АкушерствоАнатомияАнестезиологияВакцинопрофилактикаВалеологияВетеринарияГигиенаЗаболеванияИммунологияКардиологияНеврологияНефрологияОнкологияОториноларингологияОфтальмологияПаразитологияПедиатрияПервая помощьПсихиатрияПульмонологияРеанимацияРевматологияСтоматологияТерапияТоксикологияТравматологияУрологияФармакологияФармацевтикаФизиотерапияФтизиатрияХирургияЭндокринологияЭпидемиология

Лекция №2 1 страница

Тақырып: Тірі организмнің құрылымдық функциональдық деңгейі. Жасушалық теория.

2005 ж

Лекцияның жоспары:

І Кіріспе.

1. Тақырыптың маңызы

2. Ағзалардың жалпы сипаттамасы

ІІ Негізгі бөлім

7. Жүйе ағзаларының дамуы

8. Жіктелуі

9. Қызметтері

10. Құрылысы

11. Қан мен қамтамасыз етілуі

12. Нервпен қамтамасыз етілуі

ІІІ Қорытынды бөлімі

3. Жас ерекшеліктері

4. Регенерациясы (қайта қалпына келуі)

Клетка және оның туындылары тірі организмеің негізін құрайды, оның тіршілігін қамтамасыз етеді. Ішкі және сыртқы факторларо (гормондар, дәрілік заттар және т.б.) клетканың құрылысында және функциясында морфофункциональды өзгерістер туғызады, соңынан органдар мен тіндерде де функциональді өзгерістер туады. Тірі (биопсия) және мәйіттен алынған (аутопсия) клетканы микроскоптық зерттеу арқылы дәрігер дұрыс диагноз қоя алады.

Клиникада қан, қызыл сүйек кемігі, көк бауыр, бауыр, бүйрек және басқа органдарды цитологиялық зерттеу кең таралған. Сондықтан келешек дәрігер клетканың және морфологиялық және цитохимиялық ерекшеліктерін білуі тиіс.

Æàñóøà òóðàëû iëiì (æàëïû öèòîëîãèÿ íåãiçäåði)

Ýóêàðèîòòûº îðãàíèçìí i» å» êiøi áiðëiãi- Æàñóøà. Æàñóøà-á½ë áåëñåíäi ìåìáðàíàìåí ºîðøàë¹àí, ðåòòåëiï º½ðûëàòûí áèîïîëèìåðëåð æ¾éåñi, ÿäðî ìåí öèòîïëàçìàíû ò¾çiï, çàò àëìàñóû ìåí ýíåðãèÿ ò¾çó ïðîöåñòåðiíå áiðiãiï ºàòûñûï, á¾êië æ¾éåíi º½ðûï æ¸íå ½ñòàï ò½ðàòûí òiðøiëiêòi» íåãiçãi áiðëiãi áîëûï òàáûëàäû. Îðãàíèçìäå æàñóøàëàðäû» òóûíäûëàðû êåçäåñåäi, ìûñàëû: -ñèìïëàñò, ñèíöèòèé æ¸íå æàñóøà àðàëûº çàò. Æàñóøàíû» iøêi îðòàëû¹û ïëàçìîëåììà àðºûëû ñûðòºû îðòàäàí æ¸íå áàñºà æàñóøàëàðäàí àæûðàòûëûï ò½ðàäû. Á¾êië ýêóàðèîòòûº æàñóøàëàð ÿäðîäàí æ¸íå öèòîïëàçìàäàí ò½ðàäû.

Öèòîïëàçìà - º½ðûëûñû áîéûíøà áiðêåëêi åìåñ, îíû» º½ðàìûíà öèòîïëàçìà (íåãiçãi ïëàçìà) êiðåäi, ì½íäà îðãàíåëëàëàð ìåí ºîñûíäûëàð îðíàëàñºàí. Á½ë º½ðûëûìäàð áið – áiðií ºîëäàï æàñóøàíû» iøêi îðòàñûíû» ºûçìåòií àòºàðàäû æ¸íå òóûíäûëàðûí öèòîëîãèÿ iëiìi çåðòòåéäi.

Æàñóøàíû» º½ðûëûìäûº êîìïîíåíòòåði

Öèòîïëàçìà – ñûðòºû îðòàäàí æàñóøà ºàáû¹û (ïëàçìîëåììà) àðºûëû àæûðàëûï ò½ðàäû, º½ðàìûíà ãèàëîïëàçìà æ¸íå îðãàíåëëàëàð ìåí ºîñûíäûëàð êiðåäi.

