АкушерствоАнатомияАнестезиологияВакцинопрофилактикаВалеологияВетеринарияГигиенаЗаболеванияИммунологияКардиологияНеврологияНефрологияОнкологияОториноларингологияОфтальмологияПаразитологияПедиатрияПервая помощьПсихиатрияПульмонологияРеанимацияРевматологияСтоматологияТерапияТоксикологияТравматологияУрологияФармакологияФармацевтикаФизиотерапияФтизиатрияХирургияЭндокринологияЭпидемиология

Емдеу жолы

Инфекциялық аурулар кезінде дезинтоксикациялық терапиямен бірге (полиглюкин, реополиглюкин) негізгі ауруды емдеу, витаминотерапия жүргізіледі. Қозу немесе сана күңгірттенуімен сипатталатын жедел психоз жағдайында транквилизаторларды (седуксен б/е. 0,01- 0,015 грамнан тәулігіне 3-4 рет), ал қозу жағдайы күшейгенде - галоперидол (0,005- 0,01 г тәулігіне 2-3 рет б/е) тағайындалады.

Галлюцинарторлы–параноидты синдром кезінде нейролептиктерді тағайындау ұсынылады.

Амнестикалық синдром мен басқа да психоорганикалық бұзылыстарда ноотропил (пирацетам) (тәулігіне 0,4 г-нан 2-4 г-ға дейін), аминолон (тәулігіне 2-3 г), седуксен, грандаксин (тәулігіне 0,02 -0,025 г), витаминдер тағайындаған тиімді.

Тарау.

МИ МЕРЕЗІ ЖӘНЕ ҮДЕМЕЛІ САЛДАНУ КЕЗІНДЕГІ ПСИХИКАЛЫҚ БҰЗЫЛЫСТАР

Бас миының мерездік зақымдануы нәтижесінде психикалық бұзылыстар аурудың әртүрлі сатыларында әртүрлі психопатологиялық синдромдармен байқалады және үдемелі ағымға тенденциямен жүреді.

Нейромерез кезінде ми мерезі (ми қантамырлары мен қабықтарының 1- ші реттік зақымдануы) және үдемелі салдануды (бас миының 1-ші реттік зақымдалуы) жеке нозологиялық формалар ретінде бөледі. Ми мерезі де, және үдемелі салдану да бозғылт спирохетамен зақымдалу нәтижесінде туады, бірақ олар аурудың басталған уақытына, патологиялық үрдістің сипаты мен орналасқан жеріне, сонымен бірге клиникалық көрінісі бойынша күрт ерекшеленеді.

Соңғы кездерде үдемелі салдану өте жиі кездеседі.

Өткен ғасырдың ортасында Г.Вирхов нейромерез кезіндегі патогистологиялық өзгерістерді атап өткеннен кейін, бұл аурудың клиникалық суреттемесі де пайда болды. ОЖЖ-де бозғылт спирохеталар табылған соң (Х.Ногуши) бас миының мерезі кезіндегі нервтік және психикалық бұзылыстар этиологиясының бірлігі жөніндегі ілім дами бастады.

Бас ми мерезінің психопатологиялық синдромдары мен симптомдары анықталып, суреттелуіне байлансты Ф.Жоллидің (1901) мерез кезінде бақыланбайтын және пайда болмайтын психикалық бұзылыстардың формасы жоқ деп айтуына негіз болды.

Мерезді және осы ауру кезіндегі психикалық бұзылыстарды зерттеу мен емдеудегі жетістіктерге қарамастан, соңғы жылдарда мерезбен ауыру жиілігі артуда.

Ми мерезі кезіндегі психикалық бұзылыстар

Ми мерезінің психопатологиялық көрінісі әртүрлі және ағза реактивтілігінде, ауру сатысына, локализациясына, патологиялық үрдістің таралуына байланысты.

Ми мерезінде болатын психикалық бұзылыстар мидың басқа органикалық аурулары кезіндегі патологиялық симптомдармен ұқсас болады, оларға: энцефалит, менингит, ісіктер, тамыр аурулары жатады. Осы ауруларды есепке ала отырып мерезді диагностикалау және басқа аурулардан ажырату кезінде неврологиялық симптомдарға және серологиялық зерттеу нәтижесіне көп көңіл бөлінеді.

