АкушерствоАнатомияАнестезиологияВакцинопрофилактикаВалеологияВетеринарияГигиенаЗаболеванияИммунологияКардиологияНеврологияНефрологияОнкологияОториноларингологияОфтальмологияПаразитологияПедиатрияПервая помощьПсихиатрияПульмонологияРеанимацияРевматологияСтоматологияТерапияТоксикологияТравматологияУрологияФармакологияФармацевтикаФизиотерапияФтизиатрияХирургияЭндокринологияЭпидемиология

Ауруханаішілік пневмония. Бұлардың ішінде ошақты пневмония жиі кездеседі

Бұлардың ішінде ошақты пневмония жиі кездеседі. Ол өкпенің бөлікшелерінің қабынуы. Ауру жиі жедел респираторлы аурулардан, тұмаудан кейін біртіндеп бронхылардан басталады.

Этиологиясы және патогенезі. Сырқаттың дамыуына әкеліп соқтыратын мәнбірлерге келесі жұқпалар жатады: бактериялар, саңырауқұлақтар, вирустар. Әсер ететін мәнбірлер – суық тию, ағзадағы ошақты жұқпалар, иммун жүйесінің әлсізденуі т.б.

Жіктемесі. Өкпе паренхимасында дамыған дәрістің көлеміне байланысты: ұсақ ошақты және біріккен ошақты болып келеді. Зақымдану жеріне байланысты: жоғарғы, ортаңғы, төменгі бөлікшелерінің, түптілікті және шеттік орналасқан түрлері. Сонымен қатар ошақты пневмонияның түрлері сырқатқа әкеліп соқтырған қоздырғышқа байланысты (бактериялық, вирустық, орнитоздық, микроплазмалық, аллергиялық, физикалық, химиялық).

Клиникалық бейнесі. Негізінен бронхиттен, тұмаудан кейін сырқаттың хал жағдайы нашарлап, сырқат көбінесе біртіндеп басталады: дене қызуы көтеріліп, құрғақ немесе ылғалды жөтел білінеді. Уыттану белгілері де дамиды: науқас әлсізденеді, басы ауырады, тамаққа тәбеті тартпайды. Науқас жөтелгенде кеуде қуысы ауырсынады, ентігеді. Жөтел ылғалды, қақырық шырышты-іріңді, әртүрлі мөлшерде бөлінеді. Перкуссияда қысқарған тықыл дыбысы шығады, ал аускультацияда зақымдалынған жерде айқын дымқыл сырылдар естіледі. Рентген суретінің көрінісінде инфильтратты теңбіл дақтар білінеді. Қанда: лейкоцитоз, ЭТЖ артады. Қалыпты түрде ошақты өкпе қабынудың ағымы 3 – 4 аптаға созылады.

Асқынулары. Сырқаттың өту ағымының барысында плеврит, өкпе абсцессі дамуы мүмкін.

Өкпе қабынуларының ем қағидалары

Жұқпаға қарсы ем қолдану, уытты әсерді тиылту, иммундық жүйені қалпына келтіру, қақырықты сыртқа шығару, симптоматикалық ем жүргізу негізі болып табылады.

Науқас ауруханада емделеді. Науқастың тамағы құнарлы болуы тиіс, тәулігіне 2,5 - 3 литр сұйықтық қолданған жөн, жалпы төсек тарту тәртібінің талаптары шектеулі, темекіден және ішімдіктен бас тарту. Крупты пневмонияда көп мөлшерде антибактериялдық ем жүргізіледі: антибиотиктер жұқпаның сезімталдығын анықталуын күтпей тағайындалынады, ол цефалоспорин (клафоран), эритромицин, линкомицин; сульфаниламидтер (сульфален, бисептол), нитрофуран препараттары. Емнің барысында қоздырғыштың түрі мен оның антибиотикке сезімталдығын сәйкестейді. Уытты әсерге қарсы гемодез күніне 400 мл 1 рет, полиглюкин, 5% глюкоза ерітінділері көк тамырға қолданылады. Ағзаның иммундық жүйесін қалпына келтіру үшін иммунитетті реттейтін препараттар тағайындалады (пирогенал, интерферон, левамизол). Ауыр жағдайда жүрек - қан тамыр жүйесінің жұмысын жақсартатын дәрілерді қолданады. Жөтелге қарсы наркотикалық (кодеин, кодтерпин, дионин) және наркотикалық емес (глауцин, либексин, тусупрекс) дәрі-дәрмектері қолданылады. Қақырықты сыртқа шығару үшін 3 % калий йодиді, мукалтин, амброксал, бромгексин дәрі – дәрмектерін қолдланады. Бұнымен қоса симптоматикалық ем жүргізіледі. Дене қызуын төмендету мақсатымен парацетамол, ацетил қышқылын ішкізеді. Ауырсынуды басу үшін жансыздандыру емін жүргізеді. Қабыну дәрісін басу үшін уыттану белгілері басылғанда физиотерапиялық емін қолданады: электрофорез алоэмен бірге өткізіледі, ультра сәулемен сәулелену емін жүргізеді. Бронхтардың дренаждық қызметін жақсарту мақсатымен ингаляциялық ем жүргізеді. Емдік және демдік жаттығуды машықтандырып, дағдыландырады.

