АкушерствоАнатомияАнестезиологияВакцинопрофилактикаВалеологияВетеринарияГигиенаЗаболеванияИммунологияКардиологияНеврологияНефрологияОнкологияОториноларингологияОфтальмологияПаразитологияПедиатрияПервая помощьПсихиатрияПульмонологияРеанимацияРевматологияСтоматологияТерапияТоксикологияТравматологияУрологияФармакологияФармацевтикаФизиотерапияФтизиатрияХирургияЭндокринологияЭпидемиология

Минералды заттар. 36 страница

мұндағы Т – электрлік өрістің әсерінде болатын рұқсат етілген уақыты, сағатпен

Е – кВ/м берілген бақыланатын зонадағы электрлік өрістің әсер ететін кернеулілігі.

Магниттік өрістердің шектік рұқсат етілген деңгейлері жалпы (барлық денеге) және жергілікті (аяқ-қолға) әсер ету жағдайлары үшін жұмысшының болу уақытына байланысты өрістің кернеулілігі (Н) немесе магнитті индукция (В) бойынша орнатылады.

8.5. Лазерлі сәулелену. Лазерлер медицинада, өнеркәсіптерде, әскери және ғарыш саласында және тіпті шоу-бизнесте де қолданылады.

Лазерлі сәулелердің адамға әсері өте күрделі. Ол лазерлік сәулеленудің параметрлеріне байланысты болады: толқын ұзындығына, сәулелену қуаттылығына (энергиясына), әсер етуінің ұзақтығына, импульстердің жүру жиілігіне, сәулеленуге ұшырайтын жерінің ауданына («көлемдік әсер»), және сәулеленетін тіннің анатомо-физиологиялық ерекшеліктеріне (көз, тері) байланысты болады. Тіндер сіңіретін лазерлік сәулеленудің энергиясы басқа энергия түрлеріне айналады (жылу, механикалық, фотохимиялық үрдістердің энергиясына), ол бірқатар әсер ету эффектілерін тудыруы мүмкін: жылылық, соққылық, жарық қысымы.

Лазерлік сәулелену көру мүшесі үшін аса қауіпті болып табылады. Көздің торлы қабығы көрінетін (0,38-0,7 мкм) және жақын инфрақызыл (00,75-1,4 мкм) диапазондарындағы лазерлермен зақымдалуы мүмкін. Лазерлік ультракүлгін (0,18-0,38) және қашық инфрақызыл (1,4 мкм көп) сәулелері торлы қабыққа жетпейді, бірақ көздің мөлдір қабығын, нұрлы қабығын және көз бұршағын зақымдауы мүмкін. Лазер сәулесі көздің жарық сындыратын жүйесімен фокусталатындықтан торлы қабығына фокусталып, мөлдір қабығына қарағанда торлы қабықтағы қуат тығыздығы 1000-10000 есе жоғары болады. Лазерлер шығаратын қысқа импульстер (0,1- 10^-14 с) қорғаныс қызметі (көзді жұму рефлексі – 0,1 с) іске қосылып үлгергенше көзді зақымдауы мүмкін.

Тері де лазер сәулесінің әсеріне сезімталдығы аса жоғары (сындарлы) мүше болып табылады. Лазер сәулесінің теріге әсер етуі толқын ұзындығына және терінің пигменттену дәрежесіне байланысты болады. Пигменттелген теріден сәулелер нашар шағылысады, ал қашық инфрақызыл аймағындағы лазерлік сәулелерді тері тіндерінің 80% дейін құрайтын су жақсы сіңіреді, бұл күйік тудыру қаупіне әкеп соғады.

Энергиясы төмен шашыраған сәуленің әсер етуі (ШРЕД деңгейінде және одан да төмен) лазерлермен жұмыс істейтіндерде невроз жағдайына, жүрек-тамыр қызметінің бұзылыстарына және т.с.с. алып келуі мүмкін.

