Минералды заттар. 44 страница
Қызметкер – сәулеленудің техногенді көздерімен жұмыс істейтін (А тобы) немесе жұмыс жағдайы бойынша сәулеленудің әсері бар жерде жұмыс істейтін (Б тобы) адамдар;
Халық – иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс істейтін, жұмыстан тыс кезіндегі қызметкерді қоса алғанда, барлық адамдар;
Доза – радиациялық гигиенада иондаушы сәулеленуді сандық бағалау үшін қолданылатын түсінік;
Экспозициялық доза – ауаның азкөлемінде фотондардың әсерінен түзілген барлық екіншілік электрондардың толық тежелеуі кезінде, ауада пайда болған бір белгідегі иондардың толық зарядының ауаның осы көлеміндегі массасына қатынасы.
Бұл ең ерте пайда болған доза туралы түсінік, 1928 ж. қолданылады. Еуропа елдірінде, 01.01.89 ж. бастап, бұл түсінікті радиаиялық гигиенада қолданудан бас тартты. ТМД елдерінде, 01.01.1990 ж. бастап осындай шешім қабылданған болатын, бірақ, мР, мкР мен градусталған аппараттарды қолданумен байланысты, бүгінгі күнге дейін қолданылып келеді. Экспозициялық дозаның СИ жүйесіндегі өлшем бірлігі - кулон/кг (Кл/кг), арнайы өлшем бірлігі – рентген (Р).
Сіңірілген доза (Д) – элементарлық көлемдегі, затқа иондаушы сәулеленуден берілген орташа энергия. Бұл іргелік дозиметрлік мөлшер. Басқа сөзбен айтқанда, бұл кез келген заттың масса бірлігіне сіңірілген энергия мөлшерінің өлшемі:
,
мұндағы, - затқа иондаушы сәулеленуден берілген орташа энергия,
dm – осы көлемдегі заттың массасы.
СИ жүйесінде сіңірілген доза джоуль/кг -мен өлшенеді.Оның арнайы аты – грей (Гр). Бұрын қолданынған өлшім бірлігі – рад. 1 рад = 100 эрг/г. Иондаушы сәулеленудің көрсетілген дозалаларының өлшем бірліктері арасында келесі арақатынастыр қолданылады:
1Гр=1Дж/кг; 1Гр=100рад; 1рад=1Р=1бэр
Мүшедегі немесе тіндегі доза (DT) - адам денесінің белгілі бір мүшесіне немесе тініне орташа сіңірілген доза.
Эквиваленттік доза (HTR) – берілген сәулелену түрі үшін тиісті өлшем коэффициентіне көбейтілген мүшедегі немесе тіндегі сіңірілген доза. Бұл кез келген иондаушы сәулеленудің биологиялық эффектісінің өлшемі және биологиялық эффектісін бағалауға ыңғайлы болуы үшін әдейі арнап енгізілген доза. Биологиялық эффектісі барлық уақытта бірдей доза мөлшеріне байланысты болмайды, ал көбінде сапасына (сәулеленудің түріне) байланысты болады.
HT.R = DT * WR,
Мұндағы, DT – мүшедегі немесе тіндегі Т орташа сіңірілген доза,
WR – сәулелену R үшін өлшем коэффициенті.
Өлшем коэффициенттері әр түрлі сәулеленудің әр түрлі түрлерінің әсер етуі кезінде эквивалентті доза осы сәулелену түрлеріне арналған эквивалентті дозалардың қосындылары ретінде анықталады..
Эквивалентті дозаның СИ жүйесіндегі өлшем бірлігі Дж/кг, арнайы – аты – зиверт (Зв). Бұрын бэр (радтың биологиялық эквиваленті) деп аталатын өлшем бірлігі қолданылған.
Эффективті доза (Е) –адамның бүкіл денесі және оның жеке мүшелері сәулеленуге ұшырағаннан соң, олардың радиосезімталдығын ескергенде, әсерінен біраз уақыт өткеннен кейінгі саладарының пайда болу қауіп-қатерлік өлшем ретінде қолданылатын мөлшер.
Эффективті доза мүшедегі эквивалентті дозаны берілген мүшеге немесе тінге тиісті өлшем коэффициенттіне көбейтіндісінің қосындылары болып табылады.
,
Мұндағы, Нт - мүшедегі немесе тіндегі Т эквивалентті доза;
WT – мүшеге немесе тінге Т арналған өлшем коэффициенті.
Эффективті дозаның өлшем бірлігі – зиверт (Зв).
