АкушерствоАнатомияАнестезиологияВакцинопрофилактикаВалеологияВетеринарияГигиенаЗаболеванияИммунологияКардиологияНеврологияНефрологияОнкологияОториноларингологияОфтальмологияПаразитологияПедиатрияПервая помощьПсихиатрияПульмонологияРеанимацияРевматологияСтоматологияТерапияТоксикологияТравматологияУрологияФармакологияФармацевтикаФизиотерапияФтизиатрияХирургияЭндокринологияЭпидемиология

Жеделдетiлген нормалау . 7 страница

Шығарындыларды газ түріндегі уландыратын қоспалардан және шаңдардан тазарту, абсорбция (шығарындыларды сұйық еріткіштермен жуу) әдісі, адсорбция (қоспаларды қатты белсенді заттар - сорбенттердің сіңіруі), хемосорбция (қоспаларды, олармен химиялық байланысқа түсетін реагент ерітінділерімен жуу) және каталитикалық әдістері (катализатордың қатысуымен қоспалардың химиялық өзгеріске түсуі) арқылы іске асырылады.

Соңғы жылдары каталитикалық әдістер тек өндірістерде ғана емес, сонымен бірге, автокөліктердің газдарын бейтараптау үшін де қолданады. Бейтараптаушы құрғылар азот тотықтары мен көміртек тотығын уытты емес газ түріндегі азот пен СО₂ айналдырады, сонымен қатар, отынның толық жанбаған өнімдерін аяғына дейін жануын қамтамасыз етеді.

Шығарындыларды сейілту үшін биік және өте биік құбырларды орнатады. Бірақ та, бұл әдіс аса тиімді емес, себебі, құбырлардан шыққан ластаушылар, тіпті елді мекендерден белгілі бір қашықтықта болса да, бәрібір ауаға түседі.

Жоспарлау шаралары қала аумағын өнеркәсіптік, селитебті, көліктік және әкімшілік – шаруашылық сияқты жеке зоналарға бөлуден, жел раушаны мен жер бедерін ескеріп, селитебті зонаны ұтымды орналастырудан, ластаушы көздер мен селитебті зонаның арасында санитарлық-қорғаныс зонасын ұйымдастырудан, елді мекендерді көгалдандырудан т.б. турады.

Санитарлық-қорғаныс зонасының өлшемін ластаушы көздің зияндылық сыныбына сәйкес анықтайды: 1 сыныпқа жататын кәсіпорындар үшін - 1000м, 2 - 500 м, 3 - 300 м, 4 -100м, 5 сыныпы үшін - 50 м.

Заң атмосфералық ауаны қорғау саласында бақылау жүргізуге міндетті етеді, оны экологиялық қызметтер және санитарлық эпидемиологиялық қызметтің органдары және мекемелері жүргізеді.

Ластаушылардың көздеріне, атмосфералық ауаның сапасына, ластанған аумақтарда тұратын тұрғындардың денсаулық жағдайына үнемі мониторинг жүргізіліп отырады.

Өнеркәсіп кәсіпорындарының құрылыстары мен қайта құруының барлық жобалары міндетті түрде экологиялық-гигиеналық сараптамадан өтеді. Сақтық санитарлық бақылау өнеркәсіп кәсіпорындарын салу үшін жер телімін таңдау және бөліп беру кезінде, сонымен қатар, ауаны ластаушы көзі болуы мүмкін нысандардың салынуы мен пайдалануға беру кезінде де іске асырылады. Жұмыс істеп жатқан нысандарда үнемі күнделікті санитарлық бақылау жүргізіліп отырады.