Лазерлік сәулеленулерге ШРЕД орнатудың негізіне сәулеленудің әсеріне ұшыраған тіндерде (көздің торлы қабағы, мөлдір қабығы, тері) минимальды (табалдырықтық) зақымдануын анықтау қағидасы қойылған. Нормаланатын параметрлеріне энергия экспозициясы Н (Дж·м² ) және сәулеленуге ұшырау дәрежесі Е(Вт/м² ), сонымен қатар энергиясы W (Дж) және қуаты Р(Вт) жатады.

Толқындарының кең диапазоны, лазерлік сәулеленудің параметрлерінің және тудыратын биологиялық эффектілерінің әр түрлілігі гигиеналық нормативтерді негіздеуді қиындатады. Сондықтан да нормалау математикалық моделдеу негізінде, энергияның таралу сипаты мен сәулеленетін тіндердің абсорбциялық сипаттамаларын ескере отырып жүргізіледі.

8.6. Иондаушы емес сәулеленулердің адам ағзасына қолайсыз әсерінің алдын алу. Ең алдымен, алдын ала жүргізілетін және кезеңдік медициналық тексерулерді жүргізу. Иондаушы емес сәулеленулердің жеке түрлеріне қатысты алдын алу шараларының өзіндік ерекшеліктері бар.

Тұрақты магниттік өрістің жұмысшылардың ағзасына жалпы әсері кезінде деңгейлері ШРЕД-тен асатын өндірістік зонаның учаскелеріне «Қауіпті. Магниттік өріс» деген арнайы ескерту белгілері қойылуы тиіс. Сонымен бірге рационалды жұмыс режимі мен демалу режимін ұйымдастыру және тұрақты магниттік өріс әсер ететін жағдайда болу уақытын шектеу, цех ішінде тұрақты магниттік өрістің деңгейі минимальды маршруттармен жүру сияқты ұйымдастыру шараларын жүргізу керек. Электрондық өнеркәсіп кәсіпорындарында тұрақты магниттік өрістің қол басына әсер етуі кезінде жартылай өткізгіш құралдарды жинаумен байланысты жұмыстар үшін өтпелі технологиялық кассеталарды қолданған жөн. Тұрақты магниттер өндірісінде - өнімнің магниттік параметрлерін өлшеу үрдісін автоматтау, магнитті материалдарды ұстау үшін қашықтықтан ұстауға бейімделген заттарды қолдану, қол басы тұрақты магниттік өрістің әсер ететін зонасына түскен кезде электромагниттік қондырғыны өшіретін блокадалайтын құрылғыларды қолдану.

Жұмысшыларға өнеркәсіптік жиіліктегі электромагниттік өрістердің әсер етуі кезінде үш қорғаныс қағидасы қолданылады: уақыт арқылы қорғау, ара қашықтық арқылы қорғау және ұжымды немесе жеке басты қорғайтын заттардың көмегімен қорғау. Бұларға әр түрлі қорғайтын экрандар жатады.

Радиожиілікті электромагнитті сәулеленуден қорғану кезінде ұйымдастыру (қондырғылардың жұмыс істеу режимі; персоналдың сәулелену әсер ететін зонада болатын орнын және уақытын шектеу), инженерлік-техникалық (қондырғыларды рационалды орналастыру, экрандау) шаралар жүргізіледі, жеке басты қорғау құралдары (қорғайтын көзілдіріктер, дулығалар, қорғайтын киім) қолданылады.

Лазерлік сәулеленуден қорғану ұйымдастыру-техникалық (бөлмелерді жоспарлау және ішкі бетін өңдеу, лазерлік қондырғыларды дұрыс орналастыру, жұмыс орнын ұйымдастыру, лазерлермен жұмыс жүргізілетін жерге кіруді шектеу) және санитарлық-гигиеналық (жұмыс орындарындағы зиянды және қауіпті заттардың деңгейіне бақылау жасау, сәулеленудің әсер ету уақытын шектеу, қорғайтын заттарды пайдалану, алдын ала жүргізілетін және кезеңдік медициналық тексерулерден өтуін бақылау) шаралармен іске асырылады.