Мерездің Ι-II сатысындағы кең таралған психопатологиялық синдромға неврозтәрізді (мерездік неврастения) синдром жатады, бұл кезде невротикалық, ипохондриялық және депрессивті бұзылыстар анықталады. Бұл жағдайда аса тітіркенгіштік, эмоциональды лабильділік, жиі бас ауырулары, ес нашарлауы, еңбекке қабілеттің төмендеуі тәрізді смптомдар басым болады. Біртіндеп лакунарлы ақылкемдігі қалыптасады.

Бұл психикалық бұзылыстарға қарашық симптомы қосылады (жарыққа реакциясы төмендейді). Бас-ми нервтерінің патологиясы, менингеальды симптомдар, эпилептиформды ұстамалар пайда болады., Вассерман реакциясы қанда әрқашан және жұлын сұйықтығында үнемі емес оң мәнді, шамалы плеоцитоз, глобулин реакциясы оң мәнді, Ланге реакциясы кезінде патологиялық қисық (алғашқы 3-5 пробиркадағы сұйықтық түсінің өзгеруі «мерездік тісше» 112321110000, 5-7 пробиркадағы – «менингиттік қисық» 003456631100) анықталады.

Мерездің ΙΙ-III сатысына басты симптомдарына қарай жіктелетін психоздар тән. Галлюцинаторлы–параноидты, псевдопаралитикалық синдромдармен және делириозды тип бойынша сана күңгірттенуімен мерездік психоздарды ажыратады.

Ми мерезі кезіндегі галлюцинаторлы–параноидты синдром жиі есту галлюцинацияларының пайда болуымен басталады: науқас өзінің тарапына балағат сөздер, кемсітулер, жиі жәбірлеуші сексуальды сөгістер естиді, көп ұзамай науқастар бұл дауыстарға сын көзқарасын жоғалтады, өзін кісі өлтіретіндер, ұрылар және т.б. аңдып жүр деп есептейді.

Галлюцинаторлы–параноидты синдром фонында қозу жағдайымен бұзылған сана эпизодтары бақылануы мүмкін.

Ми мерезі кезіндегі галлюцинаторлы–параноидты синдромды алкогольдік психоздан, шизофрения тәрізді синдромдардан ажырату керек.

Ми мерезі кезінде сандырақ пен галлюцинация қарапайым мазмұнда болады, эмоциональды компонентпен байланысқан, тұлғаның органикалық өзгерістері фонында дамиды, ал шизофрения кезінде олар абстрактылы, тұлғаның эмоциональды кедейлену белгілері, ойлау бұзылысы бақыланады. Алкогольдік психоз кезінде тұлғаның алкогольді тип бойынша өзгерістері байқалады.

Мерез үрдісінде әрқашан мерездің соматикалық және неврологиялық белгілері, және де лабораториялық зерттеулердің сәйкес мәліметтері болады.

Псевдопаралитикалық синдром кезінде органикалық тип бойынша ақыл кемдігі фонында бейғам көңіл-күй басым болады, науқастар эйфория күйінде, әртүрлі фантастикалық сипаттағы ұлылық сандырақтық идеяларын айтуы мүмкін.

Этиология, патогенез және патоморфологиялық өзгерістер

Клиникалық көріністердің әртүрлілігі патологиялық үрдістің ерекшелігіне, оның орналасуына және таралуына, жұқтыру кезінің ұзақтығына, мерездік инфекцияның айқындығына, организмнің преморбидтік ерекшелігіне тәуелді. Мерездік психоздарды патоморфологиялық зерттеуде кіші калибрлі қантамырлардың зақымдануының басымдығы анықталды.

Созылмалы патоморфологиялық өзгерістер фонында ми тамырлары мен қабықтарында қабыну үрдісінің белгілері байқалады. Патохимиялық әдістермен бас миындағы көмірсу алмасу (мукополисахаридтер) бұзылысы анықталады. Ми мерезінің дөрекі ошақтық бұзылыстары жоқ формаларында психикалық (психотикалық) бұзылыстар жиі болады.

Бас миының патоморфологиялық өзгерістерінің әртүрлілігін көп және әртүрлі көлемді болуы мүмкін мерездік гуммалармен, минингитке және облитерацияланған эндоартерит көрінісімен қантамырлар зақымдануына әкелуі мүмкін диффузды қабыну үрдісімен байланыстыруға болады.

Емі

Ми мерезі кезінде арнайы терапия жүргізіледі. Бас миының мерезі табылған науқастардың барлығы психиатриялық ауруханаға жолданады.