Öèòîïëàçìà - íåãiçi ïëàçìà íåìåñå öèòîïëàçìà ìàòðèêñi, æàñóøàíû» åêi êiøi îðòàñû áîëûï òàáûëàäû.

Ýëåêòðîíäû ìèêðîñêîïòà öèòîïëàçìà ìàòðèêñi, ãåìîãåíäi ò¾ðãå íåìåñå 潺à ä¸íäi çàòòàð¹à ½ºñàñ ê¼iíiñêå èå.

Ãèàëîïëàçìà – ò¾ðäåëi êîëëîèäòû æ¾éå áîëûï òàáûëàäû, îíû» º½ðàìûíäà ¸ðò¾ðëi áèîïëèìåðëåð: áåëîêòàð, ïîëèñàõàðèäòåð, íóêëåéí ºûøºûëäàðû, ò.á. êiðåäi.

Ãèàëîïëàçìà ñ½éûº ò¾ðäåí ºîéìàëæû» ò¾рãå àéíàëûï æ¸íå á½ðûí¹û ºàëïûíà ºàéòà êåëóøi æ¾éå.

Æиíàºòàë¹àí ê¼ïòåãåí êîìïîíåíòòåði áið ºàëûïòû îðíàëàñºàí æ¾éåäå, ãèàëîïëàçìàíû» êåéáið àéìàºòàðûîðûíäàéòûí ºûçìåòiíå íåìåñå áið æà¹äàé¹à áàéëàíûñòû ¼çãåðå àëàäû.

Áið ºàëûïòû ê¼ðiíiñêå èå ãèàëîïëàçìàäà, áåëîê ìîëåêóëàëàðûíàí ¸ð ò¾ðëi ôèáðèëëÿðëûº æ¸íå æiïøåëåð ñèÿºòû êîìïëåêñòåð ïàéäà áîëûï æ¸íå ûäûðàï ò½ðàäû. Ãèàëîïëàçìàíû» º½ðàìûíà ¸ð ò¾ðëi ãëîáóëÿðëû áåëîêòàð êiðåäi. Ýóêàðèòîòòû æàñóøàëàðäà æàëïû º½ðàìûíû» 20-25% º½ðàéäû.

Ãèàëîïëàçìàíû» å» ºàæåòòi ôåðìåíòòåðiíå çàò àëìàñó ôåðìåíòòåði æàòàäû: ê¼ìiðñóëàð, àçîòòû íåãiçäåð, àìèí ºûøºûëäàðû, ëèïèäòåð æ¸íå áàñºà äà áàéëàíûñòàðäà ºàòûñàäû.

Ãèàëîïëàçìàäà áåëîê ñèíòåçiíäå àìèí ºûøºûëäàðûí àêòèâòåíäiðiëåòií ôåðìåíòòåð îðíàëàñàäû, òðàíñïîðòòûº ÐÍÊ.

Ãèàëîïëàçìàäà ðèáîñîìàëàð ìåí ïîëèñîìàëàð áåëêòàðäû ñèíòåçäåï æàñóøàíû» ¼ìið ñ¾ðóií ºàìòàìàñûç åòåäi.

Æàñóøà ìåìáðàíàñû.

Áàðëûº æàñóøàëàðäû» ìåìáðàíàñûíû» ºàëû»äû¹û 6-10 íì-ãå äåéií áîëàäû. Îëàðäû» º½ðàìûíà 40%-ëèïèäòåð, 60%-áåëîêòàð æ¸íå êåéáið ìåìáðàíàëàð¹à 5-10% - ê¼ìiðñóëàð êiðåäi.

Ëèïèäòåðäi» ¸ð ò¾ðëi áîëàäû, æàñóøà ìåìáðàíàñûíäà êåçäåñåòií ëèïèäòåðãå: ôîñôîëèïèäòåð, ñôèíãîìåëèïèäòåð æ¸íå ñòåðåîèäòû ëèïèäòåðäåí- õîëåñòåðèí êiðåäi.

Ìåìáðàíà ëèïèäòåðiíi» åðåêøåëiãiíå îëàðäû» ìîëåêóëàëàðûíû» ôóíêöèîíàëäûº æà¹ûíàí åêi á¼ëiêêå á¼ëiíói: ãèäðîôîáòûº ïîëÿðëû åìåñ æ¸íå äå çàðÿäñûç "º½éðûºòàð" á½ëàð ìàéëû ºûøºûëäàðäàí ò½ðàäû. Ãèäðîôèëüäû çàðÿäòàëûí¹àí ïîëÿðëû "áàñòàð" ê¾éiíäå îðíàëàñàäû.

