АкушерствоАнатомияАнестезиологияВакцинопрофилактикаВалеологияВетеринарияГигиенаЗаболеванияИммунологияКардиологияНеврологияНефрологияОнкологияОториноларингологияОфтальмологияПаразитологияПедиатрияПервая помощьПсихиатрияПульмонологияРеанимацияРевматологияСтоматологияТерапияТоксикологияТравматологияУрологияФармакологияФармацевтикаФизиотерапияФтизиатрияХирургияЭндокринологияЭпидемиология

Минералды заттар. 47 страница

· дозасына,

· сәулеленуге ұшырау уақытына,

· сәулеленудің түріне,

· сәулеленудің энергиясына байланысты болады.

Сіңірілген доза неғұрлым көп болса, яғни биологиялық нысанның массасында сіңірілген энергия көп болған сайын, зақымдайтын эффектісі, соғұрлым айқынырақ болады. Мысалы, сәулеленудің 250 мЗв дозасы адамның қанында өзгерістер және ағзасында қайтымды клиникалық көріністер тудырады, 1000 мЗв доза сәуле ауруының дамуына себепші болады, ал 6000 мЗв доза - өлімге душар етеді.

Сәулеленуге ұшыраудың зардаптарын болжауда уақыт факторының үлкен маңызы бар. Мысалы, жалпы жиынтық дозаның мөлшері абсолюттік өлім дозасына тен болғанмен де, сәулеленуге бөлшектеп түсіру адамның өмірін сақтап қалуға мүмкіндік береді.

Сәулелену дозасының қуатын, яғни дозаның уақыт бірлігіне қатынасын, азайту, тіпті сіңірілген дозалары бірдей болғанның өзінде, биологиялық эффектісін төмендетеді.

Сәулеленудің әсер етуінің нәтижесіне, сондай-ақ, тіндегі сіңірілген энергияның кеңістіктік таралуы да әсер етеді. Сәулелердің түрі мен энергиясы биологиялық тіндердегі иондану тығыздығын анықтайды, биологиялық эффектісінің айырмашылықтары осыған байланысты. Берілген иондағыш сәулелену түрінен созылмалы сәулеленуге ұшыраудың биологиялық эффектісінің мөлшерімен осы сәулелену түрінің энергиясының сызықтық берілуі (ЭСБ) арасында тәуелділік бар. Бұл тәуелділік өлшемге келтіретін коэффициентпен анықталады. ЭСБ артқанда, өлшем коэффициенті де жоғарылайды.

Сонымен, сәулеленуге ұшырау кезіндегі сыртқы ортаның жағдайы (мысалы, рентгенологтың жұмыс орны) мен күйі, сәуле әсердің клиникалық көріністерінің сипатына белгілі бір мөлшерде әсер етуі мүмкін. Сәулелену әсеріне ұшырау кезінде, төмен барометрлік қысым мен суықтың оң әсер ететіні туралы мәліметтер бар. Сәулеленуге ұшырау кезіндегі қатар жүретін қолайсыз факторлар (шу, діріл, улы газдар, ультракүлгін, инфрақызыл сәулелер, қыздыратын микроклимат) сәулелік зақымдануды ауырлатады.

Бұл бағыттағы зерттеулер әзірге аз, дегенмен, жалпы принципиалды көзқарас қалыптасқан, атап айтқанда, сәуленің әсер етуі орын алатын өндірістік жағдайларда адамның көңіл-күйіне, жұмысқа қабілеттілігіне және денсаулығына қолайсыз әсер ететін барлық қосымша ауырлық түсіретін факторлар болмауы қажет. Сәулелердің ағзаға тигізетін әсерін анықтайтын факторлардың көп түрлілігі сәуледен зақымданудың клиникалық көріністерінің полиморфизмін түсіндіреді.

Сонымен, иондаушы сәулелердің адам ағзасына әсерінің нәтижесі, спецификалық биологиялық эффектілерімен қатар, спецификалық емес көріністері түрінде болуы мүмкін.

