АкушерствоАнатомияАнестезиологияВакцинопрофилактикаВалеологияВетеринарияГигиенаЗаболеванияИммунологияКардиологияНеврологияНефрологияОнкологияОториноларингологияОфтальмологияПаразитологияПедиатрияПервая помощьПсихиатрияПульмонологияРеанимацияРевматологияСтоматологияТерапияТоксикологияТравматологияУрологияФармакологияФармацевтикаФизиотерапияФтизиатрияХирургияЭндокринологияЭпидемиология

Минералды заттар. 45 страница

Рубидий-87. Бұл изотоптың қоршаған ортадағы қасиеттері және оның адам ағзасындағы метаболизмі туралы мәліметтер аз. Ағзада ол калий сияқты таралады деп санайды. Рубидийдің-87 адам ағзасындағы концентрациясы 6 мкЗв тен бүкіл денеге әсер ететін жылдық эффективті дозаны қалыптастырады.

Уран мен торийдің белсенді тұқымдастары. Бұл тұқымдастың әрқайсысы 10 аса радионуклидтерден тұрады. Әрбір тұқымдастағы өнімдердің біреуі, эманация депаталатын, белсенді инертті газ болып табылады. Уран тұқымдасында бұл радийдің эманациясы - радон (Rn), торий тұқымдасында торийдің эманациясы – торон (Tn). Барлық табиғи көздерінің ішінде адамның сәулеленуге ұшыраудан алатын жиынтық дозасына негізгі үлесті радон мен торон және олардың ыдырау өнімдері қосады.

Радон мен торон табиғатта кең таралған. Бұл радионуклидтердің және олардың туынды өнімдерінің (ТӨ) адам ағзасына түсуі, негізінен, адам бөлмелердің ішінде болған кезде байқалады. Бұл бөлменің ішіндегі радон мен торонның туынды өнімдерінің концентрациясы, атмосфералық ауаға қарағанда, әрдайым жоғары болуымен және адам өз уақытының көп бөлігін бөлмеде өткізуімен байланысты. Ауадағы радонның әсерінен тұрғындардың сәулеленуге ұшырау дозасы жылына 1,3 мЗв құрайды (Василенко О.И., 2004). Бөлмелер ауасының белсенді газдармен ластануы туралы төменде толығырақ тоқталамыз.

Технологияға байланысты өзгерген табиғи радиациялық фон (ТБӨТРФ).

Табиғи жағдайда радиация көздерінен жаһандық масштабта қосымша сәулелену әсеріне ұшырау әзірше жоғары емес, ол ТРФ байланысты ұжымдық дозаның шамамен 1% құрайды. Бірақ, адамдардың іс-әрекеттерінің кейбір түрлері кезінде, олардың жеке топтары үшін бұл үлес едәуір болуы мүмкін.

Қазіргі кезде адамның радиациялық фоннан сәулеленуге ұшырауы радиацияның жоғарыда аталған көздерімен шектелмейді. Бұл немесе басқа технология үрдісі кезінде адам радиацияның табиғи көздерінің таралуын шектелген жерде өзгертуі мүмкін. Мұндай іс-әрекет нәтижесінде, табиғи фонмен салыстырғанда, сәулелену деңгейі одан жоғары, т ехнологияға байланысты өзгерген табиғи радиациялық фон (ТБӨТРФ) деп аталатын, сәулелену деңгейлері пайда болады.

Яғни, ТБӨТРФ – бұл, сәулемен әсер етуге арналмаған, техника мен технологияны қолдануымен байланысты адамның белгілі бір іс-әрекеті түрлерінің нәтижесінде пайда болған немесе соның есебінен күшейген иондаушы сәулеленудің табиғи көздерінен шығатын сәулелену. Арнайы әдебиеттерде ТБӨТРФ - технологияға байланысты жоғарылаған ТБЖ, технологияға байланысты күшейтілген ТБК, техногенді радиациялық фон деп те атайды.

Сәулеленуге ұшыраудың жоғарыда аталған көптеген компоненттерінің ерекшелігі, жеке адамның сәулеленуден алатын дозалары салыстырмалы түрде аз болғанның өзінде, адамдардың үлкен контингенттеріне әсер ететіндігі және соның есебінен тұрғындардың сәулеленуге ұшыраудан алатын ұжымдық дозасына едәуір үлес қосатындығы болып табылады. Қазіргі көзқарас бойынша, сәулеленуге ұшыраудың салдары ұжымдық дозаның шамасына байланысты бағаланатындықтан, бұл компоненттердің маңыздылығын олардың ұжымдық дозаға қосатын үлесіне қарай бағалау қажет.

