АкушерствоАнатомияАнестезиологияВакцинопрофилактикаВалеологияВетеринарияГигиенаЗаболеванияИммунологияКардиологияНеврологияНефрологияОнкологияОториноларингологияОфтальмологияПаразитологияПедиатрияПервая помощьПсихиатрияПульмонологияРеанимацияРевматологияСтоматологияТерапияТоксикологияТравматологияУрологияФармакологияФармацевтикаФизиотерапияФтизиатрияХирургияЭндокринологияЭпидемиология

Жеделдетiлген нормалау . 1 страница

Әдеттегi гигиеналық нормативтердi орнату әдiстерi ұзақ, қыйын, көп материалдың шығынды қажет етедi. Оның үстiне санитарлық регламент бекітуді қажет ететiн химиялық заттардың саны қазiргi кездегi бар зертханалардың мүмкiншiлiктерiнен әлде-кайда көп. Көрсетiлген проблеманы шешудiн бiр жолы - жылдамдатылған нормалау әдiсiн дайындау. Бұл үшiн екi талап сақталуы қажет.

1. Зерттеу бағдарламасын ғылыми негiзде қысқарту.

2. Нормалау мөлшерiн анықтау сенiмдiлiгiн сақтау. Негiзiнен мұндай экспресс-әдiстер есептеу әдiсi болып табылады және есептеудi келесi көрсеткiштер бойынша жүргiзедi:

· токсикометрия параметрлерi (LD50, LС50) бойынша;

· басқа ортадағы нормативтер(ПДК) бойынша;

· заттың физикалық-химиялық қасиеттерi бойынша, (молекулярлық массасы, қайнау температурасы т. б.);

· жасуша культурасына уыттығы бойынша;

· гидробионттарға уыттылығы бойынша;

· басқа елдерде дайындалған нормативтер бойынша;

· химиялық құрылымы бойынша жүргiзiледi.

Экспресс-экспериментке негiзделген және басқа орта объектiлеiрi үшiн бекітілген ШРЕК негiзiнде есептеу ең сенiмдi болып табылады. Басқа елдердiң ШРЕК - терiн пайдалануға, тек нормативтердi негiздеу әдiстерi мен қағидалары біздің елдегіге толық сәйкес келгенде ғана рұқсат етiледi.

6. Гигиеналық болжау.

1972 ж. академик Г.И.Сидоренко, келешектегi қоршаған орта мен халықтың денсаулық жағдайын бағалауға мүмкiндiк беретiн, гигиеналық болжау теориясын ұсынды. Жақын және қашық болашаққа болжау есептеулерiн жүргiзу келешектегi алдын алу шараларын жоспарлауға және олардың тиiмдiлiгiн бағалауға мүмкiндiк бередi.

Қоршаған орта мен халықтың денсаулық жағдайын болжайтын көп әдiстердiң iшiндегi екi әдiс жиi қолданылады: ол аз квадраттар әдiсi және регрессиялық моделдер әдсi. Бірiнші әдiстi қолдану үшiн, ең кем дегенде өткен 10 жылдың ретроспективтiк материалдары қажет. Бұл әдісті болжауға алынатын құбылыстың динамикалық қатарындағы көрсеткiштерi салыстырмалы түрде тұрақты болған кезде және фактор белгiлерiнiң шұғыл өзгеруi жоқ кезде қолданған жөн. Ең аз квадраттар әдiсi құбылысқа әсер ететiн факторларды есепке алмай, тек құбылыс динамикасындағы өзгерiс бағыттылығын (тенденциясын) көрсетедi. Сондықтан болжауды 5 жылдан артық мерзiмге жасаудың жөнi жоқ.

Регрессиялық моделдер әдiсi, жалпы заңдылықтарды көрсететiн регрессия сызықтық теңдеулерiн алуға мумкiндiк бередi. Мысалы, атмосфераның ластануы жөнiндегi есептеу жолымен алынған мәлiметтер болса. 10-15 жыл келешектегi халықтың денсаулық деңгейi жөнiнде ойлауға болады, демек қажеттi табиғатты қорғау шараларын негiздеуге де болады.