Ми мерезінің негізгі және кең тараған ем әдісі пенициллинотерапия (емдеу курсына 12 000 000 ЕД кем емес). Емнің бірнеше курсы жүргізіледі. Қайталамалы курс кезінде пенициллиннің ұзақ әсер ететін түрлері – экмоновоциллин 300 000 ЕД-дан тәулігіне 2 рет бұлшықетке жіберген тиімді.

Емді йод және висмут препараттарымен қоса жүргізеді. Бір курсқа 40 г биохинол тағайындалады. Бұл препараттарды витаминдермен, әсіресе В тобы витаминдерімен үйлестіріп қолданады, және де жалпы қуаттандырушы ем жүргізіледі.

Психикалық бұзылыстармен науқастарды емдеуде басты синдромға байланысты психотропты дәрілер қолданылады.

Ем аяқталғаннан кейін еңбек сараптамасын жүргізгенде науқастар шектеулі еңбекке қабілетті деп танылады, деменция дамыған жағдайда - еңбекке қабілетсіз деп танылады.

Психикалық және неврологиялық бұзылыстар айқын көрініс бермеген науқастарға соттық – психиатриялық сараптама қорытындысы аурудың барлық белгілерін есепке ала отырып индивидуальды шығарылады; деменция және психикалық бұзылыстар дамыған науқастар қабілетсіз деп танылып, мәжбүрлік емге жолданады.

ҮДЕМЕЛІ САЛДАНУ КЕЗІНДЕГІ ПСИХИКАЛЫҚ БҰЗЫЛЫСТАР

Үдемелі салдану мерезбен науқастанғандардың 1 - 5%-да мерезбен ауырғаннан кейін 10- 12 жылдан соң көрінеді және жылдам үдейтін тотальды ақыл кемдігімен, неврологиялық бұзылыстармен, қан мен ликвордағы серологиялық реакциялармен сипатталады.

Аурудың бастапқы, ортаңғы, соңғы сатыларын бөледі.

Бастапқы сатыда церебрастениялық симптоматика пайда болып, белсенді түрде үдейді, сөйлеу, оның артикуляциясы, қарқыны бұзылады. Ортаңғы саты ақыл кемдігінің үдеуімен, тұлғаның дөрекіленуімен, критиканың, қоршаған ортаны дұрыс қабылдаудың төмендеуімен, ес нашарлауымен, бейғам көңіл-күймен сипатталады.

Біртіндеп тұлға өзгерісі мен интеллект құлдырауының барлық белгілері көрініс береді.

Үдемелі салданудың соңғы сатысы (марантикалық сатысы) психикалық қызметтің толық ыдырауымен, толық қорғансыздықпен, физикалық маразммен сипатталады. Қазіргі кезде заманауи ем қолдану нәтижесінде дертті көріністер маразм дәрежесіне дейін жетпейді.

Үстемдік ететін психопаталогиялық синдромға байланысты үдемелі салдану төмендегідей жиі кездесетін формаларға бөлінеді: дементті - сандырақсыз және психомоторлы қозусыз үдемелі ақыл кемдігі, депрессивті - өзін- өзі кінәлау және соңына түсу сандырағымен көңіл-күйдің төмендеуі; экспансивті - эйфория құбылыстарымен, конфабуляцияциялармен, ауқымды ұлылық сандырағымен. Арджил – Робертсон симптомы аса тән – конвергенция мен аккомодацияға реакция сақталуымен қарашықтардың жарыққа реакциясының болмауы. Бұнымен қатар көз қарашықтарының біркелкі еместігі, птоз, аз қозғалмалы, көмескі мимика, мұрын астынан шыққандай сөз, сөз артикуляциясы (жылдам сөйлей алмайды), жазу, жүріс бұзылысы байқалады.

Арнайы серологиялық реакциялар: қан және жұлын сұйықтығындағы Вассерман реакциясы әрдайым оң болады (әдетте сұйылтылғанның өзінде 2:10). Жұлын сұйықтығында клеткалар санының жоғарылағаны (плеоцитоз), оң глобулиндік реакциялар (Нонне – Апельттің, Панди, Вейхбродт реакциясы), пробиркалар түсінің паралитикалық қисық типтес өзгеруімен жұлын сұйықтығындағы коллоидты реакция (Ланге реакциясы).