Атмосфералық ауаны қорғау механизімінің біріне заңмен бекітілген сұрақтарды шешудің экономикалық рычагтары жатады. Оларға бір жағынан - табиғи ресурстарды пайдалану құқығына төлемдер, құқық бұзушылық үшін айып пұл санкциялары жататын болса, ал екінші жағынан, мемлекеттің салық жеңілдіктерін жасауы, табиғатты қорғайтын құрылыстар мен жабдықтарды сатып алу үшін және жаңа технологияларды дайындау үшін субсидиялар беруі жатады. Атмосфералық ауаның ластануында әкімшілік шекаралырының болмауы, сонымен байланысты, адамзаттың өмір сүруіне қауіп төндірген жаһандық мәселелердің пайда болуы, атмосфералық ауаны қорғау мәселелерінде халықаралық ынтымақтастықтың сөзсіз рөлін түсінуге мәжбүр етті. 1987 жылы озон қабатын қорғау жөніндегі және хлорфторкөмірсутектердің өндірісімен байланысты шығарындыларға тыйым салу туралы Монреальдік хаттамаға қол қойылды.

1992 жылы Рио-де-Жанейрода мемлекет пен үкімет басшылары деңгейінде БҰҰ Халықаралық конференциясы өтті, онда Бағдарлама 21 және Климаттың өзгеруі туралы мәселе шеңберінде конвенция қабылданды. Бағдарлама 21 табиғи ресурстарды сақтау және рационалды қолдану сұрақтарына бағытталған супер бағдарлама болып табылды.

1997 жылы Киото (Жапония) қаласында әлемнің өнеркәсіптері дамыған елдерінен атмосфераға түсетін парниктік газдардың шығарындыларын қысқарту туралы Киото хаттамасы құрастырылды. Стокгольм конференциясында қоршаған ортада тұрақты органикалық ластаушыларды, атап айтқанда, полихлорланған бифенилдерді өндіруге тыйым салу туралы шешім қабылданды.

Бағдарлама 21-ді нұсқаулыққа ала отырып, көптеген мемлекеттер, соның ішінде, Қазақстан Республикасы да, қоршаған ортаны қорғау, таза тіршілік және жұмыс ортасына адамдардың құқығын қамтамасыз ететін тұрақты дамуға көшудің ұлттық концепциясын дайындады.

8. Климат және ауа райы. Адам ағзасына әсері. Акклиматизация мәселелері.

Ауа райы мен климат әрбір адамның денсаулығы мен өмір сүру жағдайына үздіксіз әсер етіп отыратын табиғи фактор болып табылады. Ауа райы мен климат жағдайларының адам денсаулығына әсері Гиппократ заманынан белгілі болған. Сол уақыттарда өзінде ақ, көптеген аурулардың пайда болуын, ағымы мен салдарын климат және ауа райымен байланыстырған және әр түрлі патологиясы бар науқастарды емдеу барысында климаттық - ауа райы факторларын қолданған. Қазіргі уақытта миокард инфарктісі, мида қан айналымының жедел бұзылыстары, гипертониялық криздер, бронх демікпесінің қозуы, туберкулез, асқазан мен он екі елі ішектің ойық жарасы, психикалық аурулардың және т.б.дамуында, сонымен қатар, кейбір дені сау адамдардың денсаулығының нашарлауында, климат пен ауа райы жағдайларының рөлі жөнінде дауласуға жатпайтын көптеген ғылыми фактілер жиналған. Болатын салдарын ескеру бұл аурулардың алдын алу мен емдеудің тиімділігін жоғарылатуға, сонымен қатар, қолайсыз ауа райы кездерінде жиілігі күрт жоғарылайтын, кенеттен пайда болатын өлім санын төмендетуге мүмкіндік береді.

Ауа райы деп, белгілі бір аумақтағы аз ғана уақыт аралығына (сағат, тәулік, апта) тән, атмосфераның жер маңындағы қабатының физикалық қасиеттерінің динамикалық жиынтығын түсінеді.

Ауа райын сипаттайтын негізгі элементтеріне күн сәулесінің қарқындылығы мен белсенділігі, атмосфераның электрлік жағдайы, Жердің магниттік өрісінің кернеулілігі, геомагниттік белсенділіктің өзгеруінің тез не баяу жүретіндігі және оның айқындылық дәрежесі, атмосфералық қысым, температура, ауаның ылғалдылығы, ауа қозғалысының бағыты мен жылдамдығы, бұлытты болуы, жауын-шашындар жатады.