Пневмониялардың болжамы. Сырқатқа уақытында көрсетілген барлық медициналық ем шаралардан кейін нәтижесі қолайлы болып табылады.

Сырқаттың алдын алуы. Алғашқы алдын алу. Ағзаны шынықтырып, қорғаныш қабілетін арттыру алдын алу шараларына жатады. Бронхитті, тұмауды және басқа респираторлық сырқаттар түрлерін уақытында дұрыс емдеу. Суық тигізіп алмау, еңбек гигиенасын сақтау мәнбірлерін қадағалап жүрген дұрыс.

Екіншілік алдын алуда науқас 1 жыл диспансерлік тізімде бақыланады, иммундық жүйесін қалпына келтіру үшін шаралар жүргізіледі, содан кейін клиникалық, зертханалық және аспаптық тексерістен өтіп, “Д” есептен шығарылады.

Бақылау сұрақтары

1. Сырқатқа жалпы түсінік беріңіз.

2. Сырқатқа әкеліп соғатын себептерді атаңыз.

3. Өкпе қабыну сырқатына қысқаша түсініктеме беріңіз.

4. Сырқаттың жіктелу тәртібінің тізімін айтып шығыңыз.

5. Ошақты және крупты өкпе қабынуының клиникалық бейнесіне, зертханалық және құрал – жабдық аппарат арқылы тексерістер түрлерінің қорытынды нәтижесіне сипаттама беріңіз.

6. Аурудың емдік қағидасының негізі.

7. Физио емін қандай мақсатта қолданады?

Өкпенің созылмалы обструкциялы сырқаттары (ӨСОС)

Бұл термин бронхыларды қайтымсыз өршімелі обструкцияға ұшырататын жағдайларды қамтиды. Өкпенің созылмалы обструкциялы сырқаттарының (ӨСОС) анықтамасы ортақ критерийге негізделіп, бронхиттің клиникалық, ал эмфиземаның анатомиялық анықтамаларына да қатысты. Соңында өкпе гипертензиясымен асқынып, дем жеткіліксіздігінің және өкпелі жүректің клиникалық белгілерімен сипатталынады. Американың торакалдық қоғамы мен Европаның респирациялық қоғамы қабылдаған өкпенің созылмалы обструкциялы сырқаттарының диагностикасы мен емінің стандарты дүние жүзінде қолданыс табуда. ӨСОС–тың диагностикасы келесі кестеде көрсетілген.

Анамнезі:

- темекі шегу (тәулігіне неше сигарет шегеді, неше жасынан бастап шегеді);

- коршаған ортаның жағымсыз мәнбірлері;

- созылмалы қақырықты жөтел (жиілігі, ұзақтығы, мөлшері);

- ысқырықты тыныс алу;

- ентігу, көгеру;

- жедел респирациялы аурулар.

Клиникалық көрінісі:

- бронхылық обструкцияның белгілері (құрғақ және дымқыл сырылдар);

- эмфиземаның белгілері (кеуде қуысының бөшкеленуі);

- сырқаттың ағымдық әсерін айқындайтын симптомдар.

Басқа симптомдары:

-ортопноэ, мойын күре тамырларының ісінуі;

-барабан таяқшасы тәрізді саусақтар;

-өкпе сусінділену белгілері.