III-ТАРАУ. АУА ОРТАСЫНЫҢ ГИГИЕНАСЫ

1. Ауа ортасының гигиеналық маңызы.

Атмосфералық ауа қоршаған ортаның маңызды құрам бөлігінің бірі болып табылады. Ауасыз адамның да және басқа да тірі ағзалардың өмір сүруі мүмкін емес. Жердегі тіршілікті сақтаудағы ауа ортасының атқаратын маңызды рөлі, алдымен, оның құрамындағы оттегімен байланысты, өттегінің арқасында ағзада аралық алмасу мен тіндік тыныс алу үрдістері жүріп отырады. Сонымен қатар, ағзамен қоршаған орта арасында жылу алмасу үрдістерін қамтамасыз етуде де ауаның мәңызы аз емес, себебі ауа, адам ағзасындағы жылу өндірілуімен және одан жылу берілуіне әсер етіп, адам ағзасының жылылық жағдайын анықтайды.

Адам ағзасы мен оның тіршілігіндегі санитарлық жағдайына атмосферадағы болып жатқан физикалық үрдістер де елеулі әсер етеді, олар басқа факторлармен әрекеттесіп жергілікті жердің ауа райы мен климатын қалыптастырады. Күн сәулесінің биологиялық нысандарды жоятын әсері бар қысқа толқынды ультракүлгін сәулелері мен ғарыштық радиация атмосфералық ауа арқылы өткенде, олардың шашырауы және сіңірілуі жүреді. Тіршілік үшін маңызды жер бетіне жететін күн радиациясының саны мен сапасы да көп жағдайларда атмосфераның жағдайына байланысты. Атмосфера, адамның, жануарлардың және өсімдіктердің зат алмасуынан пайда болған газ туріндегі өнімдері, патогенді микроағзалар, табиғи және техногенді текті химиялық және радионуклидтік ластаушылар түсіп отыратын, резервуар болып табылады. Соның нәтижесінде, ауа жұқпалыжәне паразиттік аурулар берілетін фактор болуы, сондай-ақ, адам денсаулығы мен тұрғындардың санитарлық-тұрмыстық жағдайына қолайсыз әсер етуі мүмкін.

Ауа массасының тез араласатын және үлкен қашықтықтарға көшетін қабілеті жергілікті ластанулардың тез таралуына және олардың жаһанданық ластануға айналуына ықпал етеді. Сонымен бірге, атмосфераның үнемі болып отыратын айналымы және басқа да сфералармен, әсіресе, мұхитпен байланысы, оның өздігінен тазаруына жоғары қабілеттілігін қамтамасыз етеді.

Атмосфералық ауаны ластайтын заттардың көп бөлігі жерге түседі, өсімдіктерге сіңеді, заттардың топырақта өтетін айналымына енеді, жауындармен жуылып кетеді. Ауаның мұхитпен жанасуы нәтижесінде, мұхит атмосферадан көмірқышқыл газының, күкірт ангидридінің және басқа да қосылыстардың едәуір массаларын өзіне сіңіреді. Сондықтан, атмосфера, тек ауаға араласқан бөлшектерден, зиянды химиялық заттардан, радионуклидтерден және патогенді флорадан өздігінен тазару үрдістері жүріп отыратын табиғи орта ғана емес, сонымен қатар, ол заттармен суды және топырақты ластайтын көзі де болып табылады. Ж абық бөлмелердегі ауа сапасы да атмосфералық ауаның сапасымен анықталады.

2. Жер атмосферасының құрылымы. Жердің ауа қабығы бірнеше қабаттардан: тропосфера, стратосфера, мезосфера, ионосфера, экзосфера және магнитосферадан тұрады. Ең төменгі, жер бетіне жанасып жатқан қабаты - тропосфера, оның полюстардағы қалыңдығы теңіз деңгейінен 8-10 км, орташа ендіктерде - 10-12 км, экваторда 15-18 км. Тропосфераға физикалық параметрлерінің: температурасының, ылғалдылығының, атмосфералық қысымының, ауаның қозғалысының тұрақсыздығы тән. Ауаның орташа қысымы теңіз деңгейінде 101,3 кПа құрайды. Жоғарыға көтерілгенде ауаның қысымы мен тығыздығы азаяды. Ауаның температурасы жер үсті қабатында топырақтың күн сәулесінен қызуына байланысты жоғарылау болады, биіктеген сайын төмендейді: әрбір 100 м-ге биіктегенде, 065º С төмендеп отырады.

