадан жоғарылайды. Бұл өсімдіктердің суды тиімді пайдалануы және құрғақшылыққа төтеп беру, яғни қолайсыз ортаға бейімделуі болып табылады. Билет 1. Өсу және даму процестерінің айырмашылығы және байланысы. Өсу процесі дегеніміз организмнің тіршілік әрекеті нәтижесінде өсімдік мүшелерінің ұзарып, жуандап, көлемінің, салмағының ұлғаюымен және де жеке мүшелерінің жаңадан қалыптасып, сандарының көбеюі. өсімдіктің және жеке мүшелерінің өсуі клеткалардың өсуіне байланысты. өсімдіктің тіршілік мерзімі өсу және көбею деген екі кезеңге бөлінеді. Бірінші өсу кезеңіндегі жапырақтары, сабақтары, тамырлары қарқынды қалыптасып, көбейіпғ бұтақтанады, түптенеді, гүл мүшелері қалыптасады. Екінші кезеңде өсімдік г.лденіп, тұқым береді, жемістенеді. өсімдіктің дамуы деген ұғым физиологиялық және морфологиялық, биохимиялық өзгерістерді бейнелейді. өсімдіктің жеке мүшелерінің яғни тұқымының өнуі, өркенінің қалыптасуы, жапырақтың, сабақтың, тамырдың өсіп дамуы. 2.Ксерофиттердің, гидрофиттердің және мезофиттердің өзара айырмашылықтары. Тамыр жүйелері топырақ бетіне жақын орналасқан ксенофиттердің көктеу мерзімі барынша қысқа. Ерте мерзімде жерде ылғал мол кезде өздерінің даму циклін аяқтайды. Топырақта немесе ксенофиттердің өсу ортасы неғұрлым ылғал жетіспеушілікте болса, тамырдағы осмостық қысым жоғары болады. Шамамен шөлді, шөлейт, далалы аймақтардағы өсімдіктердің осмостық қысымы 60-80амт шамасында болады. Ксерофилді өсімдіктер жапырақтарындағы жоғары осмостық қысым тамырдың сорушы күші үлкен. Ксерофильдің сабақтары мен жапырақтарындағы қткізгіш ұлпаның жақсы дамығандығын анықтайды. Ксерофиттер жапырағындағы жүйелердің мезофиттерге қарағанда жиі және біршама ұзын болатындығы анықталған. 3. Фотосинтездің қараңғы сатысы. Фотосинтездің II сатысы жарық квантын қажет етпегендіктен, фотосинтездің қараңғы сатысы деп аталған. Бұл сатыда С02-ні игеру және көмірсуларды синтездеу үшін АТФ пен НАДФН энергиялары жұмсалынады. Мұнда құрамында 3—7 көміртек атомдары болатын әр алуан көміртекті қосылыстардың айналымы сияқты күрделі процестер жүреді. Бұл процесте бейорганикалық С02-ні игеретін негізгі фермент — рибулозобифосфаткарбоксилаза. Оны қысқаша "рубиско" деп атайды. Мұндай көміртектің фотосинтездік ассимиляциялану жолын Кальвин жолы деп атайды. Фотосинтездік бұл реакциялар жиынтығы фотосинтездің жарықтағы және қараңғыдағы сатысын біріктіреді. Мұнда судың құрамындағы сутек атомы көміртек диоксидінің тотықсыздануына жұмсалады. Ал оттек молекула күйінде бөлініп шығады. Билет 1.Өсімдіктің минеральды коректенуіне сыртқы орта жағдайларының әсері. Өсімдіктердің топырақтан қоректенуі жөніндегі мәселеде ғылымда түрлі көзқарастар болды. Өсімдіктердің шіріндіге бай топырақта жақсы өсіп, мол өнім беретіндігін көрсететін сан ғасырлық егіншілік тәжірибесі қоректенудің гумустық теориясын өмірге келтірді. Алайда фотосинтездің ашылуы мен зерттелуі өсімдік денесінің 95 проценті көмір қышқыл газы мен судан құрала-тындығын көрсетті. Бұл жағдайда өсімдіктің қалған бөлігі неден құралады, оның түрі қандай және ол неден түзіледі деген сұрақ туды. Бұл сұраққа жауап беру үшін химияда қолданылып жүрген элементтік анализ методы өсімдіктердің құрамын зерттеуге пайдаланылды. Осы мақсат үшін өсімдікті жаққанда, ондағы газ тәрізді заттар — азот, сутек, оттек және көміртек ұшып шығады. Олар негізінен органикалық заттардың құрамына енетіндіктен органогендер деп аталған. Элементтердің күлді заттар деп атала-тын барлық қалған бөлігі органогендер ұшып шыққаннан кейінгі қалған күлде болады. Өсімдікті жағу нәтижесінде алынатын күлді заттардың мөлшері өсімдіктердің әр түрінде ғана емес, сол сияқты олардың әр түрлі органдарында да түрліше болады. Ағаш сүрегінен 1%, тұқымнан 3 процентке жуық, тамыр мен сабақтан — 4— 5, жапырақтан—10—15, қабықтан — 7% күлді заттар алынады. Орта жағдайларына қарай күлді заттардың бұл мөлшері өзгеріп отырады. Топырақта тұздар неғұрлым кеп және климат қаншама құрғақ болса, өсімдікте күлді заттар соғұрлым мол болады.