Климат берілген ауданда көптеген жылдар бойына тұрақтанған, заңды түрде қайталанып отыратын ауа райының режимі болып табылады. Ауа райы мен климаттық жағдайлардың қалыптасуы ең алдымен, табиғи факторлармен - күн сәулесі, ауа массасының айналымы, жер бетінің жабындысы (беттік төсеніш) және бедерімен, теңіздер мен мұхиттардың жақындығымен қамтамасыз етіледі.

Күн сәулесінің электромагниттік бөлігінің есебінен атмосфераның жылынуы жүреді, бұл, тікелей күн сәулесі атмосфера қабатынан өткен кезде және күн сәулесімен жылынған жер бетінің жылуын беруі нәтижесінде іске асырылады. Бүл үрдіске ең улкен улесті жер беті қосады, себебі ол күн сәулесі энергиясының 47% дейінгі бөлігін сіңіріеді және жылуға айналдырады.

Атмосфераның жылынуы жер шарының әр түрлі нүктелерінде бірдей емес. Ол жергілікті жердің географиялық ендігіне, жер бетінің жабынды сипатына, тәулік уақытына, жыл мезгіліне, сіңірілу үрдісіне, күн радиациясының атмосфера арқылы өткен кезде шашырауы мен шағылысуына байланысты.

Экваторда атмосфераның жылынуы анағұрлым жақсы жүреді, бұл жерде көк жиектегі күннің туру биіктігі ең үлкен болғандықтан, күн сәулелері өтетін атмосфера қабатының қалыңдығы жұқа болады. (4 тарауды қараңыз)

Экватордан полюске қарай жылжыған сайын ол төмендейді, сондықтан атмосфераның жылынуының ең азы полюстерде байқалады. Бұдан басқа, тропосфераның жылынуына жер беті жабындысының шағылыстыру қабілеті - альбедо өте күшті әсер етеді. Альбедо неғұрлым жоғары болса, соғұрлым жер жылуды аз сіңіреді. Мысалы, полярлық аймақтардағы қар жабындысы күн сәулесін 85% дейін шағылыстырады, бұл осы нүктелердегі ауаның одан да жоғары салқындауына ықпал етеді. Керісінше, өсімдіктермен немесе сумен жабылған жер бетінің альбедосы төмен болып келеді. Мысалы, шөптер және ағаштардың жапырақтарының альбедосы 20 - 30%, суда - 5%, құм және ұсақ, жұмыр тасты жерде - 29-32% құрайды.

Атмосфераның жылынуы күн сәулесін бұлттардың шашыратуы және атмосфералық ауаға түсетін ластаушылардың сіңіруі нәтижесінде де төмендейді. Жылынған ауа массалары жеңілдеу болады, сондықтан төмен атмосфералық қысым аумағын туғызады, ал суық массалары тығызырақ болғандықтан, олардың түзілетін жерлерінде жоғары қысым аумағы байқалады. Біркелкі емес жылыну нәтижесінде және осыған байланысты әр түрлі аумақтарда түзілген ауа массаларындағы қысымының айырмашылығынан, үнемі жоғары қысым аумағынан төмен қысым аумағына қарай ауа массаларының айналымы жүріп отырады. Жер бетінен қашықтаған сайын тропосферадағы температура төмендейді, сондықтан тропосфераның төменгі қабаттарында төмен қысым аймағы экваторда, жоғары қысым аймағы – полюсте түзіледі, ал тропосфераның жоғарғы қабаттарында кері көрініс байқалады.

Сол себепті атмосфераның жоғарғы қабатындағы ауа массалары экватордан полюске қарай ығысады, бірақ, Жердің айналу күшінің әсерінен олар ауытқиды, сөйтіп өзінің оңтүстіке қарай жылжыйтын бағыттарын батысқа қарай өзгертеді.