Зертханалық және аспаптық зерттеулері:

-артериалық қанның газдарын анықтау;

-қанның құрамын анықтау (қан аздық және полицитемия);

-қақырықты зерттеу (негізгі өкпе ауруына байланысты);

-кеуде қуысының рентгенографиясын жасау;

-компьютерлік томография (эмфиземаның дәрежесін дәлелдейді)

-өкпенің көлемін анықтау - спирометрия;

-өкпенің тездетілген тіршілік сиымдылығы – пикфлоуметрия;

-өкпенің екпінді тыныс шығару сыймдылығы.

Этиопатогенезі. Қабыну процессі бронх тармақтарының өткізгіш қабілетін бұзады, ентігу дамиды. Көбнесе бұл жағдай бронх тармақтарының жиырылу қаблетінің зақымдануына байланысты, яғни қайтармалы, қабынуға қарсы ем және бронхолитиктер нәтижелі болады. Бара-бара бронх тармақтары эластикалық қабілетінен айырылып, эмфизема және фиброз дамиды, яғни өкпеде қан айналымы бұзылып, газ алмасу процессі төмендейді. ӨСОС эритроцитозды тудырады, қан қоюланады, дем алу процессі қиындайды.

Клиникалық бейнесі. Негізгі клиникалық белгілеріне ентігу және жөтел жатады. Аурудың дамуы себебіне байланысты. ӨСОС-тың 2 түрі бар: эмфизематоздық және бронхотикалық. Эмфизематоздық түрінде науқас жүдеу, ал физикалық өзгерістері өте аз, өкпеде сырылдар естілмейді, қақырықтың мөлшері аз. Цианоз байқалмайды, бірақ ентігу қатты мазалайды. Бұл аурудың «А» түрі. Екінші түрі – «В» түрі (бронхотикалық). Бұл түрінде науқастың салмағы көбейеді, цианоз қатты байқалады, қақырық көп мөлшерде білінеді, өкпеде әр түрлі сырылдар естіледі, бірақ ентігу аса мазаламайды. Бұл жағдай ерте өкпелі жүрекке әкеліп соғады.

Емі. Өкпенің созылмалы обструкциялы сырқаттарының (ӨСОС) емі симптомдардың айқындығына, қозу жиілігіне, ұзақтығына, асқынуларына байланысты. Негізгі ем қағидаларына темекі шегуден бас тарту, қабыну белгілері айқындалынғанда 7-10 күн жұқпаға қарсы антибактериальді ем жүргізу, бронх тармақтарының тарылуын жою мақсатымен бронхолитиктер, кортикостероид дәрі – дәрмектерін қолдану, уытты әсерді тиылту, иммундық жүйені қалпына келтіру, қақырықты сыртқа шығару, сонымен бірге симптоматикалық ем жүргізу болып табылады (оттегі беру, физиоемін қолдану).

Алдын алу шаралары. Тыныс алу жолдарының созылмалы ауруларымен сырқаттанған науқастар диспансерлік бақылау тізіміне алынып, дәрігердің қадағалауында диспансерлік нұсқау бойынша қаралып тұрады. Аурудың сатысына байланысты клиникалық қан, қақырық анализдерін тапсырады, сонымен бірге рентгенологиялық тексерістен де өтіп отырады. Көктемде және күз мезгілдерінде алдын алу емін науқастар қабылдап отырады.

Бронхтық астма

Өкпенің созылмалы обструкциялы сырқаттарына жатады (ӨСОС)

Бронхтық астма – ағзаның иммундық механизмдер негізінде бронх серпіліс қабілетінің өзгеруінен дамитын жұқпалық - аллергиялық сырқат. Міндетті түрде бронхылардың қабырғалары жиырылып тарылып, бронхылардың шырышты қабығы ісініп, шырыш көп бөліну нәтижесінен бронхтың өткізгіш қызметі бұзылып, демікпелік ұстама байқалады. Демікпе жер жүзінде кең таралған сырқат түріне жатады. Бұл ауру әйелдер арасында жиірек кездеседі. Ауылды жердің тұрғындарына қарағанда қала тұрғындары демікпемен жиі ауырады.

ДДҰ бойынша бронхтық астма деген ұғымға келесі анықтама берілген: бұл гиперреактивтіліктің белгілері байқалып, обструкцияның 4 сүлесі қалыптасатын тыныс алу жолдарының созылмалы қабынулық сырқаты.