Îñû ºàñèåòòåðiíå áàéëàíûñòû ëèïèäòåð ºàëû»äû¹û 5-7 íì-ãå òå» åêi ºàáàòòû + ìåìáðàíà º½ðûëûñòàðûí ò¾çå àëàäû. °ð ò¾ðëi æàñóøàëûº ìåìáðàíàëàð áið-áiðiíåí ëèïèäòiê º½ðàìû àðºûëû àæûðàòûëàäû. Ñîíûìåí ºàòàð, á½ëàðäû» º½ðàìû áåëîêòûº ìîëåêóëàëàð æèûíòû¹ûìåí äå åðåêøåëåíåäi. ʼïòåãåí ìåìáðàíàëûº áåëîêòàð åêi á¼ëiêòåí ò½ðàäû: ïîëÿðëû, çàðÿäòàë¹àí, àìèí ºûøºûëäàðûíà áàé æ¸íå ïîëÿðëû åìåñ àìèí ºûøºûëäàðûíàí ò½ðàäû, ìûñàëû: ãëèöèí, àëàíèí, âàëèí, ëåéöèí.

Ìåìáðàíàëàðäû» ëèïèäòiê ºàáàòòàðûíäà¹û áåëîêòàðäû» ïîëÿðëû åìåñ àéìàºòàðû, ëèïèòåðäi» ãèäðîôîáòûº àéìàºòàðû áàð ìàéëû á¼ëiãiíå åíiëiï îðíàëàñàäû. Á½ë áåëîêòàðäû» ïîëÿðëû á¼ëiãi ëèïèäòåð áàñòàðûìåí áàéëàíûñûï ñó ôàçàñûíà áà¹ûòòàëàäû. ̽íäàé èíòåãðàëäûº áåëîêòàðäàí áàñºà áèëèïèäòiê ºàáàòºà åìåñ, ìåììáðàíà¹à îðíàëàñºàí æàðòûëàé èíòåãðàëäûº æ¸íå ìåìáðàíà iøiíäåãi áåëîêòàðäû êåçäåñåäi.

Ìåìáðàíà áåëîêòàðû áèîëîãèÿëûº ºûçìåòòåði æà¹ûíàí ôåðìåíòòiê, òàñûìàëäàóøû, ðåöåïòîðëûº áîëûï êåëåäi. Ìåìáðàíà¹à ê¼ìiðñóëàð åðêií îðíàëàñààëìàéäû, îëàð ëåïèäòåð ìåí áåëîêòàð ìîëåêóëàðûìåí áàéëàíûñûï ãëèêîëèïèä æ¸íå ãëèêîïðîòåèí ò¾çåäi. ʼïòåãåí ìåìáðàíàëàðäû» áið – áiðiìåí àéûðìàøûëû¹û ëèïèäòåðiíi» áåëîêòàðûíû» æ¸íå ê¼ìiðñóëàðûíû» ì¼ëøåðiíå, º½ðàìûíà áàéëàíûñòû.

Áàðëûº ìåìáðàíàëàð¹à áàðüåðëiê ºàñèåò ò¸í. Á½ë áið æàï¹ûíàí öèòîïëàçìà æ¸íå ìåìáðàíàëûº îðãàíåëëà iøiíäåãi çàòòàðäûò» àðàñûíäà¹û åðêií äèôóçèÿíû ºàòà» øåêòåéòií º½ðûëûì.

°ðáið ìåìáðàíàëûº ¼çiíäiê ôóíêöèîíàëäûº ºàñèåòi, ôåðìåíòòiê íåìåñå ôåðìåíòòiê æ¾éåäåí ò½ðàòûí áåëîêòûº êîìïîíåíòòå𠺽ðàìûìåí àíûºòàëàäû. Æàñóøà ìåìáðàíàñûíû» àòºàðàòûí ºûçìåòòåðiíäå ãëèêîëèïèäòåð ìåí ãëèêîïðîòåéíäåðäi» ìà»ûçû çîð.

Ïëàçìîëåììà: æàñóøàíû» áàðüåðëiê ðåöåïòîðëûº æ¸íå òðàíñïîðòòûº æ¾éåñi. Ïëàçìîëåììà íåìåñå æàñóøàíû» ñûðòºû ìåìáðàíàñû. Á½ë º½ðûëûñ æàñóøàíû ñûðòòºû îðòàìåí áàéëàíûñòûðûï æ¸íå àæûðàòûï ò½ðàäû.

Дата добавления: 2015-09-27 | Просмотры: 458 | Нарушение авторских прав