9. Өндірістік канцерогенді факторлар.

Өндірістік канцерогенді факторларға адам ағзасына еңбек үрдісі барысында әсер етуі кезінде кәсіби қатерлі ісіктердің дамуына алып келетін физикалық және химиялық факторларды жатқызады. Бұл ісіктерді сапалық белгілері бойынша басқа себептерден пайда болған қатерлі ісіктерден ажырату мүмкін емес, бұл мәселені шешу кезіндегі ең басты критерийіне сандық көрсеткіштер – белгілі бір өндіріс жағдайында жұмыс істейтіндерде ісіктердің ертерек және жиірек дамуы жатады. Ісіктердің өндірістік факторлардың әсерімен байланысын анықтауды ісіктердің пайда болуының ұзақ жасырын кезеңі қиындатады. Ісіктердің пайда болатын уақытында, адам канцерогенді фактормен жұмыс істеуін тоқтатып та қалады. Сондықтан да анамнезін дұрыс жинау және кәсіптік маршрутын анықтау, сонымен қатар өндірістік экспозиция қарқындылығын ескеру өте маңызды.

Ағзаның канцерогенді факторлармен тікелей қатынасымен (мұржа тазалушылардың тері ісіктері, шаңы көп кәсіп түрі өкілдерінің өкпе ісігі және т.с.с.) немесе канцерогенді заттар шоғырланатын (бауыр) және шығарылатын жолдарда (қуық) кәсіби ісіктер өте жиі кездеседі. Радиацияның бластомогенді әсеріне тіндердің жоғары сезімтал (қан түзуші тіндер) болуы да аса маңызды.

Өндірістік канцерогенді факторларды анықтау үшін эпидемиологиялық және эксперименталдық әдістерді қолданады. Тек эпидемиологиялық әдістің өзі жеткілікті ақпарат бере алмайды, себебі өндірістегі немесе тұрмыстағы кез-келген фактор өз алдына жеке әсер етпейді. Эксперименттердің көмегімен бірқатар химиялық заттардың бластомогенді қасиеттері анықталды, бұл жаңа ғылыми бағытқа – онкогигиенаға бастама берді. Бейорганикалық заттардың ішінде металлдардың (никелдің, хромның, бериллийдің, кадмийдің), сонымен қатар басым жабысқан жерінде канцерогенді эффект тудыратын талшықты материалдардың (асбест) канцерогенді әсері бәрінен де жақсы зерттелген. Табиғатты физикалық негізгі канцерогенді факторларға иондаушы сәулелер мен УК-сәулелер жатады. Енгіштігі жоғары иондағыш сәулеленудің (гамма-сәулеленулері, қатты рентген сәулеленулері, протондар, нейтрондар) жалпы әсері кезінде жаңа түзілімдер кез-келген мүшелерде пайда болады. Ағзаға енбейтін иондаушы сәулеленулер әсер еткен кезде (жұмсақ рентген сәулелері, ά және β – бөлшектер) ісіктер сәулелену көзі бірінші түскен жеріндегі немесе радиация ең ұзақ жанасқан жеріндегі тінде дамиды. Органикалық заттардың ішінде 3,4-бенз(о)пиреннің, галогенделген көмірсутектердің, ароматты аминдердің, шайырдың, минералды майлардың және т.с.с. канцерогенді әсері бар.