Науқас 59 жаста. Психикалық аурулармен тұқым қуалау ауырлығы жоқ. Өсуі мен дамуы жағынан құрдастарынан артта қалмаған. Мінез- құлқы бойынша тіл табысқыш, лидерлікке ынталы болды. Мектепке 8 жасынан барған. Жақсы оқып, оқуға, музыкаға қабілеттілігі байқалған. 1941 жылы 10 класты аяқтап, соғысқа аттанып кеткен. 1945 жылы демобилизациядан кейін цирктік училищені аяқтап, циркте 25 жыл әуе гимнасты болып жұмыс істеді. Шет елдерге шығып тұрды. 25 жыл бойы бір әйелмен жақын қатынаста болып, ол қайтыс болғанда қатты қайғырған. Кездейсоқ жыныстық қатынастары болған. Мерез жұқтырған мерзімі туралы дәл мәліметтер жоқ.

52 жасында мінезі бірден өзгеріп, анасына бұрынғы жақындығы жоғалып, суық қатынас қалыптасқан. Өзімшіл, тітіркенгіш болып, басының жиі ауыратындығын, тез шаршағыштықты байқап, түнгі ұйқысы нашарлаған. Стационарға түсерден 1 жыл бұрын (58 жасында) командировкаға шыққан, онда өзінің қызметтестерімен керісу жағдайынан кейін ауруханаға қайтадан жатқызылды. Командировкадан мерзімінен бұрын оралды. Сылбыр, жыламсырағыш, өзгеріп, едәуір салмақ жоғалтқан. Сөзі түсініксіздеу, кейде мас адамның сөулеуін еске түсіреді, артынан сөйлеу бұзылыстары күшейе түсті. Оқи алмады. Үнемі бас ауыруына және тершеңдікке шағымдар айта бастады. Күн бойында болған оқиғаларды қиындықпен еске түсіреді. Ауыруы үдей бастады. Көңілі бейғам және жыламсырағыш болып кетті. Мағынасы жоқ сұрақтарды қойып, өзі қойған сұрақтардың мәнін түсіне алмады. Сұрақтарға сәйкес емес жауап берді. Көшеде айналадағылар оны мас адам деп санаған. Өзі пайдаға асыра алмайтын бөтен адамдардың заттарын алып кететін болды.Туыстарын танымай, өзін-өзі күтуді қойды. Стационарға жатардың алдында үйінен кетіп қалып, мас адам деп танылып, милицияға түскен. Апасын танымай, қайда тұрғанын түсінбеді. Өзін атақты әскер басшысы деп мәлімдеді. Осындай жағдайда психиатриялық ауруханаға жатқызылды.

Психикалық жағдайы: науқас салақ, жүрісі сенімсіз, теңселіп жүреді, асығыс, үнемі бір нәрселерді сыбырлап айтады. Ауруханада жатқанын түсінеді. Жылды дұрыс атайды, бірақ ай мен күнін атай алмайды. Дауыстап сөйлейді, дизартриялы. Өзіне бағытталған сөзді күтпестен, спонтанды, көп сөйлейді. Сөз қоры шектелген, аграмматикалы. Қойылған сұрақтарға жалпы алғанда дұрыс, бірақ зейінін аудартып барып, кеш жауап береді. Берілген текстерді дұрыс оқи алмайды. Өзінің фамилиясын қиыншылықпен, қатемен жазады. Өзін атақты қолбасшы деп санайды. Қытайда, Америкада және Жапонияда соғысқандығын әңгімелейді. Дәрігерден өзінің құжаттарын алып келуін сұранады. Алаңдағыш. Бұрын болған жағдайларды еске жақсы түсіреді. Жақында болған оқиғаларды есіне нашар сақтайды. Әңгіме мазмұынан қарай өзгеріп отыратын аффект тұрақсыздығы байқалады. Кейде эйфориялы, кейде жабырқаулы, кейде жасаурағыш. Клиникада болған күндерінде қимылдық қозу жағдайы байқалды, асығыс біреуді іздеп жүреді. Өз жағдайына сын көзқарас жоқ. Өз тағдырына немқұрайлы қарайды.

Неврологиялық жағдайы: қарашықтары бірдей емес, жарыққа реакциясы нашар. Конвергенциясы әлсіреген. Мұрын, ерін қыртысының жазылғандығы байқалады. Көзін жапқан кезде қабақтары дірілдейді. Тізе рефлекстері күшейген. Ромберг позасында теңселеді. Лабораториялық мәліметтері: қандағы Вассермен реакциясы оң - 4 +. Жұлын сұйықтығы: Нонне-Аппельт, Панди, Вейхброд реакциялары оң мәнді, Вассерман реакциясы – 4+. Цитоз 35/3. Белок 9,9г/л. Панге реакциясы – 777766432211.