2.Электрондардың циклды және циклсіз тасымалдануы. Электрондардың циклсіз тасымалдануы циклсіз фотосинтездік фосфорлануы деп аталады. Циклсіз деп аталуы – электрондардың айналымсыз жолмен тасымалдануына байланысты, ал фото деп аталуы – электрондар тек жнергияның әсерінен жылжитындағынан. Фосфорлану деп аталатын себебі – бұл процесте бқлінген жнергия АДФ-тың фосфорланып АТФ синтезделуіне жүмсалатындыңына байланысты. Электрондардың циклды тасмалдануы хлоропласт мембраналарында электрондардың циклсыз тасмалдануынан басқа циклды тасмалдануы да жүзеге асады. 3.Тыныс алу мен ашу процестерінің байланысы. Тыныс алу мен ашудың кезеңдерi ферменттермен катализденедi. Көптеген ферменттерге субстраттан (реакцияның бастапқы заттары) басқа ерекше молекулалар, коферменттер керек. Көптеген жағдайларда коферменттер тағамдағы дәрумендерден синтезделедi. Бiз сөз қозғайық деп отырған коферменттер, тасымалдаушылар, олар бiр реакциядан екiншiге атомдар немесе атомдар тобын тасымалдайды. Коферменттердiң өмiр ұзақтығы жоғары, сондықтан олар бiрнеше рет қолданылады, олар Билет № 21 1. Өсімдіктің ұрықтануы, тұкымының дамуы және тыныштығы. Ұрықтану — организмге өте аз мөлшерде қажет. Сондықтан бiзге олардың аз мөлшерi ғана керек болады. аталық және аналық жыныс клеткаларының қосылуынан зиготаныңпайда болуы. Ал бұл жаңа организмнің бастамасы болып табылады. Ұрықтану негізінежынысты көбею және ата-анасынан ұрпағына тұқым қуалайтын белгілердің берілуі жатады. Ұрықтану көптеген өсімдіктерге де тән. Оның іске асуына ең алдыменгаметалар дамитын жыныс органдарының түзілуі (гаметангий) әсер етеді. Кейде бұл процесті жыныс процесі деп біріктіріп қарайды. Ұрықтану бактерияларда, көк жасыл балдырларда және саңырауқұлақтарда болмайды. Төменгі сатыдағы өсімдіктерде жыныс процесі әр алуан. Аталық және аналық жыныс клеткаларының ядролары қосылу (кариогамия) арқылы жұмыртқаның дамып жетілуіне жағдай тууын ұрықтану деп атайды. Ұрықтану — кері жүрмейтін бір беткей процесс: Бір рет ұрықтанған жұмыртқа клеткасы қайтадан ұрықтанбайды. Сингамия (аталық және аналық жыныс клеткаларының қосылып бірігуі) мен кариогамия ұрықтанудың негізгі мәнін білдіреді. 2. Тыныс алу-зат алмасу процестерін өзара байланыстырушы орталық Өсімдіктердің тыныс алуы үнемі өзгеріп отыратын процесс, ол көптеген ішкі және сыртқы жағдайларға байланысты. Тыныс алу субстраттары, физиологиялық процестердің жалпы активтілігі, өсімдіктердің жасы, тканьдердің түрлері және олардың орналасуы, өсімдіктердің географиялық шығу тегі осындай жағдайлар болып табылады. Сыртқы жағдайлардың ішінен оттегінің болуы, температура, жарық түсу жағдайлары, ортаның ылғалдылығы тыныс алуға елеулі әсер етеді. Ағзалар тыныс алғанда қоректік заттар толық ыдырау үшін оттегі қажет екендігі баршамызға белгілі. Тынысалудың ең соңғы өнімі – көміртегі оксиді су жене бос энергия. Бұл соңғы өнімдер — фотосинтезге кажеттi негiзгi косылыстар болып табылады. Сондьктан, тынысалу фотосинтез кезiндегi энергияны жоққа шығарады. Алайда, тынысалу кезiнде жұмсалған пайдалы энергия фотосинтез кезiндегi алынған күн энергиясынан аз болатындығын төменгi тiзбектен көруге болады. 3. Вегетативті өсу кезеңіндегі өзекті процестер Вегетативтік органдар – өсімдіктердің қоректену және өсу мүшелері. Төм. сатыдағы өсімдіктерде жапырақ, сабақ, тамырболмайды, олардың вегетативтік денесін таллом деп атайды. Жоғары сатыдағы өсімдіктердің В. о-ына тамыры, сабағы, жапырағы жатады. Тамыр – өсімдіктердің топыраққа бекініп, өркеннің жоғары қарай бойлап өсуін қамтамасыз етеді, топырақтансу мен минералдық заттарды қабылдап, оны сабақ, жапыраққа жеткізеді. Тамырда қор заттары жиналып, кейбір органик. заттар синтезделеді және тамыр арқылы өсімдіктер вегетативтік жолмен көбейеді. Сабақ – өсімдіктердің жер бетіндегі мүшелерінің көлемін үлкейтеді, жапырақ және өсімдіктің жыныстық кебею мүшесі гүл шығарады. Жапырақ өсімдікте фотосинтез қызметін атқарады, тыныс алу кезінде оттегін сіңіріп, көмірқышқыл газын бөліп шығарады және артық суды буландырады. Жоғары сатыдағы өсімдіктерде В. о-мен қатар генеративтік органдар (лат. genero – ұрпақ беремін) да болады. Олар өсімдіктің жыныстық жолмен көбеюін қамтамасыз етеді. Дата добавления: 2015-05-19 | Просмотры: 2292 | Нарушение авторских прав |