Адамның іс-әрекеті қандай шамада табиғи радиациялық фонды жоғарылататынын және бұл тұрғындарға қандай да бір қауіп тудыруы мүмкін бе, соны толығырақ қарастыру қызықты болып табылады.

Мысалы, құрамында табиғи радионуклидтері бар, құрылыс материалдарының есебінен сәулеленуге ұшыраудың орташа дозасы адамдардың ИС барлық көздерінен (жасанды көздерін де қоса алғанда), сәулеленуге ұшырауының шамамен 1/3 дозасын құрайды, ал кейбір нақты жағдайларда одан да жоғары болады.

Қазіргі кезде әлемнің дамыған елдерінің көпшілігінде тұрғын үйлердегі ауаның белсенділігін зерттеу жөнінде мемлекеттік бағдарламалар жүзеге асырылуда. Бірқатар елдерде (АҚШ, Канада, Швеция) үй ғимараттарындағы радонның ТӨ концентрацияларына шектеу енгізілген.

ҚР санитарлық нормаларына сәйкес, бөлмелердегі радонның рұқсат етілген концентрациясы – 200 Бк/м³. Алайда, Қазақстанның аумағында радон есебінен қауіпті бірқатар аймақтардың (уран кені бар және сирек металдар провинциялары, таулы және тау етегіндегі аудандар, тектоникалық жарықтар) болуына байланысты, оның грунттан көп мөлшерде бөлініп, ғимарат бөлмелеріне түсуі байқалады. Аз мөлшерде ол бөлмеге атмосфералық ауадан, су құбыры торабынан және табиғи газды жаққанда түседі.

Бөлме ауасындағы радонның және оның ТӨ концентрациясы топырақтың бетінен радонның ағынының түсуіне (эксхаляция) және ауаның алмасу жылдамдығына байланысты. Қолайсыз жағдайларда тұрғын үйлердің ауасындағы радонның концентрациясы рұқсат етілген мәннен жоғары болуы мүмкін.

Мысалы, В.Н. Севостьяновтың (2004 ж.) мәліметтері бойынша, Көкшетау, Жезқазған облыстарындағы кейбір елді-мекендердің тұрғын үй бөлмелеріндегі радонның концентрациясы 510 Бк/м³ – 4500 Бк/м³ құрайды.

Тектоникалық жарықтардың көлемді аймақтары бар, Алматы қаласының территориясындағы ғимараттарда радон изотоптарының эквивалентті тепе-теңдік күйдегі көлемдік белсенділігінің (ЭТТКБ) ең жоғары мөлшері 1000 Бк/м³ жоғары, ал орташа мөлшері - 130 Бк/м³ құрайды.

Қазақстан да үйлердегі радонның көлемдік белсенділігінің мәні 170 Бк/ м³ құрайды, бұл 40 Бк/ м³ тең, орташа жалпы дүние жүзілік деңгейден 4 еседен де жоғары.

Радонның және оның ТӨ (²¹⁴Pb, ²¹⁴Po, ²¹⁸Ро, ²¹⁴Bi) көздеріне топырақтан басқа, радиобелсенділігі жоғары жыныстардан жасалған құрылыс материалдары мен құрамында радоны бар су көздерінің сулары жатады.

Әдебиетте 1984 ж АҚШ-та болған таң қаларлық жағдай жазылған. АЭС-тің бір жұмысшысының отбасы тұрғын үйінің қабырғасынан радийдің эманациясы есебінен, көп жылдар бойы қатарынан жылына кәсіби мамандарға рұқсат етілетін жылдық дозасынан 50 есе артық дозаны алып отырған.Зерттеу кезінде, құрылыс материалдарының уранмен ластанғаны белгілі болды.

Қазақстанды қоса есептегенде, ТМД елдерінде, гигиеналық түсінікке сүйеніп, құрамындағы табиғи радионуклидтердің мөлшеріне (меншікті эффективті белсенділігіне –А эфф.) байланысты барлық құрылыс материалдары жіктеледі.