Ішкі сәулеленудің әсеріне ұшырау кезіндегі күтілетін эквивалентті немесе эффективті доза – белсенді заттардың ағзаға түсуінен кейінгі τ уақыт ішіндегі доза τ анықталмағанда, онда, оны үлкен адамдар үшін 50 жылға, балалар үшін – 70 жасқа тең деп алу керек.
Жылдық эффективті (эквивалентті) доза – календарлық жыл ішінде сыртқы сәулеленуден алған эффективті (эквивалентті) дозамен сол жыл ішінде радионуклидтің ағзаға түсуімен байланысты ішкі сәулеленуге ұшырауынан күтілген эффективті (эквивалентті) дозаның қосындысы.
Жылдық эффективті (эквивалентті) дозаның өлшем бірлігі – зиверт (Зв).
Ұжымдық эффективті доза - сәулеленудің адамдар тобына толық әсерін анықтайтын мөлшер.
Доза қуаты – уақыт аралығында дозаның (сіңірілген, эквивалентті, эффективті) өсуінің сол уақыт аралығына қатынасы.
Доза шегі (ДШ) – қалыпты жұмыс жағдайында орнатылған шегінен аспауы тиіс техногенді сәулеленудің жылдық эффективті немесе эквивалентті дозасының мөлшері. Жылдық доза шегінен асырмау сәулеленудің детерминделген эффектілерін болдырмайды, ал стохастикалық эффектілердің туындау ықтималдығы қолайлы деңгейде сақталады.
Жылдық түсу шегі (ЖТШ) – берілген радионуклидтің, бір жыл ішінде ағзаға түсуінің рұқсат етілген деңгейі, бұл деңгей монофакторлық әсері кезінде шартты түрдегі адамның берілген радионуклидке тиісті жылдық доза шегіне тең күтілетін дозада сәулеленуге ұшырауына әкеледі.
Кірісу деңгейі (КД) - бұл радиациялық фактордың деңгейі, одан асқан кездебелгілі бір қорғану шаралары жүргізілуі керек.
Бақылаудағы деңгейі – қол жеткізген радиациялық қауіпсіздік деңгейінің сақталуын қамтамасыз ету, қызметкердің және халықтың сәулеленуге ұшырауын, қоршаған ортаның белсенді ластануын әрі қарай төмендетуді қамтамасыз ету мақсатында жылдам радиациялық бақылау үшін орнатылатын дозаның, доза қуатының, белсенді ластанудың бақылауда болатын мөлшерінің мәні.
Радиоулылық әсері – ағзаға түскен кезде, үлкен немесе кіші патологиялық өзгерістер тудыратын белсенді изотоптардың қасиеті;
Изотоптың жартылай ыдырау кезеңі (Тф) – бұл, берілген радиобелсенді изотоптың барлық атомдарының жартысы ыдырауға түсетін уақыты. –
Жартылай шығу кезеңі (Тб) - бұл енгізілген радиобелсенді заттың жартысы ағзадан шығатын уақыты.
Эффективті кезең (Тэфф) – ағзадағы изотоптың белсенсенділігі екі есеге азаятын уақыт.
Түрлі белсенді изотоптардың эффективті кезеңі өте әр түрлілігімен ерекшеленеді: бірнеше сағаттан (мысалы, 24Na, 64Cu үшін) және күннен (131I, 32Р, 35S үшін), ондаған жылдарға дейін (226Ra, 90Sr үшін). Әрине, изотоптың эффективті кезеңі қаншалықты көп болса, соншалықты оның радиоулылық әсері де жоғары болады, себебі бұлармен бірдей жағдайларда Тэфф ұлғайғанда, жиынтық доза да өседі.
4. Адамға әсер ететін иондаушы сәулелену көздері.
4.1. Табиғи радиациялық фон (ТРФ) туралы түсінік
Иондаушы сәулелену, бұл адам синтездеген көптеген химиялық заттар сияқты, бұрын табиғатта болмаған, адамға әсер ететін қандай да бір жаңа фактор емес.