6 сурет Демікпе ұстамасындағы

пациенттің төсектегі жағдайы (ортопное)

Этиологиясы. Бронхтық астма аллергендердің, кейбір дәрі – дәрмектер түрлерінен, әртүрлі жұқпа және кәсіптік мәнбірлердің, сонымен қатар жиі қажығандықтан, құбылмалы ауа райының әсерінен дамуы мүмкін. Сырқаттың дамуына байланысты демікпенің бірнеше түрлері бар: атопиялық (аллергиялық демікпе), жұқпалық – аллергиялық демікпе, аспириндік демікпе, қажу демікпесі т.б. Демікпенің даму барысында аллергиялық механизм маңызды орын алады. Оны түрлі әр тектегі аллергендер, яғни жұқпа және жануарлық агенттер, өсімдік тозаңдары, химиялық заттар туғызады. Тұқым қуалайтын мәнбірлердің де орны ерекше болып келеді.

Патогенезі. Бронхтық астманың патогенезі 3 кезеңге бөлінеді:

§ иммундық (аллергеннің әсерінен ағзада антиденелер пайда болып тегіжат пен байланысып субстрат қатынасын құрады);

§ патохимиялық кезеңде аллергеннің қайталанған әсерінен көбейген қаныққан клеткалары белсенді биологиялық зиянкес заттарын бөліп шығарады (гистамин, ацетилхолин, серотонин, брадикинин). Бұл белсенді биологиялық зиянкес заттардың көбісі бронх тарамдарын тарылтуға бейімделген болып келеді;

§ патофизиологиялық кезеңде биологиялық заттар бронхтарды тітіркендіріп тарылтады. Бронхылардың шырышты қабаты дымқылданып, эксудат көп бөлініп бронхтарды бітейді. Тыныс алу дәрісі нашарлайды.

Жіктемесі. Аурулардың халықаралық жіктелуі бойынша, ДҰ,1995ж, бронхылық демікпенің келесі түрлері бар:

І.Себебіне байланысты:

· Экзогенді демікпе (жұқпалы емес, атопиялық)

· Эндогенді демікпе (атопиялық емес, жұқпалы-аллергиялық)

· Аралас демікпе

ІІ.Ауырлық дәрежесі бойынша

· Жеңіл ауырлықта интермиттік ағымды

· Жеңіл ауырлықта персистиялық ағымды

· Орташа ауырлықта персистиялық ағымды

· Ауыр ауырлықта персистиялық ағымды

Жеңіл ауырлықта интермиттік ағымды демікпенің белгілері:

- демікпе ұстамасы аптасынан 1 рет сирек;

- қозу мерзімі қысқа (бірнеше сағаттан бірнеше күнге дейін);

- түнде ұстама айына 2 рет немесе одан да сирек;

- қалыпты түрде өкпе қызметі бұзылмаған;

- дем шығару жылдамдығы (ДШЖ) қалыптыдан > 80%

Жеңіл ауырлықта персистиялық ағымды демікпенің белгілері:

- ұстаманың дамуы тәулігіне 1 реттен аспайды;

- науқастың физикалық белсендігі төмендейді, ұйқысы бұзылады;

- түнде ұстама айына 2 реттен жиі байқалады;

- дем шығару жылдамдығы (ДШЖ) қалыптыдан > 80%

Орташа ауырлықта персистиялық ағымды демікпенің белгілері:

- ұстама күнде ұстайды;

- науқастың физикалық белсендігі төмендейді, ұйқысы бұзылады;

- түнгі ұстама аптасына 1 реттен жиі байқалады;

- дем шығару жылдамдығы (ДШЖ) қалыптыдан 60%- 80%

Ауыр ауырлықта персистиялық ағымды демікпенің белгілері:

- ұстама күніне бірнеше рет мазалайды;

- түнгі ұстама жиі байқалады;

- науқастың физикалық белсендігі өте төмен;

- дем шығару жылдамдығы (ДШЖ) қалыптыдан < 60%.

ІІІ.Аурудың кезеңдері:

· қозу;

· ремиссия.

Қозу кезеңі 4 дәрежеде байқалады: ауыр емес, орташа ауырлықта, ауыр түрде, өмірге кедерлі түрде.

ІҮ.Асқынуларына байланысты:

· А. Жедел өкпе асқынулары:

- Status astmaticus;

- ателектаз;

- дем алу жеткіліксіздігі;

- пневмоторакс.