Субтропиктік аудандарда ауа массалары төмен түседі және тропосфераның төменгі қабаттарында жоғары қысым түзіп, осы жерден қайтадан экваторға қарай бағытталады. Осылай субтропиктер (өте жоғары қысым аймағы) мен экватор (өте төменгі қысым аймағы) арасында пассаттық деп аталатын аймақтық тұйық айналым пайда болады. Пассаттар Жердің айналу күшінің әсерінен біршама ауытқып, субтропиктен экваторға қарай соғады.

Осыған ұқсас, кысымның әр түрлігінен басқа да тұйық айналымдар: полярлық - полюс пен орта ендік арасында, орта ендіктер айналымы - орта ендік пен субтропиктер арасында пайда болады. Теңіздер мен мұхиттарға жақын жерлерде жазғы уақытта теңізден құрлыққа қарай, ал, қыста – керісінше соғатын муссондар және басқа да желдер тұрады.

Ауа массаларының барлық тұйық айналымдары ауа райы мен климаттың түзілуінде маңызды факторлардың бірі болып табылатын жалпы планетарлық айналымға қосылады Белгілі бір аймаққа келетін ауа массалары әр түрлі географиялық аумақтарда түзілуі мүмкін, осыған байланысты оларды арктикалық, орта ендіктік, субтропикалық және экваторлық деп бөледі. Ауа массаларын, белгілі бір жерге келгенге дейін қандай беттің үстінде болғанына байланысты, континенттік және теңіздік деп бөледі. Әр түрлі жерде пайда болатын ауа массаларының бір-бірінен температурасы мен ылғалдылығы бойынша айырмашылықтары болады. Солтүстік ауа массалары әдетте суық және құрғақ, ал тропикалық - жылы және ылғалды болады.

Теңіз ауасы үнемі жоғары ылғалдылығымен, сонымен қатар, қыста континенттікке қарағанда, жоғары температурасымен, ал жазда - төмен температурасымен ерекшеленеді. Ауа массалары бүтіндей ығысып, берілген аумақта бұрын болған массалардың орнына келіп, ауа райын өзгертеді. Ауа райының ерекше айқын өзгеруі, ауаның әр түрлі массаларының арасындағы, фронт деп аталатын, шекаралық қабаты өтуі кезінде байқалады.

Фронттарды жылы, суық және окклюзиялық деп бөледі. Жылы фронт деп, жылы массалар суық массаларды ығыстыруы кезіндегі, ал суық фронт деп - суық массалар жылы ауаны ығыстыруы кезіндегі фронтты айтады. Егер де суық және жылы фронттар біріксе, онда окклюзия фронты пайда болады, бұл кезде ауа райы айқын өзгермейді. Жердің әр түрлі аймақтарының аралығында бір ауа массаларының басқаға ауысуы, циклондық әрекеттің түрі ретінде іске асырылып, циклондар мен антициклондардың түзілуіне әкеледі. Циклондардиаметрі 2,5-3 мын км, қысымы төмен аймақ болып табылады. Ең төмен қысым циклонның ортасында байқалады. Оның өте кең шеттерінен - жоғары қысым аймағынан - циклонның ортасына қарай бір жерде емес, әр түрлі географиялық аумақтарда түзілген ауа массалары жиналып, жоғары көтеріледі. Осыған байланысты, циклонда жылы ауа массаларымен қатар, суық ауа массалары және фронттар болуы мүмкін.