Қазіргі кезде адамның иондаушы сәулеленуге ұшырауының эффектілерін детерминделген (табалдырығы бар) және стохастикалық (ықтималды) спецификалық биологиялық эффектілері деп бөледі.

Детерминделген әсері – бұл, нақты патология, мысалы, жедел сәуле ауруы (ЖСА) немесе созылмалы сәуле ауруы (ССА), сәуле күйіктері (терінің және шырышты қабықтарының сәуледен жергілікті зақымданулары), көз бұршағының катарактасы, гемопоэздің өзгерістері, уақытша немесе тұрақты ұрықсыздық және т.б. түріндегі клиникалық маңызды эффектілер.

Гуськова А.К. (2001) бойынша, ЖСА - бұл бірқатар тіндер мен мүшелердің зақымдануларының жиынтығымен сипатталатын, нозологиялық түр болып табылады. Тіндер мен мүшелердің зақымдануларының нәтижесінде, аурудың негізгі клиникалық синдромдары - сүйек кемігі, ішек және церебралдык синдромдар, сондай-ақ, олардың бірінің біріне ұласуы және олардың қатар жүретін түрлері қалыптасады.

Сыртқы сәулеленудің әсерінен ЖСА, ағзаның барлық мүшелері мен тіндеріне немесе олардың көп бөлігіне қысқа уақыт ішінде (тез немесе тәулігіне бірнеше сағат) 1Гр (1Зв) асатын гамма және/немесе нейтрондық сәулеленулер әсер етуі нәтижесінде туындайды, яғни детерминделген эффектісінің табалдырығы бар және олар радиацияның үлкен дозалары қысқа уақыт ішінде әсер етуі кезінде пайда болады. Детерминделген эффектілерінің ауырлығы сәулеленуге ұшыраудан сіңірілген дозаға тікелей байланысты: доза жоғары болған сайын, зақымдану да ауыр болады.

1-ден 10 Гр-ге дейінгі дозада сәулеленуге ұшырау кезінде, ЖСА сүйек кемігі түрі (типтілік түрі), 10-20 Гр-де – ішектік түрі, 20-50 Гр-де уытты түрі (іш жүзенде барлық паренхималы мүшелердің жаппай зақымдануы), 50-ден жоғары болғанда – ОЖЖ-нің зақымдануы (ЖСА-нің церебральдық түрі) пайда болады.

Созылмалы сәуле ауруы (ССА) – бұл, иондаушы сәулелердің кәсіби мамандарға арналған рұқсат етілген деңгейінен едәуір жоғары дозаларында (10 есе және одан да көп) ағзаға ұзақ уақыт бойы (айлар, жылдар) әсер етуі нәтижесінде дамитын сәулелік патологияның түрі. А.К. Гуськованың (2001) мәліметтері бойынша, ССА дамуы үшін, дозалардың деңгейі жылына 0,1 Гр-ден асуы және жиынтық мөлшері 0,7-1,5 Гр-ден төмен болмауы қажет. ССА-ның даму мерзімі 1-2 жылдан 5-10 жылға дейінгі аралықта аутқиды.

Детерминделген эффектілері әсерінен алыс уақыттарда, яғни, сәулеленуге ұшырағаннан кейін ұзақ мерзім өткеннен соң, дамуы мүмкін. Бұл салдарына, мысалы, әр түрлі мүшелердегі гипопластикалық, дистрофиялық және склероздық өзгерістер, эндокринді бұзылыстар, нефросклероз, жүрек, қан тамырларының соның ішінде, қылтамырлардың зақымданулары, сәулелік катаракта және басқалар да жатады. Сәулеленуге ұшыраудың соматикалық түріндегі әсерінен алыс уақыттардағы эффектісіне созылмалы сәуле ауруы жатады, ол адамның ұзақ уақыт бойына сәулеленудің рұқсат етілген мөлшерінен асатын аз дозаларында сәулеленуге ұшырауы кезінде пайда болады.