Диагноз: үдемелі салдану, экспансивті формасы.

Этиологиясы, патогенезі және патоморфологиялық өзгерістер

Үдемелі салданудың мерездік этиологиясының дәлелі клиникалық және лабораториялық мәліметтер болып табылады. Х.Ногуши 1913 жылы үдемелі салданумен науқастың миынан бозғылт спирохеталарды тапқан. Бірақ жоғарыда айтылғандай бұл дертпен мерезге шалдыққандардың 1 -1,5 пайызы ғана ауырады. Үдемелі салдану пайда болуы үшін организмде бозғылт спирохеталардың болуымен қатар мәні әлі күнге дейін анықталмаған бірқатар қосымша патогендік факторлар қажет. Қолайсыз сыртқы факторлар ішінде ағзаның инфекцияға төзімділігін төмендететін алкоголь, бас –ми жарақаттарына және басқада факторларға үлкен роль беріледі. Алайда бұл болжамдар дәлелденбеген.

Үдемелі салдану кезінде эктодермальды тін (нерв паренхимасы) және сондай-ақ мезодерманың да (жұмсақ ми қабығы мен қантамырларындағы қабыну үрдістері) алғашқы ретті зақымдалуы байқалады. Осылайша үдемелі салдану тек мезодерма зақымдалуымен жүретін ми мерезінен ерекшеленеді.

Үдемелі салданудың өзіне тән морфологиялық белгілеріне ми салмағының азаюы, ми иірімдерінің айқын атрофиясы, ми қабығының қалыңдауы мен фиброздануы (лептоменингит), мидың ішкі және сыртқы шемені, мидың IV қарыншасының эпендимиті жатады.

Бас миының маңдай бөлімі қыртысының зақымдануы тән.

Жүйке жасушаларының айқын дистрофиялық өзгерістері (бүрісуі, атрофиясы, архитектоникасының өзгеруімен қыртыстың босауы) байқалады. Арнайы бояумен бояғанда ми затынан спирохеталарды көруге болады. Ауыр ағымды формасында немесе немесе үрдістің өршуі кезеңінде спирохеталар колониясы, күрт өзгерген миелин талшықтары кездеседі. Қабыну ошақтары, гиалинді жасушалардан тұратын глиозды түйіндер түзіледі.

Сонымен, үдемелі салдануды морфологиялық өзгерістеріне қарап лептоменингоэнцефалит деп қарастыруға болады.

Емі және сараптамасы

Ағзаның қорғаныс күштерін белсендендіруге бағытталған шаралар қолданылмаса әдетте спецификалық ем әдістері тиімді болмайды. Сондықтан мына негізгі принциптерге сүйену керек: 1) спецификалық терапияның массивтілігі, 2) оны жалпы иммунологиялық реактивтілікті көтеретін әдістермен бірге қолдану. 1917 жылы В. Яурегг үдемелі салдануды маляриямен емдеуді ұсынды. Артынан көптеген онжылдықтар бойында спецификалық емнің бірінші курсына үш күндік малярия екпесі жасалды. 5-10 ұстамадан кейін малярияны хининмен басып отырды. Қазіргі кезде пиротерапия қолданылады. Жоғары температураны сульфозин (шабдалы, зәйтүн немесе вазелин майындағы стерильді 1-2 пайыздық күкірт ерітіндісі) немесе пирогенал енгізу арқылы шақырады, ем курсы 38-39 º С кем емес температуралық реакциямен 10-12 инъекция. Артынан бийохинолмен бірге пенициллинмен спецификалық терапия жүргізіледі.

Пенициллинмен 8-10 ем курсы ұсынылады (орташа есеппен курсқа 14 млн ЕД). Курстар арасындағы үзілістер ½ айдан 2 айға дейін. Пенициллинотерапия ортасында бийохинол қосады, 2г-нан күн ара б/е, ем курсына 40 г.

Спецификалық ем фонында науқастың психикалық күйін ескере отырып психотропты препараттар қолданылады, міндетті түрде витаминотерапия, ноотроптар тағайындау керек.

Науқастардың еңбекке қабілеттілігі емнен кейін әртүрлі болады – оның толық орнына келуі немесе тұрақты жоғалуы мүмкін. Сот-психиатриялық тәжірибеде үдемелі салданумен науқастардың сараптамасында қабілеттілік мәселесін шешуде қиындықтар дерттің алғашқы сатысында пайда болады. Үдемелі салданумен науқастар қабілетсіз болып танылады.