Тропосферада үнемі ауа массаларының әр түрлі бағыттарда көшуі жүріп отырады, бұл әр түрлі ауа райы жағдайларының қалыптасуына ықпал етеді. Негізгі массасы атмосфераның жерге жақын қабатында жиналған су буларының конденсациялануы бұлттардың түзілуіне және жауын-шашындарға әкеп соғады.

Тропосфераның табиғи химиялық құрамы салыстырмалы түрде тұрақты, оған азот, оттегі, көмір қышқыл газы (99% дейін), сонымен қатар, инертті газдар, озон, су булары және т.б. (1% дейін) кіреді. Сонымен бірге, тропосферада адамның шаруашылық-тұрмыстық іс әрекеті нәтижесінде және табиғи көздерден түсетін ластаушы заттар да (шаң, күйе, әр түрлі улы қосылыстар, радионуклидтер, парниктік газдар) кездеседі. Соңғы жылдары парниктік газдарының ішіндегі негізгісі болып табылатын көмір қышқыл газының мөлшерінің көбеюі байқалып отыр. Ауаның жерге жақын қабатынының температурасының біртіндеп жоғарылауын (жылына 0,01ºС) осыған байланысты деп санайды.

Тропосферадан кейінгі келесі қабаты стратосфера болып табылады, олардың арасы жіңішке өтпелі зонамен бөлінген. Стратосфера 50-60 км биіктікке дейін жетеді. Төменгі қабаттарында температура минус 60º С құрайды, ал жоғарғы шекарасында - плюс 10ºС дейін жоғарылайды. Стратосферада ауа сиретілген, су булары жоқ дерліктей, бұлттар жоқ, ауа ағымы негізінен горизонтальды бағытта таралады. Осыған байланысты, стратосфераға өткен ластаушы заттар, мысалы, ядролық жарылыс кезіндегі пайда болған радионуклидтер, авиацияның және ғарыштық зымырандардың отындары жанған кездегі өнімдері, фреондар және т.б. ұзақ уақыт, бірнеше жылдарға дейін стратосферада болып, төмен түспейді және ауа ағыны арқылы үлкен қашықтықтарға таралады, бұл планетаның жаһандық ластануына әкеледі.

Стратосферада жүретін негізгі химиялық реакциялардың біріне күн радиациясының қысқа толқынды ультракүлгін сәулесінің және ғарыштық сәулеленудің молекулярлы оттегімен өзәра әрекеттесуі нәтижесінде озонның пайда болуы жатады. Озонның негізгі массасы 16- дан 32 км дейінгі қабатта жиналған, ал ең жоғарғы концентрациясы шамамен 25 км биіктікте байқалады. Озон, биологиялық нысандарды зақымдайтын қысқа толқынды сәулеленуді жерге жібермей, қорғайтын экран ретінде қызмет атқарады.