Халықтын техногендік көздерден сәулеленуге ұшыраудан алған дозасы, басым көпшілік жағдайларда аз дозалардың санатына жатады. Қуаты жылына 0,1 Зв және одан да кем болатын 0,1 Зв және одан да аз дозаларды аз дозалар деп есептеуге болады.

Созылмалы сәуле ауруымен қатар, сәуле әсерінің соматикалық түріндегі әсерінен алыс уақыттардағы салдарына, сондай - ақ, қатерлі ісік аурулары, көз бұршағы катарактасы дамуының жоғары ықтималдығы және өмір сүруінің қысқаруы жатады. Иондаушы сәулелердің әсеріне ұшыраған адамдардың арасында, жалпы халықпен салыстырғанда, лейкемия жиі кездеседі.

Мысалы, Хиросима тұрғындарында лейкемия, сәулелену әсеріне ұшырамаған халыққа қарағанда, 8 есе жиі дамыған. Әдебиеттерде белсенді сәулеленулермен контакт тоқтағаннан кейін 20-25 жыл өткеннен соң дененің әр түрлі жерлерінде орналасқан қатерлі ісіктердің пайда болған жағдайлары жазылған. Рентгенологтардың қол терісінің обыры, қорғасын кеніштеріндегі шахталарда белсенді газдардың әсеріне ұшыраған шахтерларда өкпе обыры, өндірісте белсенді фосформен қатынаста болған жұмыcшы әйелдерде остеосаркома пайда болған жағдайлары келтірілген.

Дегенмен, әсерінен алыс уақыттардағы салдарын тудыратын минималды дозалар туралы әзірге бірыңғай көзқарас жоқ. Сәулену әсерінің эффектісі талдауға және мөлшері жағынан есепке алуға қиын соғатын көптеген факторлармен анықталады. Алайда, көпшілік радиологтардың пікірі бойынша, адамның бүкіл денесінің сәулеленуге ұшырауы кезіндегі өмірінің қысқаруы 10 мЗв дозаға 1-15 күнді құрайды, бұл едәуір мөлшерде ағзаның қартаюының жылдамдауымен және инфекцияларға табиғи резистенттілігінің төмендеуімен байланысты.

Детерминделген эффектілерден айырмашылығы, с тохастикалық (ықтималдық, кездейсоқтық) эффектілердің доза табалдырықтығы жоқ.

Халықаралық қауымдастық қабылдаған консервативті радиобиологиялық болжамға сәйкес, сәулеленуге шалдығудың деңгейі қанша аз болғанмен де, әсерінен алыс уақыттардағы стохастикалық медициналық салдарының - ең алдымен, канцерогенді, генетикалық және тератогенді эффектілерінің, пайда болу қауіп-қатеріне себепші болады.

Алайда, сәулеленуге ұшыраудан алатын дозасы неғұрлым төмен болса, олардың пайда болу ықтималдығы да, соғұрлым аз болады.

Сәулелену әсерінен пайда болатын стохастикалық эффектілерінің 2 түрінің бар екені дәлелденген. Біріншісі соматикалық жасушаларда пайда болады және сәулеленуге ұшыраған ағзада қатерлі ісік ауруының (кеш пайда болатын соматикалық-стохастикалық әсер салдары) дамуына себеп болуы мүмкін. Екінші түрі, жыныс бездерінің ұрықтық тіндерінде пайда болады, ол сәулеленуге шалдыққан адамдардың ұрпақтарында тұқым қуалайтын (тұқым қуалайтын генетикалық эффектілері) бұзылыстарға әкеп соғуы мүмкін.

Генетикалық эффектілер дәстүрлі түрде 3 санатқа бөлінеді: гендік мутациялар, хромосомдық абберациялар және көп факторлы бұзылыстар.