Радиациялық қауіпсіздік нормаларына (РҚН -99) сәйкес, 1-ші класқа жаңадан салынып жатқан тұрғын үйлер мен қоғамдық ғимараттарға арналған, А эфф. 370 Бк/кг аспайтын, құрылыс материалдары жатады.

2-ші класқа елді-мекен ішіндегі жол құрылысына пайдаланылатын, А эфф. 740 Бк/кг аспайтын, материалдар жатады.

3 класқа елді-мекендерден тыс жатқан, жол құрылысына пайдаланылатын (А эфф.2,8 кБк/кг аспайтын) материалдар жатады.

Халықты жоғары дәрежеде сәулеленуге шалдықтыратын факторлардың бірі, сондай-ақ, құрамында радонның мөлшері жоғары сумен қамтамасыз ететін су көздері болуы мүмкін. РҚН -99 сәйкес, оның судағы мөлшерінің нормасы 60 Бк/кг құрайды. Мысалы, Алматы қаласының сү жүргізетін құбыр суында радонның концентрациясы нормаланған шегінен аспайтын - 20–40 Бк/кг аралығында ауытқиды, ал «Алмаарасан» шипажайының су көзінде, В.Н. Севастьяновтың (2004 г.) деректері бойынша - 70 Бк/кг, Жамбыл облысындағы «Мерке» шипажайы ұңғысынан алған суда –5000 Бк/кг шамасында.

Табиғи радиациялық фон, фосфатты тыңайтқыштарды өңдіру және қолдану, құрамында табиғи радионуклидтері бар, органикалық отынды (тас көмір, торф, мұнай, газ және басқалар) жағу кезінде шығатын газды-аэрозольды өнімдердің есебінен де жоғарылауы мүмкін.

4.3. Иондаушы сәулеленудің адамға әсер ететін жасанды көздері

Адамдардың сәулеленуге шалдығудан алатын ұжымдық дозасына радиацияның

· медицинада қолданылатын;

· өнеркәсіптің түрлі салаларында қолданылатын;

· ядролық сынақтармен байланысты техногенді көздер;

· атом энергетикасы кәсіпорындарының (ядролық-отын циклінің кәсіпорны – ЯОЦ) жұмыс істеумен және ондағы апаттармен (мысалы, Чернобыль АЭС) байланысты жасанды көздері де өз үлесін қосады:

Өнеркәсіп пен медицинаның түрлі салаларында қолданылатын иондаушы сәулелену көздерінің сипаттамасына тереңірек тоқталамыз.

Бұл, ең алдымен, иондаушы сәулеленудің жабық көздері, олар әсер ету сипаты бойынша шартты түрде 2 топқа:

а) үздіксіз әсер ететін сәулелену көздеріне;

б) сәулеленуді оқтын-оқтын (кезеңді) шығаратын көздеріне бөлінуі мүмкін.

Бірінші топқа, қолданылуы әр түрлі γ-қондырғылар, нейтронды, β- және γ-сәулелерін сәулелендіргіштер, екінші топқа – рентген аппараттары мен зарядталған бөлшектерді үдеткіштер (соңғысында, бөлшектерді 10 МэВ-тан артық энергияға дейін үдеткен кезде, жасанды белсенді заттар түзілуі мүмкін, бұл кезде белсенді изотоптардың ағзаға түсуінің потенциалды қауіпі пайда болады). Жабық көздері, қолданылатын салалар және қолдыналатын түрлері 12.2- кестеде берілген.

Кесте

Иондаушы сәулеленудің жабық көздерінің қолданылуы

γ–сәулелендіргіштер ретінде, көбінесе, негізінен ұнтақ түрінде немесе қатты күйінде герметикалық болат ампулаларға салынған, жасанды белсенді элементтер қолданылады. γ- сәулелендіргіштер ретінде ең жиі қолданылатын белсенді элементтер – ⁶⁰Со, ¹²⁷Те, ¹³⁴Cs, ¹³⁷Cs және басқалар.

Нейтрондық көздерін, әдетте, радийді, полонийді немесе плутонийді бериллиймен немесе бормен араластыру арқылы дайындайды (қоспа герметикалық болат ампулаларға салынады). β-көздері ретінде ³²Р, ⁹⁰Sr, ¹⁹⁸Au және басқалар сияқты β- сәулесін сәулелендіретін жасанды белсенді изотоптар қолданылады.