Циклондар әдетте қысымы мен температурасының аутқулары үлкен, жауын шашынды, ауаның электр өткізгіштігінің жоғарылауымен және жердің электрлік өрісінің потенциалы градиентінің төмендеуімен жүретін тұрақсыз ауа райын әкеледі. Қалыпты жағдайда күнсайынғы атмосфералық қысымның әдетте өзгеруі 5 гПа аспайтын болса, циклондық әрекетіне байланысты ол 30-40 гПа өзгеруі мүмкін. Циклондардың өте қауіпті түрлері тропиктерде, мұхит үстінде байқалады. Олардың диаметрі үлкен емес, 80-100 км құрайды, бірақ қиратқыш күші қарқынды болып табылады. Тропикалық циклондардың (тайфун, дауылдар) жылдамдығы өте жоғары болады, олар теңіз үстіндегі дауылдар, су тасқыны, елеулі бұзылулардың пайда болуына әкеледі.

Антициклондар атмосфералық қысымы жоғары учаскелерде пайда болады. Олардың диаметрі 5-7 мың км дейін қамтиды. Ең жоғары қысым антициклонның ортасында байқалады, осыған байланысты, циклондарға қарағанда, ауа ағындары антициклон ортасыннан шетіне қарай ығысады. Антициклондар арқылы фронттар өтпейді. Антициклондар көбінесе бұлыты аз, тұрақты, жазғы уақытта ыстық және қысқы уақытта суық ауа райын әкеледі. Бірақ та, ауа райы барлық уақытта ашық бола бермейді, жазда қысқа уақытты нөсерлі, ал қыста – бұлытты қар жауатын ауа райының болуы да сирек емес.

Ауа райы мен климаттың қалыптасуы үшін жылу, ылғал, қозғалу мөлшерінің алмасуымен сипатталатын атмосфера мен мұхит арасындағы өзара әсерлесуінің маңызы айрықша болып табылады. Әлемдік мұхит Жердің 71% алып жатыр, ол күн энергиясы мен ылғалдың негізгі аккумуляторы болып табылады. Жер бетіне түсетін барлық күн сәулесінің 90% мұхит сіңіреді, оның аз ғана бөлігі (пайыз үлесі) су бетіндегі ауаның жылынуына кетеді. Бұл құрлықпен салыстырғанда, судың шағылыстыратын қабілеті төмен болуымен, сондай-ақ, судың жылу сыйымдылығының үлкендігіне байланысты барлық сіңірілген сәуле энергиясы су массасының жылытуға жұмсалатындығымен түсіндіріледі.

Судағы температураның тәуліктік ауытқуы ондаған метр тереңдігіне дейін, ал жылдық аутқуы жүздеген метрге дейін таралады. Су баяу қызып және баяу салқындайды. Сондықтан, жазда мұхит беті, қысқы уақытқа қарағанда, суығырақ болады және осыған сәйкес мұхит үстіндегі атмосфералық қысым жазда жоғары, ал қыста төмен болады. Су беті, құрлыққа қарағанда, аз бұдырлы болады, соның салдарынан су кеңістігінің үстінде желдің үлкен жыладамдығы да байқалады. Атмосфераның айналымы, ендік арасында жылуды тасымалдауда маңызды рөл атқаратын, мұхит айналымы деп аталатын - мұхит ағыстарының пайда болуына әкеп соғады. Төмен ендіктерден жоғары ендіктерге және жоғары ендіктерден төмен ендіктерге жылудың жалпы алмасуының жартысына жуығы мұхит ағыстары арқылы өтеді, ал, қалған жартысы – атмосфералық айналым арқылы жүреді.

Жоғары ендіктерден келетін суық ағыстар тропиктердің салқындауына ықпал етеді, ал тропикалық аудандардан келетін жылы ағыстар жоғары ендіктерді жылытады. Мұндай ағындарға Гольфстрим жатады, ол жылудың көп мөлшерін Батыс Европа жағалауына әкеледі және Баренцово теңізіне енеді. Солтүстіктен оңтүстікке қарай үлкен суық Лабрадор ағысы бағытталады.