· Б.Созылмалы өкпе асқынулары:

- созылмалы өкпелі жүрек

· В.Демікпенің емімен байланысты асқынулар:

- гормон препараттарына тәуелділік

- гормон препараттарының әсерінен дамыған асқынулар

Клиникалық бейнесі. Сырқаттың ең басты көрінісі демікпе ұстамасының дамуы болып табылады. Сырқаттың бастапқы кезеңіңде тыныстың тарылуы түнде басталып, содан күндізде болады. Басында науқастың көмейі жыбырлап науқас жөтеле бастайды, жөтел бара – бара асқынып, аурудың тынысы тарылып, дем ала алмай, тұншығады. Толықсу басталғанда науқас аяғын төмен түсіріп, қолымен төсектің шетін ұстап отырады. Беті ісіңкіреп (тұншығып отыр), ауызы, мұрыны көгеріп, суық тер шығады. Науқастың дем алысы жиілейді, демді сыртқа шығару дәрісі қиындайды. Өкпеде ауа көп болғандықтан, перкуссияда қорап тәрізді дыбыстың естілуімен түсіндіріледі. Аускультацияда және қашықтық аралығында да ысқырған, шиқылдаған сырылдар естіледі. Демікпе ұстамасынан зардап шегуші мазасызданып, безек қағады. Толықсудың ағымының ұзақтылығы әртүрлі болып келеді: бірнеше минуттан бірнеше сағатқа дейін, кейде бірнеше күнге дейін созылады. Басында жөтел қақырықсыз, содан соң қақырықты жөтел пайда болады. Қақырық өте аз мөлшерде білінеді. Қақырық ауызға жабысып, кілегейленіп тұрады. Осы қақырықтың түсуі нәтижесінен демікпе ұстамасы аяқталады.

Аурудың әсерінен орталық жүйке жүйесі бұзылып, кома дамуы мүмкін. Сырқаттар халі нашарлайды, ісік пайда болады. Созылмалы өкпе – жүрек жетіспеушілігі дамиды.

Ауру өршігенде жалпы қан анализінде эозинофильдер көбейеді. Қақырықта Куршман шиыршықтары, Шарко – Лейден кристалдары, эпителиялық торшалар табылады. Демікпе ұстамасы өршіген науқастарда сыртқы тыныс алу қызметі өзгеріп бронхылар өткізгіш қабілеті бұзылады. Бронхоскопия тексерісінде эндобронхит патологиялық өзгерісі анықталады. Рентген тексерісінде өкпе бөліктері ашық түсті болып, өкпе түбіріндегі артериялар тармақтарының сұлбасы кеңейеді.

Емі. Бронхтық астманың емі тұншығу ұстамасын тыйылтып, аурудың негізгі даму механизмін басуға арналған шараларды өткізу болып табылады. Толықсу кезінде науқасқа ыңғайлы жағдай көрсетіп, қысып тұрған киімдерін босатып, таза ауа жіберу қажет. Бронхтық астманың жеңіл түрінде ұстаманы рефлекторлық түрде қыша қойып басуға болады. Немесе аэрозоль жұтқызып (атровент), оттегі қабылдайды. Бронхтық астманың орташа және ауыр түрінде бір сағаттың ішінде 3-4 рет беротек немесе беродуал небулайзер арқылы қолданылады. Сонымен бірге 2 сағат сайын 60 – 90 мг преднизолон ерітіндісін енгізеді. Ауыр жағдайларда 1 сағат сайын беротек немесе беродуал небулайзер арқылы қолданылады, 2 сағат сайын 60 – 90 мг преднизолон ішкізеді, сонымен бірге көк тамырға 200 мг преднизолон ерітіндісі енгізіледі. Науқастың дем алуы қиындап, тұншығу дәрежесіне дейін жеткен жағдайда, жасанды дем алдыру шараларын реанимация бөлімшесінде жүргізеді. Ұстама арасындағы ем және олардың алдын алу шараларын өткізу бронх демікпесінің клиникалық бейнесі мен дамуына байланысты жүргізіледі. Атопиялық демікпеде сырқаттарды тағамдық және тұрмыстық аллергендердің әсерінен сақтандырып, гигиеналық шараларын қолданып, жүргізген қажет