Канцерогенездің кез-келген түрінің алғашқы кезеңі, генетикалық өзгерген жасушалардың инициациясы-индукциясы болып табылады. Келесі кезеңі – промоция, ісікті анықтағанға дейінгі кезең, иницирленген (бастама алған) жасушалардың селекциясымен және олардың басқа түрге айналған фенотипінің пайда болуымен байланысты. Канцерогенездің екі кезеңіне де қажетті буыны (звеносы) жасушалық пролиферация болып табылады. Канцерогендердің көбісі иницирлеуші әсерге ие, олардың тек кейбіреулері үшін ғана промоторлық эффектісі негізгі болып табылады. Мұндай, шартты деп аталатын (төртхлорлы көміртегі, бірқатар металлдар, мүмкін – асбест), канцерогендер ісіктердің жиілеуіне әкеп соғады, бұл басқа агенттермен, бәрінен бұрын эндогенді агенттермен иницирленген жасушалардың пролиферациясын ынталандыру нәтижесінде болуы мүмкін. Канцерогенезге өзгертуші факторлар деп аталатын, көптеген факторлар әсер етеді. Олардың ішінде үрдістің ынталануына әкеп соғатын, тіндердің спецификалық емес (механикалық, термиялық, химиялық) зақымданулары маңызды орын алады, оларды «канцерогендік эффект» ретінде көрсетеді.

Ісіктердің пайда болуы едәуір дәрежеде ағзаның жеке сезімталдығына, атап айтқанда, ДНК репарациясын жүргізетін, зат алмасуына қатыстыратын жүйелер мен ферменттердің белсенділігінің генетикалық детерминделген (негізделген) деңгейіне байланысты.

Сонымен, канцерогендік қауіптілігі тек канцерогеннің табиғатымен ғана емес, сонымен қатар әр түрлі экзо- және эндогенді факторлармен де анықталады.

Обырды (рак) зерттеу жөніндегі Халықаралық агенттіктің (ОЗХА, 1982) жіктемесі бойынша химиялық заттарды адам үшін канцерогенділік қауіптілігі бойынша 2 үлкен топқа бөледі:

І тобы – адам үшін канцерогенділігі дәлелденген заттар: 4-амидофенил; мышьяк және оның қосылыстары; асбест, бензол; бензидин; бис (хлорметилді) және хлорметилді эфир (техникалық таза); хром және оның кейбір қосылыстары; күкіртті иприт; 2-нафтил-амин; күйе; шайыр және минералды майлар; винилхлорид.

ІІ тобы – адам үшін канцерогенді болуы мүмкін заттар (2 шағын топтарға бөлінеді): ІІа - бұл топтағылардың канцерогендік ықтималдылығы жоғары және ІІб – бұл топтағылардың канцерогендік ықтималдылық дәрежесі төмен.

ІІа шағын тобына жататындар: акрилонитрил, бенз (а)пирен, бериллий және оның қосылыстары, диэтилсульфат, диметилсульфат, никель және оның қосылыстары, о-толуидин.

ІІб шағын тобына жататындар: амитрол, аураминдер (техникалық таза); бензоүшхлорид; кадмий және оның қосылыстары; төртхлорлы көміртегі; хлороформ; хлорфенолдар (өндірістік экспозициясы); ДДТ; 3,3-үшхлорбензидин; 3,3-диметоксибензидин (ортодианизидин); диметилкарбомоилхлорид; 1,4-диаксин; тікелей қара 38 (техникалық таза); тікелей көк 6 (техникалық таза); эпихлоргидрин; этиленоксид; этилентиомочевина; формальдегид (газ); гидразин; гербицидтер: феноксисірке қышқылының туындылары (өндірістік экспозициясы); полихлорланған бифенилдер; тетрахлордибензо-n-диоксин-2,4,6,-үшхлорфенол.

Екі топтың да көпшілігі жануарлар үшін канцерогенді болып табылады. ІІб шағын топтағыларына қатысты эпидемиологиялық мәліметтер қарама-қайшы.

Химиялық факторлардың канцерогенді әсері олардың құрылымына байланысты болады.

Өндірісте обырдың алдын алу жолдары: обырдың алдын алудың негізгі екі жолын ажыратады: этиологиялық факторларды жоюға бағытталған біріншілік алдын алуды, және қатерлі ісік алды ауруларды ерте анықтап және емдеуге негізделген, екіншілік алдын алуды. Бұл кезде өндірістік-техникалық, санитарлық-гигиеналық және медициналық-алдын алу шараларын қолданады.