Адамды қоса есептегенде, әрбір тірі ағза, жеке өмір сүруі кезінде (онтогенез) және бүкіл тірі табиғаттың дамуы барысында (яғни филогенез үрдісі) табиғи радиациялық фон деп аталатын, ИС әр түрлі табиғи көздерінен сәулеленуге ұшырайды. Табиғи радиациялық фон – бұл, қоршаған ортаның ажыратылмайтын бір бөлігі (фактор). Ғалымдардың ТРФ-ға қызығушылығының пайда болуына салыстырмалы түрде көп уақыт өткен жоқ, негізінен, адам атом энергиясын басқаруды үйренгеннен кейін пайда болды және ол кездейсоқ болған жоқ. Атом энергиясын пайдаланудың ауқымы кеңіген сайын, ИС-тің әр түрлі көздерінен сәулелену әсеріне ұшырайтын адамдар саны көбеюде. Сондықтан, ИС-тің қауіптілігін бағалау және сәулеленудің әсер ету шегін орнату кезінде, сәулеленудің әр түрлі табиғи көздерінен сәулеленуге ұшырау деңгейін және сипатын білу өте маңызды.
Бірақ, ТРФ тірі ағзалар тіршілігіндегі ролі әлі соңына дейін анықталаған жоқ. Кейбір зерттеушілер, аз дозаларда сәулеленуге ұшыраудың пайдалы рөлі туралы айтады, яғни оның өмір үшін маңызды үрдістерді ынталандыратын әсері (гормезис құбылысы) туралы айтады. Эксперименттік бақылауда әлі де жеткілікті дәрежеде дәлелденбеген бұл көзқарас, радиациялық фактордың адам денсаулығына да, басқа да жануарлар мен өсімдіктердің ағзасына да ешбір қолайлы әсері жоқ деген қазіргі кездегі көзқарасқа сәйкес келмейді. БҰҰ атом радиациясының әсері жөніндегі ғылыми комитеттің (АРӘҒК) және ХРҚК мәліметтері бойынша, радиациялық фактордың, тіпті фон деңгейінің өзінде, адам денсаулығы үшін аз да болса, қауіп-қатері бар екені көрсетілген. В.А. Книжниковтың айтуы бойынша, ТРФ есебінен қатерлі ісіктен өліммен аяқталу қауіп-қатері, шамамен 1% құрайды. Сол сияқты, обырдың спонтанды пайда болуы мен тұқым қуалайтын аурулардың бір бөлігі осы табиғи көздерден сәулеленуге ұшыраумен байланысты болуы мүмкін. Бұлардың барлығы оларды жете зерттеуді қажет ететіндігінің айғағы.
ТРФ ерекше айырмашылығы - жер бетіндегі барлық халыққа түгел әсері етуі және ұзақ уақыт бойына оның деңгейінің салыстырмалы түрде тұрақты болуы. Сонымен бірге, табиғи сәулеленудің әсер ету деңгейлерінің әр түрлі аймақтарда және теңіз деңгейінен әр түрлі биіктікте, бір-бірінен едәуір айырмашылығы бар.
4.2. Табиғи жағдайларда адамды сәулеленудің әсеріне ұшырататын көздері
Адамды сәулеленудің әсеріне ұшырататын көздерініңқазіргі кездегі жіктелуі. Радиацияның табиғи көздері туралы түсінік.
Табиғи жағдайда адамды иондаушы сәулеленудің әсеріне ұшырататын көздер қандай?
Ен алдымен, бұл табиғи көздер, жер текті емес те (ғарыштық сәулелену) және жер текті де: қоршаған ортаның әр түрлі нысандарында - топырақта, суатсуларында, өсімдіктерде және т.б. кездесетін космогенді және жердегі радионуклидтер (12.1- сурет).
БҰҰ АРӘҒК (1994 ж.) бағалауы бойынша, халықтың сәулеленуге ұшыраудан алатын жиынтықтық эффективті дозасына ең үлкен үлесті (70%) ТРФ қосады. Халықтың табиғи өмір сүру жағдайларында сәулелену әсеріне ұшыраудың жалпы жиынтығында медициналық мақсатта жүргізілетіні екінші орын (29%) алады. Қалған көздерінің қосатын үлесі 1 %-ға дейін құрайды, оның ішінде, ядролық қаруды сынаудан – 0,3%; кәсіби сәулелену әсеріне ұшырау кезінде – 0,06%, атом энергетикасы кәсіпорындарынан – 0,006% және т.б. (12.2-сурет). Планетамыздың тұрғындарының табиғи радиация көздерімен байланысты сәулеленуге ұшыраудан алатын орташа эффективті дозасы 2,4 мЗв /жыл деңгейіндеболады ( АРӘҒК,2000 ). Бірақ, бұл дозаның шамасы табиғи жағдайғаларға да, және адамдардың іс- әрекеттеріне де байланысты, сондықтан ол әр елде әр түрлі болады. Мысалы, Ұлыбританияда бұл доза жылына, шамамен 2,5 мЗв, АҚШ–та - шамамен 3,6 мЗв, Ресейде жылына - 0,6 мЗв-3,1 мЗв дейін (орташа алғанда, жылына 1,9 мЗв), ал ТМД елдерінде жылына орташа есеппен – 5,1 мЗв құрайды (12.3- сурет).