Әр түрлі мақсатта қолданылатын иондаушы сәулеленудің жабық көздерінің белсенділігі кең аралықта ауытқиды. Мысалы, қазіргі кезде, біздің елімізде де, шет елдерде де, өнеркәсіпке арналған (полимерлік материалдар алу, медицина практикасында бір рет қолданылатын заттарды стерильдеу, резеңкенің сапасын жақсарту және т.б. үшін) қуатты γ - қондырғыларды салу практикасы жүзеге асырылуда. Арналуына және қолдану жағдайына байланысты сәулелендіргіштің жалпы заряды (көбінесе, бұл қондырғыларда ⁶⁰Со қолданылады) 5,5 ПБк (150000 Ки) дейін жетуі және одан да артық болуы мүмкін. Жоғарыда көрсетілгендей, халықтың қалыпты өмір сүру жағдайындағы жалпы сәулеленуге ұшырауының жиынтығында медициналық мақсатта сәулеленуге шалдығуы екінші орын (29%) алады.

Әр түрлі зерттеушілердің мәліметтері бойынша, иондаушы сәулелену көздерін қолданумен жүргізілетін медициналық тексерулер мен емдеу кезінде, халықтың алатын дозаларының деңгейі, жылына 0,4 мЗв-ден 1,4 мЗв дейін (О.И. Василенко, 2004; Л.А.Ильин және басқалар, 1999) құрайды.

Қазіргі кезде медицинада бірқатар аурулардың диагнозын анықтау және оларды емдеу мақсатында иондаушы сәулеленудің әр түрлі (ашық та және жабық та) көздерін қолданады. Диагноз қою мақсатында қолданылған және әлі де қолданылып жүрген 80-нен астам (⁶⁰Со, ⁷⁵Se, ¹⁷⁰Tu, ¹⁹²Ir және басқалар) g- және b- сәулелендіргіш радионуклидтер белгілі, алайда қазіргі кезде тек ^99mTc (технеций), ¹²³I (иод), индий (In) және таллийдің (TI) радиоизотоптары өзінің практикалық маңызын жоғалтқан жоқ. Барлық мүшелер мен жүйелердің қызметін бағалауға, қатерлі ісіктерді және олардың метастазаларын, қабыну үрдістерін анықтауға мүмкіндік беретін, радиофармпрепараттардың (РФП) құрамына кіретін, химиялық қосылыстар синтезделген (Труфанов Г.Е. және басқалар, 2004). Әр түрлі мақсатта рентген аппараттары мен сызықтық және циклдік үдеткіштер қолданылады.

· Аталған иондаушы сәулелену көздерінің көмегімен орындалатын емдеу және диагностикалық шаралардың тізімі өте кең және алуан түрлі.

Шараларды орындау технологиясына, оларды техникалық қамтамасыз ету әдістеріне және қорғану жүйесінің ұйымдастырылуына байланысты радиацияның қызметкер үшін потенциалды қауіптілік дәрежесін бағалау кезінде, барлық қолданылатын әдістерді гигиеналық көзқарас тұрғысынан шартты түрде келесі топтарға бөлуге болады:

· рентгендиагностика;

· дистанциялық рентген- және γ-терапия;

· жоғары энергиялы сәулеленулердің көмегімен жүргізілетін терапия;

· жабық түріндегі белсенді заттардың көмегімен жүргізілетін қуыс ішілік, тін ішілік және аппликациялық (жапсыру) терапия;

· ашық түріндегі белсенді заттардың көмегімен жүргізілетін сәулелік терапия және диагностикалық зерттеулер.

Рентген сәулелері ғасырдан астам уақыт бойы әр түрлі салаларда, олардың ішінде, ең алдымен, медицинада кеңінен қолданылып келеді. XX ғасырдың басында Кронштадт госпиталында жұмыс істеген бірінші рентген аппаратын ресейдің радио жасампазы – А.С. Попов жасап шығарды. Қазіргі уақытта медицинада және өнеркәсіпте қолданылатын рентген аппараттары энергиясы 25-60 кэВ-тен (рентгенмен құрылымдық талдауда қолданылады) 60-250 кэВ – ке (аурулардың диагнозын анықтау мен емдеуде қолданылады) және 200 кэВ - 35 МэВ-ке дейін (дефектоскопияда қолданылады) рентген сәулелерін генерациялауға мүмкіндік береді.