Тарау.

СОМАТИКАЛЫҚ АУРУЛАР МЕН ЭНДОКРИНОПАТИЯЛАР КЕЗІНДЕГІ ПСИХИКАЛЫҚ БҰЗЫЛЫСТАР

Соматикалық бұзылыстар және эндокринопатиялар кезіндегі психикалық бұзылыстар клиникалық көріністеріне байланысты әртүрлі – жеңіл астениялық жағдайлардан айқын психоздар мен ақыл кемдігіне дейінгі аралықта.

Соматогенді психоздар соматикалық аурулар ағымының әртүрлі кезеңінде дамиды. Соматогенді психоздар патогенезінде бірнеше факторлар, соның ішінде нақты аурудың ағымы және ауырлық дәрежесі де маңызды болып табылады. Бұл кезде гипоксияға, гиперсенсибилизацияға, «өзгерген негіз» фонындағы (экзогениялардан кейін, әсіресе бас-ми жарақаттарынан кейін, интоксикациялар және т.б. кейінгі) тамырлық және вегетативтік өзгерістерге үлкен мән беріледі.

Тұрғындардың жалпы иммунизациясы және оның ағза реактивтілігіне әсері, соматикалық аурулар мен соматогенді психоздарды емдеудегі жетістіктер айқын жедел психотикалық формаларының азаюына және созылыңқы баяу үдемелі формаларының көбеюіне әкелді. Аурудың клиникалық ерекшеліктерінің өзгерістері (патоморфоз) соматикалық аурулар кезіндегі психикалық бұзылыстардың 2 ½ есе азаюымен көрінді. Бір уақытта осы аурулар ағымы формаларының сандық арақатынысы өзгерді. Жеке соматогенді психоздардың (мысалы, аментивті жағдайлардың) және психоз дәрежесіне жетпейтін психикалық бұзылыстардың кездесуі азайды.

Соматогенді психоздар кезіндегі психопатологиялық симптоматиканың даму стериотипі астениялық бұзылыстардан басталуымен сипатталады, сонан соң симптоматика психотикалық көріністермен және эндоформды «ауыспалы» синдромдармен алмасады. Психоздардың нәтижесі – сауығу немесе психоорганикалық синдром дамуы болып табылады.

Соматикалық аурулар кезіндегі психикалық бұзылыстар

Психикалық бұзылыстар жиі кездесетін соматикалық ауруларға жүрек, бауыр, бүйрек аурулары, өкпе қабынуы, ойық жара аурулары, сирек – пернициозды анемия, алиментарлы дистрофия, авитаминоздар, операциядан кейінгі психоздар жатады.

Созылмалы соматикалық аурулар кезінде тұлға патологиясы белгілері көрінеді, ал жедел және жеделдеу кезеңдерінде психикалық өзгерістер өзіндік ерекшеліктерімен тұлғалық реакциялармен шектеледі.

Әртүрлі соматикалық аурулардағы басты психопатологиялық симптомокомлекс астениялық синдром болып табылады. Бұл синдром әлсіздікпен, тез шаршаумен, тітіркенгіштікпен және айқын вегетативті бұзылыстармен сипатталады. Кейбiр жағдайларда астениялық синдромға фобиялық, ипохондриялық, апатиялық, истериялық және басқа да бұзылыстар қосылады. Кейде алдыңғы қатарға фобиялық синдром шығады. Мұндай науқастарға тән қорқыныш тұрақты, зардапты болып келедi, өз денсаулығы, болашағы үшін, әсіресе хирургиялық операциялар, күрделi құралдық зерттеулер алдында үрей туады. Жиі науқастарда кардио- немесе канцерофобиялық синдром дамиды. Жүрек-өкпе патологиясы бар науқастарда гипоксия жағдайында наркоздан кейiн эйфория байқалады. Эйфория адекватсыз жоғары көңiл-күймен, критиканың төмендеуiмен, психикалық қызметтің продуктивтiлiгiнiң жоғалуымен байқалады.

Соматогендi психоздар кезіндегі басты синдром сана күңгiрттенуi (көбiне делириозды, аментивтi, сирек қарауытқан күңгірттену жағдайы) болып табылады. Бұл психоздар ешқандай айқын психикалық бұзылыссыз жедел, аяқ астынан дамиды немесе астениялық невроз тәрiздi, аффективтi бұзылыстар фонында (делирий, аменция) дамиды. Жедел психоздар 2-3 күнге созылады, соматикалық аурулардың жайлы ағымында астениялық жағдайға ауысады. Олар сонымен қатар депрессивтi, галлюцинаторлы–параноидты синдромдардың, апатиялық ступордың клиникалық көрiнiстерiмен созылмалы психозға ауысуы мүмкін.