Ірі мұхиттық айналымдар Әлемдік мұхиттардың басқа да аудандарында бар. Мұхиттық айналымдар күшті климат түзуші фактор болып табылады, олар жеке аумақтардың жылылық және радиациялық баланстарын өзгерту жолымен атмосфералық айналымға әсер етеді. Атмосфералық айналымға мұхит ағыстарының жаһандық әсер етуінің көрнекі мысалы ретінде Эль-Ниньо құбылысын айтуға болады. Тынық мұхитының беткі суларының температурасының аномальды түрде көтерілуімен сипатталатын бұл құбылыс, соңғы он жылдықтарда Оңтүстік Американың батыс жағалауында байқала бастады. Эль-Ниньо күшейуген жылдарда ауа райының аномальды құбылыстары, апаттық нөсерлер, бір аудандарда су тасқындары, басқа аудандарда құрғақшылық, торнадо, қара құйындар пайда болады.

Ауа райы мен климат жағдайлары ауа температурасының, ылғалдылығының, қозғалуының бағыты мен жылдамдығының өзгеруі, жауын шашындар, бұлтты күндердің болуымен ғана емес, сонымен қатар, атмосфералық қысымның, гелиофизикалық және геофизикалық факторлардың және атмосфераның электрлік жағдайының да ауытқып отыруымен сипатталынады.

Қазіргі уақытта адам ағзасына ауа райы мен климаттың қолайсыз әсерінен пайда болған көптеген салдарлары нақ соңғы аталған факторлардың әсерімен түсіндіріледі. Негізгі рөл гелиофизикалық факторларға беріледі. Егер, күн сәулесінің электромагниттік бөлігінің әсерінен, ауа райы және климат жағдайларын анықтайтын ауа массаларының планетарлық айналым үрдістері мен басқа да үрдістер дамитын болса, онда, күн сәулесінің корпускулярлық бөлігі, атмосфераның электрлік жағдайы мен геомагниттік белсенділігіне әсер ету арқылы өз үлесін қосады.

Күн сәулесінің қарқындылығы мен оның жылдамдығы күннің белсенділігіне байланысты. Күннің тыныш және күннің белсенділік кезеңдерін ажыратады. Күннің белсенділігі күн дақтарының, өршулердің және күн тәжісінде ауытқулардың пайда болуымен (4 тарауды қараңыз), сонымен бірге, энергиясы өте жоғары бөлшектер ағыны мен қысқа толқынды электромагниттік сәулеленулер шығарылуымен сипатталады. Жоғарыда аталғандай, геомагниттік өріс корпускулярлық күн радиациясының Жер атмосферасының төменгі қабатына енуінен қорғайды. Бірақ та, Жердің магнитосферасында осал аймақтары да бар, бұдан күн желі плазмасының бір бөлігі оның ішіне еніп, жоғары ендіктегі атмосфераның жоғарғы қабаттарына өтеді. Бұл аумақтарға магнитосфераның құйрығы, сонымен қатар, солтүстік және оңтүстік геомагниттік полюстердің айналасындағы, ені небәрі бірнеше жүздеген километрге жететін аумақтар жатады. Бұл жерде, 100 км биіктікте шамасы жүздеген мың амперді құрайтын электр токтары ағатын, солтүстіктік және оңтүстіктік жарқыраулар жиі көрінетін, ғарыштық ауа райының «ас үйі» орналасқан. Күн плазмасы магнитосфераның радиациялық белдеулерінде ұсталынып қалады, бірақ, күн толқулары болған кезде оның белгілі бір бөлігі жоғары ендіктегі жердің атмосферасына тасталады. Плазманың әсерінен түзілген күшті электрлік тоқтар жердің магниттік өрісімен өзара әсерлесіп, геомагниттік ауытқулардың дамуына әкеп соғады. Олардың бастамасы кенеттен, не біртіндеп болуы мүмкін, жергілікті немесе жер шарының бүкіл бетін алатын магниттік толқулар түрінде де байқалуы мүмкін.