Радиобиологтардың пікірінше, адамда мутациялардың пайда болу ықтималдығы, ата-аналарының өздері ұрық болып қалыптасқаннан бастап, оларға бала бітуіне дейін жиналған жиынтық дозамен анықталады. Радиобелсінділіктен пайда болған мутациялардың, сапа жағынан спонтандық мутациялардан айырмашылығы жоқ.

Мутагендік эффектісі бойынша доза табалдырығы жоқ. Генетикалық өзгерістер келесі ұрпақтарда білінуі мүмкін, себебі тұқым қуалау арқылы берілетін мутациялар морфологиялық, физиологиялық, биохимиялық өзгерістермен байланысты болуы мүмкін. Неғұрлым адамның көп саны сәулеленудің әсеріне ұшырайтын болса, соғұрлым халықты тұтас алғанда мутацияның туындау қаупі жоғары болады.

ХРҚК ата-аналарының 1 Зв дозада сәулеленуге ұшырауынан барлық ұрпақтарында тұқым қуалау арқылы берілетін ауыр көріністерінің пайда болу ықтималдығын 1·10^-2 мөлшерінде бағалуды ұсынды, бұл халықты радиациядан қорғауда жалпы келтіретін зиянын бағалау үшін қолданылуы мүмкін. Бірінші ұрпағындағы балада эффектілерінің біліну ықтималдығы бірнеше рет төмен болады.

Соматикалық жасушалардағы хромосомдық абберациялар санының көбеюі, мамандығы сәулеленуге ұшыраумен байланысты адамдарда, әсіресе апатты жағдайларда байқалған. Радиоактивті сәулеленуге жыныс жасушалары ең сезімтал болып табылады. Мысалы, 2000 мЗв - 4000 мЗв доза аналық бездің жасушаларының жойылуына әкеледі, ал аталық безге 6000 мЗв доза әсер еткенде, толық ұрықсыздық пайда болады. Бұл кезде жыныс гормондарын өндіретін жасушалар тіршілікке қабілеттілігін сақтап қалады. Демек, жыныс мүшелерінің сәулеленуге ұшырауы кастрацияға емес, бедеулікке әкеп соғады.

Жоғарыда ағзаның негізінен сыртқы иондаушы сәулеленуге ұшырауының зардаптары туралы айтылған. Алайда, белсенді заттармен тікелей контактыда болған кезде – ағзаның сыртына жұққан және ішіне түскен кезде пайда болатын зақымданулардың үлкен маңызы бар.

Радиоактивті заттардың жұғуымен байланысты биологиялық эффектілері «радиациялық токсикологияда» қарастырылады.

Іс жүзінде ағзаға иондаушы сәулеленудің және этиологиясы сәулелік емес зақымдаушы факторлардың (термиялық әсер, механикалық жарақаттар, ауыр металдардың улындыратын әсері және басқалар) бір уақытта немесе ізбелесіп әсер етуі мүмкін. Мұндай әсерлерді аралас радиациялық зақымдану (АРЗ) деп атайды.

Сонымен қатар, қабаттасқан радиациялық зақымданулар да болуы мүмкін, олар ағзаға сыртқы сәулеленудің, радионуклидтердің теріге және шырышты қабықтарға аппликациясының, тыныс алу және ас-қорыту жолдары, сондай-ақ, жарақаттанған және күйген жерлері арқылы түскен радионуклидтердің бір уақытта немесе ізбелесіп әсер етуі кезінде дамиды.

Радиацияның әсері халықтың денсаулық жағдайындағы әр түрлі спецификалық емес көріністердің себебі болып табылады. Ол көптеген зерттеулермен талассыз дәлелденген.

Иондаушы сәулеленудің ағзаның иммунобиологиялық резистенттілігіне әсер ететіні туралы мәліметтер бар. Лимфоциттердің көп бөлігінің радиацияға сезімталдығы жоғары болатыны және олардың жойылуынан пайда болатын эффектілері сыртқы және ішкі сәулелену әсеріне ұшыраудын (Sr-90, Cs-137 радонуклидтерімен) 0,5 Гр – 10,0 Гр дозасы кезінде- ақ байқалатыны анықталды.