Депрессивтi, депрессивтi-параноидты синдромдар өкпенің ауыр ауруларында, созылмалы ағымындағы және қажуға алып келетін iшкі мүшелердiң қатерлi ісіктері мен басқа да ауруларында кейде галлюцинаторлы синдроммен бірге (жиі тектильдi галлюцинациялар) кездеседi.

Соматогенді психоздардан кейiн психоорганикалық синдром дамуы мүмкiн. Бұл симптомокомплекс көріністері уақыт өте басылады. Психоорганикалық синдромның клиникалық көрiнiсi интеллекттің қарқындылық дәрежесі әртүрлі бұзылыстарымен, өз жағдайына критикалық көзқарастың төмендеуiмен, аффективтi лабильдiлікпен көрiнедi. Бұл жағдайдың айқын дәрежесінде аспонтандылық, өзіне және өзiн қоршаған ортаға немқұрайдылық, едәуір мнестико-интеллектуальды бұзылыстар байқалады.

Жүрек патологиясымен науқастар арасында психоздар жиі миокард инфарктымен науқастарда кездеседi. Бұл психоздардың хабаршы белгілеріне үрей, өлімнен қорқу сезімімен жүретін аффективтi бұзылыстар, қозғалыстық қозу элементтерi, вегетативтi және цереброваскулярлы бұзылыстар жатады. Психоз хабаршыларының ішінде эйфория, ұйқы бұзылысы, гипногогиялық галлюцинацияларға суреттеме берілген. Бұндай науқастардың жүріс-тұрысы мен режимiнiң бұзылысы олардың соматикалық жағдайларын нашарлатады және летальды нәтижеге әкеп соқтырады. Жиі психоздар миокард инфарктының бiрiншi аптасында пайда болады.

Миокард инфаркты кезiнде пайда болатын психоздардың негiзгi патогенетикалық факторлары инфаркттың ыдырау өнімдерімен интоксикация, гемодинамика бұзылысы, соның ішінде церебральды гемодинамика бұзылысы, жүрек қызметiнiң бұзылысы нәтижесіндегі гипоксия болып табылады.

Миокард инфаркты кезiндегi психоз синдромдарының жиі кездесетіні сана бұзылысы, жиі делириозды тип бойынша бұзылуы болып табылады: науқастар қорқыныш үрей, сезінедi, орын және уақыт бойынша бағдарлары бұзылған, галлюцинациялар (көру және есту) пайда болады. Науқастар қозған жағдайда, бiр жаққа талпынып тұрады, критикасы жоқ. Бұл психоздың ұзақтығы бiрнеше күннен аспайды.

Әдетте үрей сезімімен депрессия жағдайы бақыланады, науқастар жабырқаулы, өзiнiң емделiп шығуына сенбейдi, интеллектуальды және қозғалыстық тежелу, ипохондриялық күйзелістерге бейімділік, түнгі уақыттағы қорқыныштар, ерте оянулар және үрей байқалады.

Миокард инфаркты кезіндегі үрдіспен тығыз байланысты жедел кезеңнiң психикалық бұзылыстары жоғалғаннан кейiн кардиофобия типi бойынша невротикалық реакциялар, тұрақты астениялық жағдайлар пайда болады, ослырға байланысты миокард инфарктымен науқастардың еңбекке қабілетсіздігі анықталады.

Соматогендi психоз диагностикасында оны шизофрениядан және басқа эндоформды психоздардан (маниакальды-депрессивтi, инвалюционды) ажырату қажет болады. Диагностиканың негiзгi критериялары: соматикалық аурулар мен соматогендi психоздар арасындағы тығыз байланыс, ауру дамуының өзіне тән стереотипi (синдромдардың астениялықтан сана бұзылуына ауысуы), айқын астениялық фон және соматогендi патология кезiндегi психоздан тұлға үшін жайлы шығу болып табылады. Бұл жеке алынған критериялар дефференциальды диагностикада айтарлықтай нақты мәлімет бермейді.