Дамыған елдерде, тістерді тексеру мен жаппай жүргізілетін флюрографияны қоспағанда, әрбір 1000 адамға 300-ден 900-ге дейін рентгенологиялық тексерулер келеді (Ушаков И.Б., 2004). Кейбір медициналық процедураларды жүргізу кезінде халықтың шамамен алатын дозалары 12.3- кестеде берілген.

Кесте

Кейбір медициналық процедуралар кезінде халық алатын шамамен алынған сіңірілген дозалары (Ушаков И.Б мәліметтері бойынша, 2004).

Қазіргі кездегі клиникалық практикада радионуклидтік әдіс кеңінен қолданылады. Ол әр түрлі мүшелердегі қатерлі ісіктерді ерте анықтау үшін, жүрек - қан тамырлары ауруларының диагностикасында, пульмонологияда, уронефрологияда, бауыр ауруларының диагностикасында және т.б. қолданылады.

Барлық радионуклидтік зерттеулерді үлкен 2 топқа бөлуге болады (Труфанов Г.Е. және басқалар, 2004):

· динамикалық зерттеулер- РФП–тың мүшелерде таралу динамикасын зерттеу мақсатында жүргізіледі; арнайы компьютерлік бағдарламалар арқылы мәліметтер өңделеді және РФП-тың таралу қисығын құру жүргізіледі;

· статикалық зерттеулер- РФП-тың сырқат адамның денесінде немесе белгілі бір мүшесінде кеңістіктік таралуын бағалау үшін қолданылады (тіндерде РФП-тың жиналу деңгейі есептеледі, мүшелердің әр түрлі бөліктерінде жинақталу дәрежесінің көрсеткіштері салыстырылады, жинақталудың біркелкілігі бағаланады).

Одан басқа, бүгінгі күні ядролық медицинаның визуалды емес әдістері өзекті болып табылады. Батыс Еуропада мұндай зерттеулердің үлесіне радионуклидтік зерттеулердің жалпы санының 10-12 % келеді (радиоиммунды талдау, Helicobakter Pilory анықтауға арналған тыныс алу тесті, темір метаболизмін зерттеу және т.б.).

Сырт пішіні әр түрлі (цилиндрлер, моншақтар, инелер, жұқа сым кесінділері) препараттар түріндегі жабық көздері (⁶⁰Со, ¹⁹⁸Аu) қатерлі ісіктерді қуысішілік және тінішілік емдеуде қолданылады. Зақымданған тіндерге енгізілетін инелердің белсенділігі 0,5-10 мКи, жеке моншақтардың белсенділігі – 2-10 мКи, цилиндрлердің – 20-40 мКи, ал емдеу препараттарының енгізілетін жиынтық белсенділігі: ⁶⁰Со - 1480- 2220 МБк (40-60 мКи) және¹⁹⁸Аu - 740-3700 МБк (20- 100 мКи) жетуі мүмкін.

Аппликациялық терапия мақсатында иілгіш пластиктен жасалған квадрат түріндегі аппликаторлар қолданылады, онда сәулелену қуаты 2 – 4 Гр/сағ., ³²Р біркелкі орналыстырылған.

Сонымен, шаруашылықтың әр түрлі салаларында қоданылатын иондаушы сәулелену көздерінің қысқаша сипаттамаларынан, олардың қуаттылығы кең аралықта ауытқитыны, ал қолдану технологиясы өте көп түрлі екендігі көрінеді.

Ядролық сынақтар, атом нысандарындағы апаттар да, сондай-ақ халықты ішкі және сыртқы иондаушы сәулеленуге ұшырататын антропогенді көздер болып табылады.

Ең алғаш атом қаруын пайдаланумен байланысты, қоршаған ортаны ластайтын жаңа фактор – белсенді заттар туралы мәліметтер өткен ғасырдың ортасында пайда болды. Бірақ, КСРО - дағы да, басқа да атом қаруы бар ірі мемлекеттерде де, жүргізілген ядролық сынақтардың нағыз масштабы туралы тек 90-шы жылдары ғана белгілі болды. Ядролық жарылыстар Семей маңындағы – Семей ядролық сынақ полигонында (СЯСП), Жаңа Жерде, Батыс Қазақстандағы («Капустин Яр», «Азғыр» полигондары), Якутияда, Поволжье және басқа да ондаған жерлерде болды. КСРО аумағында барлығы 715 жарылыс болды, оның ішіндегі көпшілігі (498) – Қазахстанның аумағында жүргізілді.