Бейнелеме

Астмалық статустың клиникасы

және мейірбикенің тактикасы

Аллергиялық мәнбірлердің әсерін жою мүмкін болмаса, сезімталдықты тежейтін ем қолданылады. Ол үшін үдемелі мөлшерде өзіндік аллерген беріледі. Антигенге сезімталдығын жою үшін емдәм терапиясын қолданады. Сезімталдығы жоғары тағамдарын жиі қолданбаған жөн (жұмыртқа, шоколад, кофе, құлпынай және т.б.). Жұқпа қабыну дәрісі белсенді жағдайда антибактериалдық емін қолданады: кортикостероидтер және кортикостероид емес дәрі-дәрмектерін. Бронхтық астманың емдеу барысында бронхтардың өткізгіштік қабілетін жақсартатын емнің маңызы ерекше болып табылады. Ол үшін сілтілі сұйықтықтарды көп мөлшерде ішкізеді, сілтілі ингаляциялармен бірге емдік гимнастика өткізіледі. Бронхыларды кеңейтетін және қақырық түсіретін дәрі – дәрмектер тағайындалып, қолданылады: сальбутамол, беротек, дитек, интал т.б. Бұл дәрілер ингаляция түрінде небулайзер арқылы қолданылады. Қақырықты жібітіп, жеңіл түрде шығару мақсатымен мукалтин дәрісі беріледі, калий йодидінің ерітіндісін ішкізуге болады. Солодканың, жалбыз тікеннің түбінен, жолқұрай, тасшөп, жебір, френхель, және басқалардың тамырынан, жапырағынан, гүлінен дайындалған тұнбалар да өте пайдалы. Бронхтық астманы емдеу үшін физиотерапиялық емдік дене шынықтыру, тыныс жолдарының емдік гимнастика, инемен шаншу және басқада дәрісіз ем тәсілдері қолданылады. Ем гимнастикасы, дене шынықтыру бронхылар тармақтарының өткізгіш қабілетін жақсартып, тыныс бұлшық еттерінің энергетикалық қоректенуін арттыруға арналып бағытталады. Науқасты өзінің тыныс алу дәрісімен басқара алуына дағдылатып, жаттықтыруы керек.

Алдын алуы. Атопиялық демікпенің алғашқы алдын алу шараларына науқастың сезімталдығын тежеп, тыныс жолдарының жедел ауруларына дер кезінде ем көрсетуі керек. Ал жұқпалық – аллергиялық демікпенің алдын алуда созылмалы жұқпа ошақтарды қайта қаулатпаудың маңызы өте зор. Бұл сырқат түрін антибиотиктер мен сульфаниламидтер дәрілерімен емдегенде, олардың аллергия тудыратындығын естен шығармай, тек өте қажетті жағдайда ғана тағайындап, қолданған тиіс. Екіншілік алдын алуда жағдайына байланысты пациент диспансерлік нұсқау бойынша учаскелік терапевтпен тексеріліп отырады. Қаралған сайын қан анализін тапсырады. Аспаптық тексерістерден өтеді: спирометриядан, пикфлоуметриядан. Жылына 1 рет кеуде қуысына рентгенография жасайды. Сырқат ауыр ағымды болса, науқасты көбіне мүгедектікке ұшыратады. Дер кезінде дұрыс емделгендерге көбінесе сырқаттың ағымы жеңілденіп, науқастар еңбекке ұзақ уақыт жарамды болады. Созылмалы бронхтық астмасында сырқаттар дер кезінде дәрігерлік бақылауға алынып, олардың сезімталдығын келтіруге әрекет ықпалдарын өткізген қажет. Ол үшін ағзаны шынықтырып, физикалық күшті көтеруді дамытады, тыныс алу дәрісін жаттықтыру түрлерін өткізіп, сулық ем шараларын пайдаланған дұрыс. Пациентті демікпе кезінде өзіне-өзі көмек көрсетуді үйреткен жөн, ингалятормен қолдану, пикфлоуметрия жүргізе білу (арнайы оқу орнында үйреткен дұрыс). Асқынумен аурудың қозу санын азайтатын мақсатпен педагогикалық аспектіде жүргізілетін мейірбикенің жұмысы маңызды роль атқарады.

Бақылау сұрақтары

1. Ауруға жалпы түсініктеме беріңіз.

2. «Жұқпалық – аллергиялық» деген терминді қалай түсінесіз?