Стратосферадан жоғары мезосфера (жоғарғы шекарасы - 80 км дейін), ионосфера (жоғарғы шекарасы 500-1000 км –ге дейін), экзосфера (жоғарғы шекарасы - 3000 км -ге дейін) және магнитосфера (жоғарғы шекарасы – 50000 км ге дейін) орналасады. Мезосферада атмосфера массасының 5% жуық мөлшері бар, озон мөлшері көп емес, температурасы, стратосфераға қарағанда, едәуір төмен - 70ºС жуық. Ионосферада ауа өте күшті иондалған, ал температура биіктеген сайын тез жоғарлап, 900-1500ºC жетеді. Экзосферада ауа өте сиретелген және тығыздығы бойынша ауасыз ғарыш кеңістігіндегі тығыздығына жақын. Ең жоғары сиретелген ауа - магнитосферада. Магнитосфераның болуы Жердің магниттік өрісінің болуымен байланысты. Жердің магниттік өрісі 2 құрамдас бөліктен: жердің сұйық ядросындағы иондалған массаның қозғалысының салдарынан пайда болатын, жалпы геомагниттік өрістің 94% дейін құрайтын, тұрақты магниттік өрістен, сонымен бірге, күн текті және ғарыш текті корпускулярлық сәулеленулердің әсерінен пайда болатын айнымалы магниттік өрістен тұрады. Геомагниттік өріс Жерді әр түрлі ғарыштық сәулеленулерден қорғайды. Атап айтқанда, зарядталған бөлшектерден тұратын күн желінің негізгі ағыны геомагниттік өріспен өзара әсерлесіп, жерді айналып отеді де, геомагниттік өрісті ұзын магниттік «құйрыққа» алып кетеді. Бөлшектердің көп бөлігін магнитосфераның радиациялық белдеулері жердің беттіне жіберімей, ұстап қалады.

Сонымен, атмосфераның барлық қабаттары Жердегі тіршілік ету мүмкіндігін қамтамасыз ететін жағдайларды қалыптастыруға қатысады. Адамның өмірі тропосферада өтеді, сондықтан оған осы қабаттың қасиеттері ең көп тікелей әсер етеді. Адамға әсер ететін ауа ортасының факторларына ауаның физикалық қасиеттері, химиялық және биологиялық құрамы, сондай-ақ, оны физикалық, химиялық және биологиялық ластаушылар жатады.

3. Ауа ортасының физикалық факторлары және олардың гигиеналық маңызы.

Жоғарыда біз ауа ортасының гигиеналық маңызын жалпы алынған түрінде қысқаша сипаттап өттік. Осы және келесі тарауларда ауа ортасының физикалық, химиялық және биологиялық факторларының гигиеналық маңызын толығырақ қарастырамыз.

Ауаның физикалық қасиеттеріне температурасы, ылғалдылығы, ауаның қозғалу жылдамдығы, барометрлік қысымы, атмосфераның электрлік жағдайы жатады.

3.1. Ауаның температурасы, ылғалдылығы, қозғалу жылдамдығы және олардың гигиеналық маңызы.

Атмосфералық ауаның температура с ы негізінен күн сәулесінің әсерінен қызған жер бетінен берілетін жылуымен және аз дәрежеде атмосфераның өзінің тікелей жылуымен қамтамасыз етіледі.

Ауа температурасының тәуліктік және жылдық ауытқуларына әр түрлі факторлар әсер етеді: географиялық ендік және осыған байланысты күн радиациясының қарқындылығы, жердің теңіз деңгейінен тұрған биіктігі, жергілікті жердің бедері мен сипаты, теңіздердің, теңіз және мұхит ағындарының жақындығы, жер беті жабындылырының сипаты және т.б. Географиялық ендік неғұрлым жоғары болған сайын, соғұрлым күн сәулелері жердің бетіне үлкен еңкею бұрышымен түседі, осыған байланысты жерді аз қыздырады.

Өсімдікпен жабылған топырақ, тасты, құмды немесе асфальтпен жабылған топыраққа қарағанда, жылуды аз береді. Теңіз деңгейінен биіктеген сайын, ауаның температурасы төмендейді. Биіктіктің белгілі бір мөлшерге дейін өсуі кезіндегі ауа температурасының өзгеру шамасы атмосфераның температуралық градиенті деп аталады. Желсіз, суық ауа райы кезінде температуралық градиенттің бұрмалануы - инверсия байқалуы мүмкін. Инверсия кезінде, жер бетінде жылы ауаның орнына, керісінше, ауаның суығырақ қабаттары жиналады. Ауырлау болғандықтан, олар өздеріне ластаушыларды жинап, олардың сейілуіне кедергі жасайды.