Ағзаның табиғи да, және жасанды да иммунитеті әлсірейді. Семей ядролық сынақ полигоны (СЯСП) аймағында тұратын 2425 тұрғынның иммундық статусын зерттеу, оларда екіншілік иммундық жетіспеушіліктің қалыптасуы, бақылау тобына қарағанда, шын мәнінде жоғары болғанын анықтады. Иммундық жүйенің біркелкі супрессияланған түрі, бұл тұрғындарда жұқпалы аурулардың және бактериялар мен вирустар тудыратын тыныс мүшелері ауруларының жоғары жиілігінің себепшісі екені көрсетілді.

Тоцк полигонында ядролық жарылыстың ізінің әсеріне ұшыраған балалардың арасында респираторлық инфекцияның персистенциясымен жүретін иммундық жүйедегі ауытқулары шын мәнінде жиі байқалды (0,48% - бақылау тобының, 0,48%, көрсеткішіне қарағанда, 2,26 – 5,26% болды). Ал СЯСП аймағындағы жергілікті тұрғындардың балаларында (Павлодар облысы бойынша) жұқпалы аурулардың созылмалы ағымға бейімділігі байқалады, бұл жағдайда, егер балалардың ата-аналары полигонның жанында мекендесе, олардың балаларында вирустық респираторлық инфекцияларға бейімділігі жоғары (бақылаудағы топтың 10±15% салыстырғанда, 40±13%,) болды.

Сәулеленумен контакты бар жұмысшыларда тұмау, тыныс жолдарының жедел аурулары, пневмония, бронхит және т.б. сияқты аурулардың ағымы ұзаққа созылады және ауырлайды. Ағзасының белгілі бір аурулардың қозғырдырғыштарына тұрақты жасанды иммунитет қуруға қабілетсіз болуы спецификалық инфекцияларды (тырысқақ, іш сүзегі, полиомиелит, туберкулез) жұқтырып алуға дайын халық топтарының пайда болуына себепші болады.

Кейбір мәліметтер бойынша, сәулелену әсеріне жоғары дәрежеде ұшырайтын зонада өлім себептерінің ішінде жұқпалы аурулар үшінші орында тұр, ал бірінші орында – қан айналым жүйесінің аурулары, екінші орында - қатерлі ісіктер тұр.

Радиацияның аз дозалары әсер еткен кезде, қатерлі ісіктер мен қан ауруларынан кейін, эндокриндік жүйенің аурулары да индикаторлық аурулар болып есептеледі. Қарағанды облысының СЯСП әсер ететін зонасында жалпы аурушаңдықтың құрылымындағы эндокриндік жүйенің аурулары алтыншы орын алады, оның ішінде диффузды зоб - 74,3%, сусамыр – 14,3%, зат алмасуының бұзылыстары – 11,4% құрайды.

Радионуклидтермен ластанған елді мекендердің тұрғындары арасында жүректің ишемия ауруы, артериялық қан қысымының жоғарылауы және жүрек соғуы ырғағының бұзылыстары, сонымен қатар жүрек-қан тамыр жүйесінің басқа да аурулары кең таралғаны анықталды. Бұл белсенді заттардың әсерінен фибринолиз белсенділігі төмендеуінің және тромбогенділік жағына қарай тамыр қабырғаларының функционалдық жағдайы бұзылуының, тығыздығы жоғары липидтердің концентрациясы төмендеуінің салдары болуы мүмкін.

Павлодар облысы Мамыр ауданының тұрғындарында темір тапшылық анемия таралуына (зерттелгендердің 1/3) радиациялық факторлардың әсер ететіні анықталған.