3. Сырқатқа әкеліп соғатын мәнбірлерді атап шығыңыз.

4. Сырқаттың клиникалық көрінісі қалай сипатталынып өтеді?

5. Демікпе ұстамасының әр ағымының түріне қысқаша сипаттама беріңіз.

6. Демікпе ұстамасындағы өткізілетін мейіркеш іс әрекеттері.

7. Сырқаттың негізгі емдік қағидасын айтыңыз.

8. Алдын алу шараларына түсінік беріңіз.

Өкпе іріңді аурулары

Өкпе іріңді сырқаттарына өкпе абсцесі, өкпенің шіруі, бронхоэктаздық ауруы жатады. Өкпе іріңді сырқаттарына әкеліп соғатын мәнбірлер: өкпе тінінің қабынуы, бронхтың өткізгіш қабілет қызметінің бұзылуы, зақымдалынған жердің қамтамасыз ету дәрісінің бұзылуы.

Өкпе абсцессі

Бұл өкпеде іріңге толған қуыстықтың пайда болуымен сипатталынатын сырқат. Бұл сырқаттың дамуына әкеліп соққан себебіне байланысты өкпе абсцессінің келесі түрлері болады:

· пневмониядан кейінгі дамыған түрі - өкпе қабынуынан кейінгі пайда болатын түрі;

· гематогендік түрі – ағзаның белгілі бір жерінен ірің қан арқылы өкпеге келіп түсуі;

· аспирациялық түрі – құсықтың өкпеге түсіп іріңдікті туғызуы;

· жарақаттан кейін дамыған түрі – кеуде қуысының жарақаттанғаны өкпенің зақымдалуына әкеліп соқтыруы мүмкін;

Өкпе іріңдігінің жіктелу тәртіп ерекшелігі көпше және жекеше, бір беткейлі немесе екі беткейлі реттік жүйесімен сипатталынады.

Клиникалық бейнесі. Сырқаттың өту ағымы 3 кезеңмен сипатталынып өтеді:

1 кезең – өкпеде абсцесстің пайда болуы. Науқастың дене қызуы 40⁰ С дейін көтеріліп, (тұрақсыз ауыспалы түрдегі). Дене қызуы көтерілгенде пациент қалшылдап өзін - өзі ұстай алмайды, ал дене қызуы төмендеп, түскенде терлеп қиналады. Бұл кезеңде уыттану белгілері айқын түрде білінеді: әлсіздік, тамаққа деген тәбетінің тартпауы, қимыл - қозғалысының қиындауы, дұрыс тынығып ұйықтай алмағандығынан, мазасыздануы. Қараған кезде: өкпенің сау жағын алып қарағанда ауырған жағы тыныс алудан қалыптан тыс кеміп отырады. Перкуссияда өкпе абсцессі орналасқан жерінің дыбыс беру ырғақтылығы жәй шығады, аускультацияда бронхиалдық дем, крепитиция, ылғал сырылдар естіледі. Жалпы қан анализінде: лейкоцитоз байқалады, ЭТЖ артады. Рентгенде инфильтрация ошағы байқалады.

2 кезең –өкпедегі іріңдік жарылып, іріңнің сыртқа ағып шығуы. Сырқат барысының 5 – 10 күнінен кейін пациенттің ауызы бір мезетте көп мөлшерде іріңмен толып, жағымсыз иістегі іріңдікті сыртқа бөліп шығарады. Бұдан кейін науқастың жағдайы жеңілденей бастайды: уыттану белгілері тыйылып сабырсиды, дем алуы жақсарады, дене қызуы төмендейді, тамаққа деген тәбеті құмарланады. Жиналып бөлінген іріңді шығынды 3 қабаттан тұрады: іріңдік шығындының алғашқы бөлігінің қабаты көпіршікті болып келеді, іріңдік шығындының екінші орта бөлігі – сарғыш, бір түстік сипатта, ал іріңдік шығындының астыңғы үшінші қабат бөлігі өкпе тінінің элементтер үгіндісінің қалдығынынан тұрады. Өкпе қуысыннан бөлініп шыққан іріңдіктен кейін, перкуссияда өкпе дыбысы анық шығады. Аускультацияда амфорлық демі естіледі. Рентгенде тегіс денгейлі сұйықтығы бар қуыс анықталынады.