Ауа температурасының әсеріне адам ашық жерлерде де, жабық бөлмелерде де үнемі ұшырап отырады. Климаттық ауданға, ауа райы жағдайларына, өндірістік жұмысының сипатына, бөлмелердегі температуралық режиміне және т.б. байланысты адам ағзасына тек қолайлы ғана емес, сонымен бірге, қолайсыз, өте жоғары немесе өте төмен температуралар әсер етуі мүмкін. Температураның кең аралықтағы өзгеруінде ағзаның жылу тепе-теңдігінің сақталуы химиялық және физикалық жылу ретттеу үрдісімен қамтамасыз етіледі. Химиялық реттелу арқылы зат алмасу үрдістері қарқындылығының өзгеруі есебінен ағзада жылу өндірілуі өзгереді. Мысалы, ауаның температурасы жоғары болғанда, зат алмасу үрдістерінің қарқындылығы төмендейді, бұл жылу өндірілуінің азайуына әкеп соғады, ал төмен температура кезінде, керісінше, жылу өндірілуі жоғарылайды. Физикалық жолмен жылу реттелуі қоршаған ортаға жылу берілуінің өзгеруімен іске асырылады. Жылу берілуінің негізгі жолдары сәулелену (инфрақызыл), конвекция, өткізу (кондукция) және булану болып табылады. Жылу и нфрақызыл сәулелену түрінде кез келген қызған нысаннан, сонын ішінде, адамнан да шығады Оның қарқындылығы ауа температурасына емес, қызу дәрежесіне байланысты болады. Адам ағзасы мен қоршаған орта нысандарының арасында сәулелік жылудың үздіксіз алмасуы жүріп отырады. Сәулелік жылудың түсуі мен оның берілуі арасында радиациялық балансы нөлдік, теріс және оң болуы мүмкін. Нөлдік баланс кезінде, адам денесі жылуды қаншалықты алса, соншалықты сәулелендіріп отырады. Егер, адам терісінің температурасы қоршаған заттардың орташа температурасынан жоғары болса, онда адам сәулелік жылуды, алғанына қарағанда, көбірек береді, ал радиациялық баланс теріс болады.

Теріс радиациялық баланс ауаның қолайлы температурасы кезінде де болуы мүмкін, егер, бөлмелердің қабырғалары суық немесе ылғалды болса, себебі мұндай жағдайда жылудын сәулеленуі аз қызған беттерге қарай қарқынды жүреді.

Қоршаған заттар мен қоршаулардың температурасы адамның терісінің температурасынан жоғарырақ болған кезде, адам өзі жылу беруге қарағанда, жылуды көбірек алады, яғни оң радиациялық баланс пайда болады. Оң радиациялық баланс ағзаныңқызынуына, ал теріс баланс – салқындауына әкеп соғады.

Жылу берудің конвекциялық жолында жылу адам денесінің бетіне тиіп тұратын ауа массасына, ал кондукция жолында – денеге жанасқан салқын заттарды жылытуға беріледі. Булану арқылы жылудың берілуі тері бетінен, өкпе және тыныс жолдарынан ылғалдың булануы арқылы жүреді. Ағзаның тыныштығы жағдайында және қолайлы жылылық жағдайда жылудың негізгі массасы - 55%-ға дейін сәулелену арқылы, 29% - булану арқылы, 15% жуығы - конвекция арқылы беріледі.