Өндірістік шаралар өндірісті жобалау және қайта құру сатыларында іске асырылатын әр түрлі инженерлік-техникалық, құқықтық және ұйымдастыру шешімдерін қамтиды. Олар қондырғыларды герметизациялаудан, технологиялық үрдістерді автоматтаудан, технологияны өзгертуден, өнеркәсіп өнімдерін канцерогенді қоспалардан тазалау немесе канцерогендерді жою жолымен канцерогенсіз етуден, кейбір шикізат түрлері мен материалдарды пайдалануға тыйым салу және т.б. тұрады.

Санитарлық-гигиеналық шаралар, негізінен, эпидемиологиялық және эксперименттік зерттеулер көмегімен өндірістік канцерогенді факторларды анықтауға, сонымен қатар өндірістік ортаның канцерогендермен ластануын анықтауға бағытталған. Канцерогенділік қасиеттердің болуына күмән тудыратын заттарды тез арада іріктеп алу үшін (скренинг) мутагенділікке (химиялық заттардың мутагендігі мен канцерогендігі арасында корреляциялық байланыс анықталған) экспресс-тесттер қолданылады.

Аса қауіпті канцерогенді қосылыстарға қатысты негізгі алдын алу шаралары оларды өндіру мен қолдануды шектеу болып табылады. Барлық жерде таралған канцерогендер үшін, жануарларға жүргізілген эксперименттің «доза-эффект» байланысы негізінде, гигиеналық норматив орнату және минимальды әсер ететін дозаны анықтап, алынған мәліметтерді әрі қарай адамға экстрополяциялау қажет.

Нормалау кезінде, сондай-ақ, эпидемиологиялық зерттеулердің нәтижелері де ескеріледі.

Жеке бас гигиенасы мен қауіпсіздік техникасын сақтау да (атап айтқанда, жеке басты қорғайтын заттарды үнемі және дұрыс пайдалану) алдын-алу мақсатында жүргізіледі, бұған жақсы ұйымдастырылған санитарлық-ағарту жұмысы мен уақтылы жүргізілетін нұсқау ықпал етеді.

Медициналық алдын-алу жұмысшыларды жұмысқа қабылдау алдында жүргізілетін және кезеңдік медициналық тексерулерді, сонымен қатар, фондық және ісік алды ауруларын анықтауға бағытталған халықты диспансерлеуді қамтиды. Рак ауруы пайда болуының жасырын кезеңі ұзақ уақыт болатынын ескеріп, онкоқауіпті өндірістерге жасы 40-45 асқан адамдарды қабылдаған жөн.

Алдын алу шараларын жүргізу арқасында коксхимиялық, тақтатас өңдеу, мұнай өңдеу, анилиндік-сырлар және басқа да өнеркәсіп салаларындағы кәсіби рак ауруының жиілігі төмендеді.

10. Өнеркәсіптік улар

10.1 Жалпы түсініктер. Адамның өнеркәсіптегі еңбек іс әрекеті үрдісінде кездесетін, қауіпсіздік техникасының ережелерін және еңбек гигиенасын сақтамаған жағдайда жұмысшыларға зиянды әсер ететін барлық немесе барлығына жуық химиялық заттар өнеркәсіптік улар болып табылады. Олар газ, бу немесе сұйық, сондай-ақ шаң, түтін немесе тұман түріндегі бастапқы, аралық, жанама немесе соңғы өнімдер болуы мүмкін.

У –ағзаға туа біткен немесе жүре пайда болған қасиеттеріне сәйкес келмейтін мөлшерде (сирек –сапада) түсетін тіршілік ортасының химиялық компоненті, сондықтан да өмір сүру үшін үйлеспейді.

Өндіріс жағдайларында улы әсер ететін заттар адам ағзасына тыныс алу жолдары, тері, асқорыту жолы арқылы түседі. Заттардың ағзаға түсу жолдары заттың агрегаттық күйіне (аэрозольдер, булар, газдар, сұйықтар) және технологиялық үрдістің сипатына байланысты.