Ядролық қаруды сынау басқа мемлекеттер де: АҚШ (1032 жарылыс), Франция (210), Англия (45) Тынық мұхиттағы әр түрлі аралдарда, шөл далаларда және тіпті басқа да елдерде (Алжирде, Австралияда) жүргізілді.

Қытайдағы Лобнор полигонында 90-шы жылдарға қарай 45 сынақ жүргізілді. Егер, 1991 ж. Қазақ КСР президентінің жарлығымен СЯСП жабылса, қытай полигонында ядролық сынақтар осы уақытқа дейін жалғасуда.

1944 - 1986 жылдар аралығында әлемде 296 радиациялық апатты жағдайлар орын алды, олардың ішінде 8 АЭС (ең ірісі Солтүстік Англиядағы, Уиндскейлде, 1957 ж., АҚШ-тағы, Три-Майл-Айлендте, 1979 ж., Бразилиядағы, Гайанада, 1982 ж., КСРО- дағы, ЧАЭС-да, 1986 ж), 209 – әр түрлі атомдық қондырғылардың, 69 – радионуклидтермен жұмыс істеудің, 10 – зерттеулік құрастырулардың үлесіне келеді. Бұл тізімнің ішінде кемелердегі АЭҚ-дағы апаттар туралы мәліметтер жоқ (Ушаков И.Б., 2004).

Радиациялық қауіп-қатер мөлшерін жеткіліксіз бағалау мәселесі, цезий –стронций қатарындағы радионуклидтермен ортаның шынайы немесе потенциалды ластануы жағдайларының саны Ресейдегі тек ресми көздерінен алынған мәліметтері бойынша, 725 жақын болуымен ақ, өзекті болып отыр. «Маяк» ӨБ жұмыс істеуінен Зауралье көлдеріне радиобелсенділігі 4 млн Ки; Чернобыль апатының нәтижесінде – 50 млн. Ки, ал СЯСП ядролық сынақтардан 1949-1989 ж. аралығында – 45 млн. Ки тең белсенді қалдықтар түскені белгілі.

Ядролық қаруды сынаудан күтілетін эффективті эквивалентті доза солтүстік жарты шардың тұрғындары үшін әр түрлі техногенді радионуклидтердің жиынтығынан 4,5 мЗв, оның ішінде, Cs-137 – ден - 0,88 мЗв, ал Sr-90 – 0,18 мЗв құрайтыны анықталды.

Ядролық жарылыстар мен апаттар салдарының ерекшелігіне, қоршаған ортаның тек жақын жатқан аумақтары ғана емес, сонымен қатар, алыс жатқан территориялардың да белсенді заттармен ластануы жатады. Жалпы алғанда, ядролық катаклизмдер бүкіл планетада жаһандық масштабта радионуклидтермен ластану деңгейінің жоғарылауына әкеп соғады.

Мысалы, Семей облысының жекелеген аудандары мен елді мекендерінде ¹³⁷Cs және ⁹⁰Sr меншікті жиынтық белсенділігі бақылаудағы елді мекеннің көрсеткіштерінен 3-63 есе жоғары болды, сонымен қатар, антропогендік радионуклидтерінің меншікті белсенділігі топырақтың 1 кг-на 500 Бк–1000 Бк дейін жететін территориялар белгілі болды.

Алтай өлкесінің (Ресей) территориясында топырақтың цезий-137-мен ластану тығыздығы 92±16 мКи/км² – 121±16 мКи/км² аралығында ауткыды, бірақ, 1949ж. 28 тамызда СЯСП-та болған жарылыс ізінің осі бойынша, топырақта жинақталған цезий-137 мен стронций-90 тығыздығының мәні 50-250 мКи/км² болды. Бұл кезде, топырақтың беткі жыртылған қабатында цезий-137 меншікті белсенділігі 20–30 Бк/кг, ал 20-40 см тереңдікте – 13 Бк/кг дейін құрды.

Ядролық қаруды сынау нәтижесінде, Италияның территориясында 1979-1985 жылдарда ұзақ өмір сүретін ¹³⁷Cs-ің минералды топырақтағы мөлшері топырақтың 1кг құрғақ массасына 10 – 49 Бк, ал органикалық топырақта – 106 – 279 Бк құрды.

Дата добавления: 2014-12-11 | Просмотры: 978 | Нарушение авторских прав