15-25ºС температура диапазононында жылу реттейтін механизмдер қызметіне айтарлықтай күш түспейді. 25-35ºС температурада жылу өндірілуі азайып, жылу берілуі күшейеді, ал дене температурасынан асатын ауа температурасы кезінде, жылу өндірілуі қайтадан жоғарылайды, сәулелену және өткізу жолдары арқылы мүмкіндігі болмайды, сондықтан, жылу берілуі тек бір ғана жолмен - булану арқылы жолы жүреді. Жоғары температураның ағзаға әсері ауырлық дәрежесі әр түрлі ағзаның қызынуына әкеледі. Ол жоғары температураның жедел және созылмалы әсері кезінде дамуы мүмкін. Жедел гипертермияның жеңіл түрінде дене температурасы 38 ºС дейін және одан да жоғары көтеріледі, бас ауруы, бас айналу, әлсіздік, жүрек айнуы, құсу пайда болады. Ауыр дәрежедегі дененің қызуы ыстық өту түрінде (гиперпиретикалық түрі) өтеді, бұл кезде дене температурасы 39-41ºС дейін көтеріледі, артериялық қан қысымы бірден төмендейді, психомоторлық қозу және комалық жағдай дамиды. Балаларда, сонымен бірге, ыстық цехтарда жұмыс істейтін адамдарда су-тұз тепе-теңдігінің бұзылуы нәтижесінде жедел гипертермияның сіңір тартылатын түрі дамиды. Жоғары температураның созылмалы әсері әр түрлі мүшелер мен жүйелердің функционалдық жағдайының, су-тұз тепең-теңдігінің бұзылуына әкеп соғады, бұрынан бар созылмалы аурулардың ағымын ауырлатады, ағзаның қарсы тұру қабілетін төмендетеді. Мысалы, қанның тұтқырлығының жоғарылауы, сонымен бірге, қан тамырларының кеңейуі салдарынан шеткі қан тамырларында айналымдағы қанның көлемінің ұлғаюына байланысты, жүрекке түсетін жүктеме жоғарылайды, бұл миокардта дистрофия мен гипертрофия дамуына әкеледі. Орталық жүйке жүйесінің функционалдық жағдайы бұзылады, бұл назар аударудың төмендеумен, қозғалу реакциясының баяулауымен, қимыл-қозғалыс координациясының бұзылуымен, жұмысқа қабілеттіліктің төмендеуімен сипатталады. Тер арқылы сұйықтықтың көп мөлшерде бөлінуі, зәрдің қоюлануына және зәр шығаратын жолдарда тастар түзілуіне себеп болады. Сұйықтықты көп мөлшерде қабылдау және тер арқылы хлор иондарын жоғалту асқазан сөлінің бактерицидтігінің төмендеуіне және гастриттердің дамуына әкеледі.

Тердің бөлінуі күшейуінен ағзадан тұздардың (хлорлы натрийдің - 30-40 г дейін), суда еритін дәрумендердің және көп мөлшерде сұйықтықтардың (тердің бөлінуі - 10л-ге дейін және одан жоғары) жоғалуы сіңір тартылулардың себебі болады.

Қоршаған ортаның температурасы 15ºС төмен болған кезде, жылу өндірілуі күшейеді, ағза тері тамырларыныың тарылуы, қанның ішкі мүшелерге ығысуы есебінен жылу берілуін азайтуға тырысса да, радиация және конвекция жолдары арқылы жылу берілуі жоғарылайды.

Төменгі температураның жедел және созылмалы әсері ағзаның салқындауына әкеп соғады. Ол суық фактордың жергілікті де, жалпы да әсер етуі кезінде пайда болады. Суық тиюден болатын рефлекторлық аурулар, ішкі мүшелердің қабыну аурулары (пневмония, нефриттер, отиттер және т.б.), бұрыннан бар созылмалы аурулардың асқынулары, дененің тоңған бөліктерінде жергілікті қабыну үрдістерінің дамуы (нервтің, бұлшық еттердің, буындардың, артериялық қан тамырларының қабынулары және т.б.), үсу, аллергиялық реакциялар дамиды, жедел жалпы таралғангипотермияның ең ауыр жағдайларында үсіну нәтижесінде өлім де пайда болуы мүмкін. Жұмысқа қабілеттілік төмендеуі және ағзаның қарсы тұру қабілетінің төмендеуі де тән.