Геомагниттік ауытқулар үнемі жүріп отырады, бірақ олардың ең айқындылығы күн белсенділігінің максимумы кезеңінде білінеді. Күн белсенділігіне белгілі циклділік тән. Күннің өз осьі маңында айналу кезеңіне тең, 27 күндік цикл, сондай-ақ, 11 жылдық, 22-,80-,99 - жылдық циклдер белгілі. Көптеген зерттеулермен күн мен жердің арасындағы байланыстың болуы және оның барлық тірі ағзаларға, соның ішінде адам ағзасына, әсері дәлелденген. Тірі ағзалар электромагниттік жүйе болып табылады, сондықтан магниттік өрістер, электр тоқтары және әр түрлі тербелістегі геомагниттік өрістер оларға әсер етпеуі мүмкін емес.

Гелиобиологияның негізін салушы А.Л. Чижевскийдің «Күн толқуларынының жер жаңғырығы» деп аталатын фундаментальды жұмысында максималды күн белсенділігінің кезеңінде әр түрлі инфекция қоздырғыштарының белсенділігі жоғарылайтынын және осыған байланысты тырысқақ, тұмау, оба, менингит, скарлатинаның эпидемиялары мен пандемияларының саны өсетіні көрсетілді.

1930 жылдың өзінде, оның күннің белсенділігі жөнінде алынған мәліметтер бойынша тырысқақ және тұмау эпидемиялары болуына жасалған болжамы айтылған жылдарда болды. Күн белсенділігі жүрек қантамырының аурулары бар науқастардың жалпы жағдайын нашарлатады, миокард инфарктісінің, инсульт, гипертониялық криз, глаукома, эклампсия, эпилепсия, ерте босану жиілігінің өсуіне, созылмалы аурулардың қозуына әкеп соғады. Психикалық аурулары бар науқастардың және алкогольге үйір адамдардың жалпы жағдайы күрт төмендейді. Магниттік толқулар кезінде сау адамдардың өзінде де тромб түзілу қаупі жоғарылайды. Қазіргі көзқарастар бойынша, геомагниттік өріс факторлары биологиялық магниттік және электромагниттік өрістермен өзара әсерлесе отырып, жасушаларда өтіп жатқан физикалық-химиялық үрдістерге, ал осылар арқылы бүкіл биохимиялық үрдістерге әсер етеді.

Жасуша мембраналарының өткізгіштігі жоғарылайды, бос радикалды реакциялардың ағымы өзгереді, сонымен қатар, ферменттер мен басқа да биологиялық белсенді заттардың қасиеттері өзгереді, биожүйелерде қосымша электр тоқтары түзіледі, жүйке импульстарының берілу механизмдері бұзылады және т.б. болады. Бұл эффектілердің пайда болуында, магниттік және электрлік өрістерге сезімталдылығы жоғары болғандықтан, суға маңызды рөл беріледі. Көптеген жағдайларда геомагниттік өріс, жасанды магниттік өріске қарағанда, адам ағзасына айқын әсер етеді. Бұл геомагниттік өрістің шексіз көлемімен (оны Жер мен Күн – екі қуатты көздері унемі қамтамасыз етіп отырады), әсерінің ұзақтығы және үздіксіздігімен, бүкіл ағзаға әсер етуімен, кернеуілілігі мен жиілігі әр түрлі, құрамдас бөліктерінің саны едәуір болуымен түсіндіріледі. Күн белсенділгінің және геомагниттік белсенділіктің өзгеруі атмосфералық электрліктің кезең-кезеңмен өзгеріп отыруына да әкеледі. Бұлар да жоғарыда аталған қолайсыз эффектілердің дамуына қатысады. Күн мен жердің байланыстары адамның биологиялық ырғағына әсер етуімен де білінеді. Биоырғақтар тірі ағзалар мен адамдардың эволюция үрдісінде қоршаған орта факторларының циклді динамикасына (тәуліктің, күн мен түннің, жыл мезгілінің ауысуы) бейімделу реакциясы ретінде пайда болған.

Дата добавления: 2014-12-11 | Просмотры: 1516 | Нарушение авторских прав