Бірқатар зерттеулер, бақылау үшін алынған аудандарымен салыстырғанда, радиациялық ластанған зоналарда асқорыту мүшелерінің, (атрофиялық түрі басым созылмалы гастриттер) сүйек-бұлшықет жүйесінің (остеохондроз, артриттер және басқалар), несеп-жыныс жүйесінің, тері және теріасты шел майы аурулары, жүктіліктің және туудың асқынулары, жүйке жүйесінің аурулары сияқты нозологиялардың басым екенін көрсетеді.

6. Халықтың радиациялық қауіпсіздігінің негіздері.

6.1. Иондаушы сәулеленулердің ашық және жабық көздерінің әсер етуі кезінде кәсіби топтағы адамдар мен халықты қорғау жөніндегі гигиеналық шаралар

Радиациялық қауіпсіздіктің негізгі қағидалары (негіздеу, қолайлы ету, нормалау) және радиациядан қорғау жөніндегі талаптар сақталса, қызметкердің, халықтың және қоршаған табиғи ортаның радиациялық қауіпсіздігі қамтамасыз етілген деп саналады.

Негізгі қағидаларының жүзеге асырылуын бақылау, келесі талаптардың орындалуын тексеру жолымен жүргізілуі тиіс:

1) негіздеу қағидасы (иондаушы сәулелену көздерін пайдалану кезінде адамның және қоғамның алатын пайдасы, оларды қолдану кезіндегі ТРФ-ға қосымша сәулеленуге ұшырауы келтіретін қауіп-қатер мүмкіншілігінен аспайтын болса, оларды пайдалану жөніндегі барлық іс-әрекеттерге тыйым салу) сәулеленудің жаңа көздерін және радиациялық нысандарды жобалау, лицензия беру, радиациялық қауіпсіздік жөнінде ережелер мен нормаларды және гигиеналық нормативтерді дайындау және бекіту туралы, сондай - ақ оларды пайдалану жағдайлары өзгерген кезде, өкілетті органдар шешім қабылдайтын сатысында қолданылуы тиіс.

Радиациялық апат жағдайларында негіздеу қағидасы сәулелену көздеріне және сәулеленуге шалдығу жағдайларына емес, қорғану шараларына жатады. Пайдасының мөлшері ретінде берілген шараларды жүргізу арқылы болдырылмаған дозаны бағалау керек. Алайда, сәулелену көздерінің бақылаудаболуын қалпына келтіруге бағытталған шаралар міндетті түрде жүргізілуі тиіс;

2) қолайлы ету қағидасы әлеуметтік және экономикалық факторларды ескеріп, сәулеленуге ұшыраудан алатын жеке адамның дозасын да, және ұжымдық дозаны да мүмкіндігінше төмен (НРБ-99 бекіткен шектерден төмен) және қол жеткізерлік деңгейде ұстауды қарастырады;

Радиациялық апат жағдайларында доза шектерінің орнына деңгейі жоғарырақ кірісу деңгейлерін қолданылғанда, қолайлы ету қағидасы алдын ала болдырмайтын сәулелену әсерінің дозасын және кірісумен байланысты шығынды ескеріп, қорғану шараларын ұйымдастыруда қолданылуы тиіс.

З) нормалау қағидасын адамдардың сәулеленуге шалдығу деңгейіне қатысы бар барлық адамдар сақтауы тиіс; бұл қағида азаматтардың иондаушы сәулеленудің барлық көздерінен сәулеленуге ұшыраудан алатын дозаларын «Халықтың радиациялық қауіпсіздігі туралы» Қазақстан Республикасы Заңымен, РҚН-99 және басқа да радиациялық қауіпсіздік нормативтерімен бекітілген жеке адамдарға арналған доза шектерінен асырмауды қарастырады.

Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің ең маңызды бөлігі, радиациялық қауіпті нысандарды жобалау кезеңінен бастап жүргізілетін радиациялық бақылау болып табылады.