Бірақ, табиғи сәулелену көздерінің халық үшін салыстырмалы түрдегі радиациялық қауіпсіздік дәрежесін эффективті дозалардың келесі мәндері сипаттайды: егер, сәулеленуге ұшыраудың деңгейі жылына 2 мЗв аз болса, онда
Сурет 12.1. Адамның сәулелену көздерінің қазіргі заманғы классификациясы.
12.2.-сүрет. БҰҰ АРӘҒК (1994 ж.) мәліметтері бойынша табиғи жағдайда тұрғындардың сәулеленуінің жиынтықтық эффективті дозасына түрлі көздердің қосқан үлесі
12.3 –сурет. Табиғи радиация көздерімен байланысты әр түрлі елдердегі тұрғындардың сәулеленуінің орташа жылдық эффективті дозалары. (БҰҰ АРӘҒК, 2000)
ол табиғи көздерінен алатын дозалардың орташа мәнінен аспайды деп саналады; 2 ден 5 мЗв/жылға дейін болса, сәулелену әсеріне ұшырауы орташадан жоғары, ал, жылына 5 мЗв артық болса – жоғары деңгейдегісіне жатады. Яғни, Л.А.Ильин мен серіктес авторларының, В.А.Книжниковтың мәліметтері бойынша, ТМД елдерінде халық табиғи сәулеленудің жоғары деңгейде әсер етуі жағдайында өмір сүреді (12.1-кесте).
Кесте
ТМД халқының негізгі сәулелену көздері және өлімге әкелетін қатерлі ісіктің жаңа түзілімдерінің пайда болу қауіптілігі (Л.А.Ильин және басқалар, В.А.Книжников бойынша)
Сәулелену көзі
| Орташа жеке доза,
мЗв/жыл
| Қатерлі ісік түзілімдерінің қаупі,
Кездесу саны /жыл
I млн адамға шаққанда
| ТРФ
сыртқы+ішкі сәулелену
сыртқы
ішкі
|
2,25
0,65
1,6
|
| Рентген- және радиоизотопты диагностика
| 1,4
|
| Құрылыс материалдары және баспана ауасы
| 1,4
|
| Ядролық құруды сынау салдарынан ғаламдық белсенді жауын
|
2,5х10-2
|
-
| Тыңайтқыш
| 1,5х10-4
| -
| АЭС
| 1,7х10-4
| -
| ЖЭС көмірмен
| 1,9х10-3
| -
| Барлық көздерден сәулелену дозасының жиынтығы
| 5,1
|
|
Қазақстан Республикасында халықтың табиғи көздерінен сәулелену әсеріне ұшырау деңгейі туралы мәліметтер аумақтардың радиациялық - гигиеналық төлқұжатына енгізіледі. ҚР Денсаулық сақтау министрлігі ҚР Қоршаған ортаны қорғау министрлігімен бірге 1996 ж радиациялық фонның рұқсат етілген деңгейін бекітті - 33 мкР/сағ. Ресейде ол – 20 мкР/сағ құрайды. Табиғи фон адамды сыртқы да, ішкі де сәулеленудің әсеріне ұшырауына мүмкіндік беретін көздеріне байланысты екені 12.1- кестеден де көрінеді. Олардың өзіндік ерекшеліктері бар, адам денсаулығына әр түрлі дәрежеде қауіп-қатер тудырады, сондықтан біз оларды жеке қарастырамыз.
Сыртқы сәулеленудің әсеріне ұшырау әлем кеңістігінен келіп, Жер бетіне дейін жеткен мюондардың, фотондардың, электрондардың және энергиясы жоғары нейтрондардың ағынынан тұратын біріншілік ғарыштық сәулелену есебінен де, сондай-ақ, құрамына барлық элементарлық бөлшектер кіретін, атмосфераның атом ядроларымен осы бөлшектердің өзара әсерлесу кезінде туындайтын екіншілік ғарыштық сәулелену есебінен де, жүруі мүмкін. Бұл сәулелену адамның барлық мүшелері мен тіндеріне бірдей (біркелкі) әсер етеді деп саналады. Ғарыштық сәулеленуден алатын дозаның шамасын анықтайтын негізгі факторлар жергілікті жердің теңіз деңгейінен тұрған биіктігі және аз дәрежеде -геомагниттік ендік болып табылады.