Удың биологиялық әсері оның биологиялық рецепторлармен химиялық өзара әсерлесу нәтижесі болып табылады. Бұл өзара әсерлесуі заттың ағзада ұсталыну дәрежесін, оның биотрансформациялану үрдісін, ағзада жиналу және одан шығарылу дәрежесін анықтайды. Ингаляциялық жолмен түскен кезде өкпеден қанға сіңу дәрежесі әр түрлі заттар үшін бірдей емес, ол ең алдымен биологиялық сұйықтарда ерігіштігіне альвеола, қан тамырлары мен жасуша мембраналары арқылы ену қабілетіне байланысты. Қанға сіңгеннен және мүшелерге таралғаннан кейін улар ағзада айналымға түседі (биотрансформацияланады) және жиналады. Бейорганикалық заттардың барлығы дерлік және көптеген органикалық заттар әр түрлі мүшелер мен тіндерде жиналып, ағзада ұзақ уақыт ұсталынады. Ағзадағы металдардың айналымға түсуі май қышқылдарымен және амин қышқылдарымен (глутамин және аспаргинқышқылдарымен, цистеинмен, метионинмен және басқаларымен) биокешендер түзуімен жүреді. Аминқышқылдарымен сынап, қорғасын, мыс, мырыш, кадмий, кобальт, марганец және басқалары кешендер түзеді. Металдардың белоктармен түзетін кешені аса тұрақты болып келеді, ол олардың ұзақ уақыт ағзада айналуын және жұмсақ тіндермен паренхиматозды мүшелерде қорға жиналуын қамтамасыз етеді.

Металдар, олар өздері микроэлементтер түрінде кездесетін тіндерде, және де зат алмасуы қарқынды жүретін мүшелерде (бауыр, бүйрек, эндокриндік бездер) қорға жиналады. Қорғасын, уран, берилий нашар еритін фосфаттар түзеді де сүйектерде жиналады. Сынап пен кадмий белоктармен мықты байланыс түзетіндіктен паренхиматозды мүшелерде жиналады. Хром эритроциттердің мембраналарында жиналады. Элементорганикалық және органикалық заттар жасуша мембраналарының липидтік құрам бөліктерімен өзара әрекеттесіп, ол олардың жасушаға енуін және одан кейін ары қарай биотрансформациялануына себепші болады.

Бөгде органикалық қосылыстардың биотрансформациялануы, әдетте, екі фазаға бөлінеді. Бірінші фазасындағы реакцияларда негізгі жүктеме гепотациттердің тегіс эндоплазмалық ретикулумында орналасқан микросомалық ферменттер тобының Р-450 цитохромына түседі. Бұдан басқа, ксенобиотиктердің айналымын паренхималы мүшелердің митохондриялары мен цитозолда, қан плазмасы құрамында болатын ферменттер де катализдейді. Бірінші фазада удың молекуласы тотықсыздану, тотығу, гидролиздену, гидратациялану, галогенсіздену және басқа реакциялар нәтижесінде, екінші фазасы - коньюгациялану үшін қажетті функционалдық топтарды қосып алады. Зат алмасудың аралық өнімдерінің түзілуі кейде улылық әсердің төмендеуімен емес, керсінше оның жоғарылауымен бірге жүреді. Мысалы, тиофос ағзада улылық әсері күштірек параоксон түзеді.