Емi және профилактикасы

Соматикалық аурулар кезіндегі психикалық бұзылыстардың емi негiзгi ауруға бағытталған, кешенді және индивидуальды сипатта болуы керек. Терапия патологиялық ошаққа әсер етуге, дезинтоксикацияға, сондай-ақ иммунобиологиялық үрдістерді қалыптастыруға бағытталған. Науқастарға, әсіресе жедел психоз жағдайындағы науқастарға тәулік бойы қатаң медициналық бақылауды қамтамасыз ету керек. Астениялық және психоорганикалық синдромдарда массивті жалпы қуаттандырушы терапия, витаминдер және ноотроптар (пирацетам және ноотропил) тағайындалуы керек.

Соматогендi психикалық бұзылыстар профилактикасы негiзгi ауруды уақытында және белсенді емдеу, дезинтоксикациялық терапия және үрей жағдайы күшейіп, ұйқы бұзылыстары орын алғанда транквилизаторлар қолдану шараларынан тұрады.

Эндокриндi аурулардағы психикалық бұзылыстар

Эндокриндi аурулар кезіндегі психикалық бұзылыстар гуморальды реттеу бұзылыстарымен байланысты, олар iшкi секреция бездерi функциясының бұзылыстары кезінде пайда болады және клиникалық көрiнiстерінiң полиморфизмiмен ерекшеленеді.

Осы аурулар кезіндегі психикалық бұзылыстардың пайда болу механизмi гормональды өзгерiстермен және оған байланысты зат алмасу, қантамырлық және басқа да бұзылыстармен байланысты. Морфологиялық субстракты әртүрлi интенсивтiліктегі және таралу дәрежесімен энцефалопатия болып табылады. Шекаралық психикалық бұзылыстар патогенезiнде психожарақаттаушы факторлар әсерімен тығыз байланыс байқалады.

Эндокриндi аурулар кезіндегі психика бұзылысының ерекшелігі негiзгi аурудың ауырлық дәрежесі мен даму сатысына байланысты. Осылайша психикалық бұзылыстар мен эндокриндi бездер функциясының арасындағы байланыс заңдылығы түсіндіріледі, мұның диагностикалық мәні зор.

Эндокриндi аурудың бастапқы кезеңiнде (Блейлер бойынша «эндокриндiк психосиндром») психопатия тәрiздi синдром бақыланады, бұл жағдайға психикалық белсенділіктің әртүрлi дәрежедегi төмендеуi (аса шаршағыштықпен және пассивтілікпен астения жағдайынан апатико-абулиялық синдромға дейін) тән.

Инстинкттер мен (жыныстық, тағамдық және т.б.) әуестіктердің күшеюі немесе төмендеуi, тұрақсыз көңiл-күй байқалады.

Аурудың әрi қарай дамуы және ауырлық дәрежесінің үдеуінде психопатия тәрiздi синдром психоорганикалыққа ауысады, бұл кезде түсіну мен критиканың дөрекі бұзылыстарымен, эмоциональды сылбырлықпен және топастықпен жүретін мнестико-интеллектуальды бұзылыстар бақыланады.

Бүкiл эндокриндi ауруларға басқа синдромның алмасуы мен дамуына негіз болып табылатын астениялық синдром тән. Осы фонда ауру дамуының кез-келген кезеңiнде жедел психоздар дамуы мүмкiн, олар әдетте науқас жағдайы ауырлағанда және эндокринді бездер функциясының үдемелі декомпенсациясы кезінде дамиды. Кейде олар ешқандай себепсiз пайда болады. Бұл психоздар сана күңгірттенуі синдромдарымен көрiнедi (аменция, делирий). Депрессивтi, депрессивтi-параноидты синдромдар, және де шизофрения тәрiздi симптоматикалар басымдылығымен психоздар байқалуы мүмкiн. Аталған психоздардың ағымы созылыңқы болуы мүмкiн. Уақыт өте психотикалық жағдайлар қайталануы мүмкiн.

Эндокриндi аурулар кезіндегі психоздар бүкiл психопатологиялық синдромдармен көрiніс беруі мүмкiн.

Жиі эндокриндi аурулар кезіндегі психоздар органикалық үрдіс көрінісін алады, бiрақ дамуының кейбір сатыларында шизофренияға ұқсас болып келеді (клиникасы мен созылыңқы ағымы бойынша да «шизофрения тәрізді» болып келеді).

Бұл жағдайларда эндокриндi аурулармен науқастардағы эмоциональдылықтың сақталуы ажырату белгісі болып табылады.

Дата добавления: 2015-10-20 | Просмотры: 2353 | Нарушение авторских прав