Радиациялық бақылаудың мақсаттары:

· қалыпты жұмыс істеу кезінде, радиациялық қауіпсіздік қағидаларының және бекітілген негізгі доза шектері мен рұқсат етілген деңгейлерден аспауын қоса есептегенде, нормативтер талабының сақталу дәрежесін анықтау;

· радиациялық апаттар жергілікті жерлердің және ғимараттардың радионуклидтермен ластануы, сондай- ақ аумақтарда және ғимараттарда табиғи сәулеленуге шалдығу деңгейі жоғары жағдайларда қорғануды қолайлы ету және килігу жөнінде шешім қабылдау үшін қажетті ақпараттар алу.

Радиациялық бақылауға жататындар:

· сәулелену көздерінің, атмосфераға шығатын шығарындылардың, қатты және сұйық қалдықтардың радиациялық сипаттамасы;

· жұмыс орындарында және қоршаған ортада технологиялық үрдістер тудыратын радиациялық факторлар;

· ластанған аумақтардағы және табиғи сәулеленуге ұшырату деңгейі жоғары ғимараттардағы радиациялық факторлар;

· Қызметкер мен халықтың, РҚН-99 қүші таралатын барлық сәулелену көздерінен сәулеленуге ұшырау деңгейлері.

Жоғарыда келтірілген радиациялық бақылау саласында қолданылатын кейбір түсініктерге толығырақ тоқталамыз. Сонымен, РҚН-99 сәйкес, сәулелену көздерін қалыпты (бақыланатын) пайдалану жағдайларында сәулеленуге ұшырайтын адамдардың келесі санаттары белгіленген:

· қызметкер (А және Б топтары);

· бүкіл халық және оның ішінде өндірістік жұмыс сферасы мен жағдайынан тыс уақытындағы қызметкер қатарындағы адамдар.

Сәулеленуге ұшырайтын адамдардың санаттары үшін нормативтердің келесі үш класы орнатылған:

· негізгі доза шектері (ДШ), 12.6 - кестеде көрсетілген;

· негізгі доза шектерінің туындылары болып келетін монофакторлық әсердің (бір жолмен радионуклид үшін немесе сыртқы сәулеленудің бір түрі үшін) рұқсат етілген деңгейлері: жылдық (ағзаға) түсу шегі, рұқсат етілген орташа жылдық көлемдік белсенділік (РЕКБ), рұқсат етілген орташа жылдық меншікті белсенділік (РЕМБ) және басқалар;

· бақылауда тұрған деңгейлер (дозалар, деңгейлер, белсенділіктер, ағын тығыздықтары және т.б.)

Бұлардың мәні ұйымда қол жеткізген радиациялық қауіпсіздік деңгейін ескеруі және радиациялық әсер деңгейі рұқсат етілген деңгейден төмен болатын жағдайды қамтамасыз етуі қажет. Бақылауда тұрған деңгейлерді мемлекеттік санэпидбақылау органдарымен келісім бойынша, мекеменің әкімшілігі орнатады.

Сәулеленуге ұшыраудың негізгі доза шектеріне табиғи және медициналық сәулеленуге ұшыраудан алатын дозалар, сондай-ақ радиациялық апат (авария) салдарынан алатын дозалар кірмейді. Оларға арнайы шектеулер орнатылады.

Қызметкердің жұмыс істейтін кезеңіндегі (50 жыл) эффективті дозасы – 1000 мЗв, ал халық үшін бүкіл өмір сүретін кезеңінде (70 жыл) – 70 мЗв аспауы қажет. Кезеңдердің басталуы 1 қаңтар 2000 жылдан енгізілінген.

Қызметкер мен халықтың сәулеленуге ұшырауының рұқсат етілген дозасы ИС биологиялық әсері туралы білімдердің жиналуы және тиімді қорғану шараларын дайындау барысында қызметкер үшін 600 мЗв-тен (1946 ж.) 20 мЗв-ке дейін (1999 ж.) төмендетілген.

Дата добавления: 2014-12-11 | Просмотры: 1366 | Нарушение авторских прав