Екінші сатысында интермедиаттар немесе ағзаға түскен улардың эндогенді қосылыстармен - глюкурон, күкірт, сірке қышқылдарымен, аминқышқылдарымен, глутатионмен синтезделу (коньюгация), сондай-ақ метилдеу реакцияларына түседі. Нәтижесінде ксенобиотиктер полярлығы жоғарылау (ерігіштеу),әдетте улы әсері төмендеу заттарға айналады, ксенобиотиктер молекулалық массасы және молекулаларының өлшемі ұлғаяды, олардың бүйрек, асқазан-ішек жолы, тері, өкпе арқылы шығуы жақсарады. Өкпе арқылы ұшқыш қосылыстар шығады, қанға сіңген және қанда айналымда жүрген улар бүйректер шумақшасынан пассивті сүзілу, пассивті өзекшелік диффузия жолымен және белсенді тасымалданумен бүйрек арқылы бөлініп шығады. Улардың тер бездерімен, тері арқылы, май бездерімен бөлініп шығуы да мүмкін. Бауырда пайда болатын алмасу өнімдері (метаболиттер), көптеген улар сияқты өтпен ішекке шығарылады. Бөлініп шығуының мұндай жолдары металлдарға (сынап, қорғасын, марганец және басқаларға) тән. Ішектен металдардың қанға қайта сіңуі және қаннан бауырға өтуі металдардың ішектен-бүйректік айналымын қамтамасыз етеді, ол ең соңында ішек арқылы бөлініп шығатын металдың үлесін анықтайды.

Улы әсер ететін заттардың, ағзада айналымда болуы, басқа түрге айналуы және ағзаданбөлініп шығуы улардың ағзада өтетін құбылыстарының жиынтығын көрсетеді және улануды жою үрдісінің токсикокинетикасын, яғни заттардың ағза арқылы өту кинетикасын (динамикасын) анықтайды.

Химиялық заттардың улылық дәрежесі оның маңызды сипаттамасы болып табылады. Улылық дәрежесі (токсичность) – заттың өмір сүрумен үйлесімсіздігінің өлшемі, орташа өлімге келтіретін дозаның (LD₅₀) немесе концентрацияның (LD₅₀) мәніне кері шама. Удың орташа өлімге келтіретін дозасы (немесе концентрациясы) –әсер еткеннен кейін белгілі бір мерзім ішінде бақылауда болғанда, тәжірибе жүргізілген жануарлардың стандартты тобының 50%-ын өлімге әкелетін удың мөлшері. Улылық дәрежесінің эффектісі, ағза түрінің биологиялық ерекшеліктеріне, жынысына, жасына және жеке сезімталдығына; удың құрылымына және физико-химиялық қасиеттеріне; ағзаға түскен заттың мөлшеріне; сыртқы ортаның факторларына (температура, атмосфералық қысым және басқалары) байланысты.

Нақты өндірістік жағдайларда интоксикацияның даму ықтималдығы заттың улылығына ғана емес сонымен қатар, ағзаға өмір сүру үшін қауіпті мөлшерде удың түсуіне де байланысты. Сондықтан «қауіптілігі» түсінігі қабылданған. Қауіптілігі – шынайы өндіріс жағдайында және химиялық заттарды қолдану жағдайында денсаулық үшін зияндыәсерлерінің пайда болу ықтималдылығы. Тыныс жолымен түсіп улану тудыруға қабілетті улар, сондай-ақ салдары біраз уақыт өткеннен кейін пайда болатын, ағзада жиналатын қасиеті жоғары тері және шырыштықабық арқылытүсетін улар да қауіпті болып саналады.

Ағзаға әсер ету дәрежесі бойынша зиянды заттар 4 қауіптілік классына бөлінеді:

1 – аса қауіпті заттар;

2 – қауіптілігі жоғары заттар;

3 –қауіптілігі орташа заттар;

4 –қауіптілігі аз заттар.

Химиялық заттың улылық және қауіптілік дәрежесінің параметрін зерттейтін өнеркәсіптік токсикологияның тарауы – токсикометрия деп аталады.

Өндіріс жағдайында адам бір фактордың ғана емес, сондай-ақ әр түрлі факторлардың күрделі кешенінің әсеріне ұшырайды. Өнеркәсіп уларының аралас (біріккен), кешенді, бірлесе жүретін (сочетанное) әсерлерін ажыратады. Бірнеше улардың бір мезгілде немесе бірінен соң бірі ағзаға бір жолмен түсіп, әсер етуін әсері аралас әсері деп атайды. Аралас әсерінің келесі түрлерін ажыратады:

Дата добавления: 2014-12-11 | Просмотры: 1945 | Нарушение авторских прав