Теңіз деңгейіндегі ашық жерлерде халықтың ғарыштық сәулелену есебінен сәулеленуге ұшыраудан алатын орташа дозасы 0,4 мЗв/жыл (АРӘҒК, 2000) тең.
Қазіргі уақыттағы ғимараттардың көп қабатты үстіңгі жабындылары ғарыштық сәулеленудің дозасын елеулі деңгейде азайтады. Ғимараттардың қабат санына байланысты экрандау коэффиценті 14% -дан 40%-ға дейін құрайды.
Сыртқы сәулелену әсерін беретін табиғи көздеріне топырақтағы, әр түрлі тау жыныстарындағы, өзен, теңіз және мұхит суларындағы, атмосфералық ауадағы жер текті радионуклидтер жатады. Ағзадан тыс жатқан радионуклидтер альфа-, бета- және гамма-сәулелерін сәулелендіреді. Олардың ішінен, адамның алған дозасын анықтау кезінде, жоғары енгіштік қасиетіне байланысты тек гамма – сәулесі ғана есепке алынады.
Жер текті радионуклидтердің ішінде сыртқы сәулеленуден алатын дозаға негізгі үлес қосатындар К-40 және жер қыртысы пайда болғаннан бері оның құрамында кездесетін уран-238 және торий - 232 белсенді тұқымдастарының радионуклидтері.
Ашық жергілікті жерлерде бұл көздерінен алатын жылдық эффективті доза 0,5 мЗв дейін құрайды (АРӘҒК, 2000 ж.), оның ішінде, бұл дозаның ішіндегі 40К, уран-238 және торий-232 қосқан үлестері, әрқайсысына сәйкес, 35%, 25% және 40% құрайды.
Табиғи көздерден шығатын сыртқы сәулелену дозасын бағалау кезінде, жер шарында жер текті радионуклидтер үйлерден тыс жерлерде қалыпты диапазоннан едәуір жоғары (3,6·10-8-нен 9,1·10-8Гр/сағ. дейін) болатын аумақтар бар екенін ескеру керек. Радиоактивтілік фоны жоғары аймақтар көптеген елдерде бар. Дозиметрлік тұрғыдан Үндістандағы және Бразилиядағы мұндай аймақтар өте жақсы зерттелген. Үндістанда моноцитті жыныстар басым болатын жер телімдері (250·0,5 км) көп қызығушылық танытады. Бұл жерде, ауадағы сіңірілген дозаның орташа қуаты 4,3·10-7 Гр/сағ. Бұл ауданда 70 мыңға жуық адам тұрады. Тұрғындардың шамамен 24% - ның сәулеленуге ұшыраудан алатын жылдық дозасы 5·10-3 Гр жоғары.
Космогенді радионуклидтер (3Н, 7Ве, 14С, 22Nа және басқа), ғарыштық сәулеленудің жер текті элементтердің ядроларымен өзара әрекеттесуінен түзілетін өнім, олар жер бетіндегі сыртқы гамма-сәулелену дозасына айтарлықтай үлес қоспайды.
Үй ішінде адамның сәулеленуге шалдығудан алатын дозасын бағалау кезінде, ғимараттың құрылыс материалына көңіл бөлінеді. Ол бір жағынан, сыртқы радиациялық фоннан қорғаса, екінші жағынан, кейбір құрылыс материалдарының өздері қосымша иондаушы сәулелену көзі болып табылады.
Мысалы, кірпіштен және граниттен қаланған тас ғимараттардың ішіндегі дозаның қуаты, олардың құрамында табиғи радионуклидтердің көп болуына байланысты, ғимарат сыртындағыға қарағанда, 30-50% жоғары. Егер, жер бетіндегі ағаштан жасалған үйлердің үлесі 20%, ал тастан қаланған үйлер 80% екенін ескерсек, онда барлық жер шары бойынша ғимарат ішіндегі ауаға сіңірілген дозаның орташа қуаты, жергілікті ашық жерлерге қарағанда, 20 % жоғары болады.
Жалпы алғанда, ғимарат ішіндегі және сыртындағы адамның сәулеге шалдығуын есепке ала отырып, жер текті табиғи радионуклидтер есебінен алатын орташа жиынтық эквивалентті доза, шамамен 0,35мЗв құрайды.
