Акромегалия кезінде ӨГ секрециялайтын гипофиз аденомасы, яғни макроаденома 99% жағдайда анықталады. Иммуногистохимиялық, шынайы соматотропты аденомалардан (шамамен 45% жағдайда) басқа аралас пролактосоматропиномалар (шамамен 30 %) ажыратылады. Қалған 25 % аденомалар басқа да аденогипофизарлы гормондар синтездейді: ТТГ, α-субъбірлік, ЛГ, ФСГ.
2.5 кесте. Акромегалия
Этиологиясы
99% жағдайда ӨГ синтездеуші гипофиз аденомасы
Патогенезі
Мезенхимальды тіндердің ұлғаюымен және келесі дистрофиялық өзгерістермен сипатталатын ішкі ағзалардың гипертрофиясы мен гиперплазиясы. Қаңқа сүйегінің диспропорциональды периосталды өсуі. Көмірсу алмасуының бұзылуы
Эпидемиологиясы
Таралымы жылына млн. халыққа 40-60 жағдай, жылына жаңа тіркелген жағдайлар жиілігі млн. халыққа 3–4 жағдай. 40–60 жас аралығында ерлер мен әйелдерде бірдей жиілікте кездеседі
Басты клиникалық көріністері
Бет-әлпетінің сырқатқа тән өзгеруі, тершеңдік, артралгия, ағза жетімсіздігімен ұштасатын спланхномегалия, бастың ауыруы, ұйқы кезіндегі апноэ синдромы, гипофизарлы жеткіліксіздік, хиазмалық синдром, қантты диабет, қатерлі және қатерсіз ісіктер (ішек полипозы), көптүйінді жемсау және т.б
Диагностикасы
ӨГ базальды деңгейі, оральды глюкозатолерантты сынама кезіндегі ӨГ, ИТФ-1 деңгейі
Салыстырмалы диагностикасы
Ауыр гипотиреоз, Педжет ауруы, бет-әлпеттің жеке басқа тән ерекшеліктері
Жалпы халықпен салыстырғанда акромегалиядан болатын өлім көрсеткіші 2–4 есе жоғары
Даму тегі бойынша соматотропинома соматотрофтардың соматикалық мутациясынан дамитын моноклональды ісіктер. 40% жағдайда соматотропиномаларда соматолиберин (өсу гормонының рилизинг гормоны – ӨГ-РГ) рецепторларының белсенуіне әкелетін G-нәруызының α- және β-субъбірліктерінің димеризациясын қамтамасыз ететін Gsp-нәруызының мутациясы анықталады. Мұндай ісіктер жиі микроаденомалар болып табылады. Соматотропинома көптеген эндокринді неоплазиялар синдромының 1-типінің (КЭН-1) (9.2.1 бөлімді қараңыз) құрамдас бөлігі болуы мүмкін.