Ауа температурасы адамның қоршаған ортамен жылу алмасу үрдістеріне едәуір әсер етеді, бірақ, оны ылғалдылықтың, ауа қозғалысының және қызған беттердің жылу сәулелендіріуінің әсерлерінен жекелеп қарастыруға болмайды. Ауаның ылғалдылығы суаттардың, топырақтың, өсімдіктердің беттерінен судың булануымен қамтамасыз етіледі және ол ауаның температурасы мен қозғалу жылдамдығының өзгеруіне байланысты. Ауа ылғалдылығының жиі қолданылатын көрсеткіштерінің бірі салыстырмалы ылғалдылық болып табылады, бұл ауаның су буларымен қанығу пайызы. Ауаның жоғары ылғалдылығы (80% және одан жоғары) жоғары да, төмен де температура кезінде қолайсыз әсер етеді. Жоғары температура кезінде ол осы жағдайдағы жалғыз жылу беру жолына – булануға - кедергі жасап, ағзаның қызынуына әкеледі. Төмен температура кезінде, ауаның жоғары ылғалдылығы, судың жоғары жылу сыйымдылығының салдарынан ағзадан жылу берілуінің жоғарылауына және тез ағзаның салқындауына әкеп соғады. Сондықтан төмен және орташа (30-70%) салыстырмалы ылғалдылық ағзаға жоғары және төмен температуралардың әсерін жеңілдетеді.

Салыстырмалы ылғалдылығы 20% аспайтын, құрғақ ауа да адам ағзасына қолайсыз әсер етеді. Бұндай ауа мұрын-жұтқыншақтың кілегейлі қабығын құрғатады, жоғарғы тыныс жолдарының қабыну ауруларының дамуына әкеледі және бронх демікпесімен, жүрек қан-тамыр ауруларымен ауыратын науқастардың жағдайын нашарлатуы мүмкін. Бірақ, құрғақ ауа кейбір ауруларда, мысалы, бүйрек аурулары кезінде, курорттық ем түрінде қолданылады. Тері арқылы булануды күшейтіп, ол зәрдің бөлінуін төмендетеді және қабыну үрдісінің азайуына мүмкіндік береді.

Адам ағзасындағы жылу алмасу үрдістеріне ауа массаларының қозғалуы да үлкен әсер етеді. Оның әсер ету сипаты ауаның қозғалу жылдамдығына, температурасына және ылғалдылығына байланысты. Ауаның температурасы төмен болғанда, ауа қозғалысы конвекция жолы арқылы жылу беруді күшейтеді, себебі ол суық ауаның жаңа ағындарын үнемі теріге жанастырып отырады. Бұл кезде орташа (6-7 м/сек) желдің өзі де дененің салқындануына, ал өте күшті жел (9 м/сек асатын) үсуге әкелуі мүмкін. Сондықтан қыс кезінде желсіз ауа райы қолайлы болып табылады. Ауаның температурасы жоғары және ылғалдылығы төмен кезінде, әлсіз (1-5 м/сек) соққан жел, тердің бөлінуін жылдамдатып, жылу берілуін күшейтеді. Егер де, температурасы жоғары кезде, ауа су буларымен қаныққан болса, онда ауаның әлсіз қозғалысының, буланудың қиындауы салдарынан, салқындататын әсері болмайды. Жел жоқ кезде, ауаның жоғары температурасы, әсіресе, ол жоғары ылғалдылықпен бірге әсер еткен кезде, ыстық өтуіне әкеп соғуы мүмкін. Температурасы дене температурасынан асатын, күшті ыстық жел ауаның кез-келген ылғалдылығы кезінде қыздыратын әсер береді. Бұл әсері, булану арқылы жылу берілуінің күшейуінен салқындататын эффектісі қызған ауаның қарқынды ағындарымен жойылуына байланысты. Ауаның қозғалысы адамның жылылық жағдайына ғана әсер етіп қоймайды. Үзіліссіз, күшті соққан жел, тыныс алуды қиындатып, оның қалыпты ырғағын бұзады, жүрек қан тамырларының аурулары мен тыныс алу жолдарының аурулары бар науқастардың жағдайын нашарлатады. Адам ағзасының жүйкелік-психикалық сферасына да желдің әсері едәуір болуы мүмкін. Орташа, термиялық бейтарап жел, сергітетін әсер етеді, ал өте күшті соққан жел депрессиялық жағдайлардың дамуына әкелуі мүмкін.

Дата добавления: 2014-12-11 | Просмотры: 1453 | Нарушение авторских прав