3 кезең – жазылу кезеңі. Сырқат барысының 15 –20 күнінен кейін науқастың жөтелі басылып, қақырық тастау мөлшері азайып, уыттану белгілері жойылады. Егер уақытылы ем көрсетілмеген жағдайда, сырқат ағымы созылмалы түріне көшеді. Өкпе абсцессінің бірінші кезеңіңдегі өткізілген рентген тексерісінде өкпе қуысына жиналған ірің көрінісі байқалады. Абсцесстің созылмалы түрінде сырқаттың саусақтары барабан таяқшалары тәрізді, тырнақтары дөмбекшіген түрінде болады. Науқастың тынысынан жағымсыз иіс шығады.

Асқынулары. Сырқаттың ең қауіпті асқынуы - өкпеден қан кету болып табылады. Іріңді қуыс жарылып өкпенің екі қабатының аралығына іріңнің кетуі мүмкін. Бронхоэктаздардың пайда болуы мүмкін. Сонымен қатар амилоидоздың дамуы да мүмкін, бұл жағдайда іш қуыс ағзалары зақымдалады. Ағзадағы қан арқылы дененің барлық бөліктеріне іріңідік шығының жайылуы мүмкін.

7 сурет Оң жақ өпкенің жоғарғы

бөлігінің абсцессі.

Емі. Науқас міндетті түрде ауруханада емделеді. Төсек тәртібін сақтауы тиіс. Науқастың тағамдарының құнарлы болуы, емдәм тәртібін сырқат түріне нақты және қолайлы етіп тағайындаған маңызды болып табылады. Қабынуға қарсы антибактериалдық емін қолданады: антибиотиктер, сульфаниламидтер тобына жататын дәрілері. Бұл препараттарды ауыз арқылы, қан арқылы немесе жергілікті түрде бронхоскоп аппаратын қолдана отырып кеңірдектің тарамдарының ішіне тікелей жіберуге болады. Жиі қолданатын антибиотиктерге цефалоспориндер жатады: цефотаксим – тәулігіне 12 гр дейін, цефтазидим – тәулігіне 4 гр дейін т.б. Уыттануға қарсы ем жүргізіледі. Осы мақсатпен ағзаға көп мөлшерде дәрілік сұйықтықтарын жіберу керек: гемодез, полиглюкин, глюкоза ерітінділері. Міндетті түрде бронхтың ішін іріңнен тазарту үшін позициялық дренаж жүргізу қажет. Уақыты өте келе пациентті тәулігіне 40 – 60 минутқа төсектегі жағдайын өзгертіп отыру керек. Әр пациентте бұл жағдайды әртүрлі арнайы әдістерімен төсектегі қалып жағдайын өзгертіп, жүргізуге болады. Сонда қақырық бронхыға және кеңірдекке құйылып сыртқа ағып шығады. Сонымен қатар қақырықты сыртқа түсіретін дәрілермен қолданады: 3% йодид калий ерітіндісі, термопсистің тұнбасы (0,6: 180), бромгексин, амброксал және т.б. Кеуде қуысына дірілдету уқалау түрін (вибромассаж) жүргізуге болады (қақырықтың сыртқа шығуына көмектеседі). Ағзаның иммундық қорғаныш жүйесін әлдендіреді. Шұғыл жағдайларда (өкпеден қан кету, қан аралас қақырық тастау) гемостатикалық ем қолданылады: 10% - 10 мл кальций хлор ер-ін көк тамырға, 5% - 100 мл аминокапрон қышқылын көк тамырға енгізеді. Консерватикалық ем нәтижелі болмаған жағдайларда отау жасайды. 10-15% өкпе іріңдігі созылмалы түріне ауысады.

Алдын алуы. Алдын алу мақсатпен іріңді процесске әкелетін мәнбірлерді шектеу. Осыған байланысты әр түрлі септикалық жағдайларды ерте табып, уақытында қолайлы ем жүргізген жөн. Тыныс алу жолдарына бөгде зат түсірмеу керек. Әсіресе жас балаларға, жұту қабілеті бұзылған қарт адамдарға көп көңіл бөлу керек. Сана сезімі бұзылған, ес түссіз жатқан пациенттерді дұрыс қадағалап, құсықта дифференциалды көмек көрсеткен жөн.

Дата добавления: 2015-11-25 | Просмотры: 3450 | Нарушение авторских прав