Адамның табиғи көздері есебінен ішкі сәулеленуге ұшырауының, сыртқы сәулеленуге ұшыраумен салыстырғанда, бірқатар ерекшеліктері бар:
а) егер сыртқы сәулеленуге ұшырау кезінде, тек гамма-сәулесінің әсері ғана есепке алынса, ішкі сәулеленуге ұшырағанда, негізгі әсерді, тіңдер мен мүшелерге тікелей әсер ететін альфа- және бета-сәулеленулер тигізеді.
б) радионуклидтердің көбі белгілі бір мүшелер мен тіндерде жиналады, бұл ағзаның жеке бөліктерінде сәуле әсерінің біркелкі болмауына әкеледі;
в) радионуклидтер ағзаның ішінде болған уақыттың бәрінде де, ағзаның ішкі сәулеленуге ұшырау жүріп жатады, себебі, олардың ыдырау үрдісі жалғаса береді, ал ыдыраудың ұзақтығы элементтің жартылай ыдырау кезеңіне және басқа да сипаттамаларына байланысты.
Биосфераның радионуклидтері адам ағзасына тыныс мүшелері немесе АІЖ арқылы түседі.
Табиғи радионуклидтердің ағзаға түсу мөлшері, демек түрлі мүшелер мен тіндердің ішкі сәулеленуге ұшыраудан алатын дозасы да, олардың ауадағы, судағы, тағам өнімдеріндегі және қоршаған ортаның басқа да нысандарындағы мөлшерімен, сонымен қатар берілген жергілікті жердегі адамның іс- әрекетінің құрылымымен, халықтың тағам рационының сипатымен және басқа да факторлармен анықталады.
Көптеген космогенді радионуклидтердің ішінен ішкі сәулеленуге ұшыраудан алатын дозаға, көп болмаса да, тек 3Н, 7Ве, 14С және 22Nа ғана үлес қосады. Космогенді радионуклидтер есебінен ішкі сәулеленуге ұшыраудан алатын жылдық эффективті доза, шамамен 15 мк3в құрайды.
Ағзаға түсетін жылдық эффективті доза жүктемесіне тыныс алу жолдары арқылы енетін радионуклидтер (негізінен, радонның ыдырау өнімдерімен тыныс алу кезінде) ең көп үлес қосады - 55%. Яғни, белсенді инертті газдармен тыныс алған кезде, ең жоғары әсеріне өкпе шалдығады. Адамның ішкі сәулеленуге ұшыраудан алатын дозасына радонның ұзақ өмір сүретін ыдырау өнімдері де (210Po және 210Pb) елеулі үлес қосады. Атмосфералық ауамен адам ағзасына орта есеппен, жылына 4,0 Бк 210Pb және 0,9 Бк 210Po түседі.
Тағаммен және сумен ағзаға түсетін радинуклидтерден ішкі сәулеленуге ұшырау дозасы орта есеппен, жылына 0,3 мЗв (АРӘҒК, 2000 ж.) құрайды, ал кейбір зерттеушілердің мәліметтері бойынша, жылына 0,4 мЗв-дейін жетеді (Василенко О.И., 2004). Бұл жағдайда адам ағзасына түсетін табиғи радионуклидтердің жалпы мөлшерінің 85% аз емес бөлігі тағам өнімдерімен, ал ауыз сумен - 15% дейін түседі деп саналады.
Көптеген жер текті радионуклидтердің ішінен адам ағзасына түскен кездегі тін дозасына, тек ең үлкен үлес қосатын радионуклидтерді қарастырумен ғана шектелеміз.
Калий-40. Калий маңызды биологиялық элемент болып табылады, сондықтан оның ағзадағы концентрациясы жоғары тұрақтылығымен ерекшеленеді. Калийдің ағзадағы массасының орташа концентрациясы 2 г/кг құрайды. 40К белсенді изотопы тұрақты калий пайызының мыңдаған бөліктерін құрайды. Осы мәндеріне сәйкес, жылдық эффективті доза 180 мкЗв тең болады.
Дата добавления: 2014-12-11 | Просмотры: 2534 | Нарушение авторских прав
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 32 | 33 | 34 | 35 | 36 | 37 | 38 | 39 | 40 | 41 | 42 | 43 | 44 | 45 | 46 | 47 | 48 | 49 | 50 | 51 | 52 | 53 | 54 | 55 | 56 | 57 | 58 | 59 | 60 | 61 | 62 | 63 | 64 | 65 | 66 | 67 | 68 | 69 | 70 | 71 | 72 | 73 | 74 | 75 |
|