АкушерствоАнатомияАнестезиологияВакцинопрофилактикаВалеологияВетеринарияГигиенаЗаболеванияИммунологияКардиологияНеврологияНефрологияОнкологияОториноларингологияОфтальмологияПаразитологияПедиатрияПервая помощьПсихиатрияПульмонологияРеанимацияРевматологияСтоматологияТерапияТоксикологияТравматологияУрологияФармакологияФармацевтикаФизиотерапияФтизиатрияХирургияЭндокринологияЭпидемиология

Жіктелуі (Г.Н.Красовский бойынша) 2 страница

Мазут пен дизельдік отынды жағу қоршаған ортаның кадмиймен ластануының қосымша көзі болып табылады. Кадмийдің қауіптілігі оның ыдырауға түспейтіндігіне байланысты, қоршаған ортаға бір рет түсіп, ол онда үнемі айналымыда жүре береді. Кадмийдің жаңа шығарындылары қоршаған ортада бұрыннан бар кадмийдің мөлшері қосыла береді. Кадмий мен оның қосылыстарының салыстырмалы түрде суда ерігіштік қасиеті бар, сондықтан олар біршама жылжымалы болады, мысалы, топырақта; әдетте, тірі ағзаларға жеңіл енеді және оларда жиналуға бейім келеді.

Түрлі геохимиялық аймақтардағы су көздерінің микроэлементтік құрамы сан жағынан ғана емес, сапа жағынан да әр түрлі болады. Мысалы, гидрокарбонатты суларда темір мен марганецтің, ал сульфатты суларда - барий мен стронцийдің концентрациялары жоғары болады. Жұмсақ, бірақ минералданған суларда, рубидий кездеседі. Ашық суат суларының микроэлементтік құрамын салыстырмалы бағалау, темір, марганец, мыс, сияқты элементтердің үлкен маңызы бар екенін көрсетті (Бурлибаев М.Ж. т.б., 1999.; Санягина Н.А. т.б., 2004.

Қазіргі кезде жер асты суларының, ең алдымен ауыз-су мақсатында пайдаланылатын сулардың антропогендік ластануына көп көңіл бөлінуде. Олардың ластануы ағынды суларды жинайтын жерлерден, өндірістік ағынды сулар мен кен орындарының қатты қалдықтары жиналған жерлдерден сүзіліп өтуі үрдісінде немесе оларды жер астында көму нәтижесінде ластанады. Ластаушылардың тағы бір көзі - қатты қалдықтарды сақтайтын жабдықталмаған орындар болып табылады. Бұл жерлерде ластаушы заттар желмен таралып, атмосфералық жауын-шашынмен грунт суларына өтеді, сонымен бірге, қатты қалдықтардың сақталатын орындарында сілтісіздендіру нәтижесінде бұл орындардың астында сапасы төмен жер асты суларының ореолдары жиі түзіледі.

Кен орындары бар аудандардың жер асты сулары металдарға бай болып келеді, оларда мыстың мөлшері - 7,2 мг/л, молибденнің - 2,7 мг/л, марганецтің - 11,0 мг/л, ал мырыштың мөлшері – 1 мг/л-ге дейін жетуі мүмкін. Құрамы бұндай сулар ауыз су үшін қолданылмайды.

Ресейдің гигиена мамандарының мәліметтері бойынша, РФ территориясында 1800 астам жер асты суларының ластану ошағы анықталған, олардың 78% елдің европалық бөлігіндегі территориясында орналасқан. Бұл суларды ластайтын көздер негізінен, шаруашылық жұмыстары қарқынды жүретін аудандарда болады. Өндірістік және тұрмыстық қалдықтарды жинайтын орындар маңында жер асты суларының қорғасынмен, сынаппен, кадмиймен, т.б. ауыр металдармен ластанғаны анықталған (Мисивичус М.А. т.б., 1988; Рахманин Ю.А., Онищенко Г.Г. т.б., 2002).

Судағы металдардың миграциясының жылдамдығы әр түрлі гидрохимиялық режимдерде бірдей болмайды. Мысалы, суда органикалық заттар және минералдық табиғи сорбенттер мен сілтілі қосылыстар көп болғанда, миграция жылдамдығы жоғарылайды. Судың металдардан босануы жәй жүреді және ол, ең алдымен, рН ортасына байланысты болады, атап айтқанда, мыстың тұнбаға түсуі үшін қолайлы рН – 5,3, қорғасын үшін - 5,5; кобальт үшін – 9,6; марганец үшін – 8,5 болып табылады. Суда металдардың концентрациясы төмендеуі үшін, олардың гидробионттармен, судың түбіндегі шөгінді компоненттермен сіңірілуі және басқа заттармен, мысалы, гуминді заттармен, кешенді қосылыстарға байланысуы маңызды роль атқарады.

Қышқыл жаңбырлардың түсуі және топырақ пен су көздеріне антропогендік әсерінің жоғары болуы гидрохимиялық тепе-теңдіктің және оған байланысты су ортасының микроэлементтік құрамының өзгеруіне әкеледі, өйткені бұндай жағдайларда судың рН ортасы, металдардың жылжымалылығын біршама жоғарылататын, қышқылдық бағытқа қарай ауысуы мүмкін. Судағы сұйық және қатты фазалар арасындағы тепе-теңдік бұзылуы мүмкін, бұл металдардың су түбіндегі шөгінділерден суға өтуін күшейтеді. Су түбіндегі шөгінділер химиялық заттардың таралуы мен жинақталу үрдістерінде маңызды роль атқарады. Экспериментте көрсетілгендей, рН ортасы 4,5- 11,0 дейін және кермектілігі 5,6 - 11,7 мг/экв болатын суларға мыс және хром иондары қайта түскенде, олардың суға түскен тіпті 90% дейін жиынтық мөлшері су түбіндегі шөгінділерге сіңеді. рН ортасы қышқыл жаққа өзгерген кезде, металдардың су фазасына өтуі қарқынды жүретіні байқалған.

Судағы молибденнің мөлшері мен шөгінділер құрамындағы қорғасын мен мырыш м өлшері арасында үлкен коррелятивті байланыс бар екені жөнінде мәліметтер бар (Мисивичус М.А. және басқалар, 1988).

Мышьяктың (күшән) ең жоғары мөлшері Бангладеш, Қытай мен Батыс Бенгалияның (Үндістан) бірқатар аймақтарының суларында, сол сияқты Аргентина, Австралия, Чили, Мексика, Тайвань, АҚШ пен Вьетнам территорияларынан табылған. Жапония, Мексика мен Таиландтың көптеген жерлерінде жергілікті су көздерінің құрамында мышьяктың мөлшерінің артуына кен өндіру, оны балқыту сияқты, т.б. өндірістік үрдістер себеп болған. Мышьяктың әдеттегі мөлшері бірнеше мкг/л аспаған кезде, мышьякпен ластанған аудандардың суларында оның мөлшері ондаған, жүздеген, тіпті мыңға дейін мкг/л ауытқиды.

«Казэкология» республикалық орталығының мәліметтері бойынша, «Балқаш түсті металлдар» комбинатының қалдықтарында күкірт диоксиді және ауыр металдардың қосылыстары кездеседі. Комбинаттың атмосфераға бөлінетін шығарындыларының құрамындағы мыстың мөлшері рұқсат етілген деңгейінен 300 есе артық екені анықталған, бұл Балқаш көлі үшін ластану тұрғысынан қауіп-қатер туғызады.

Алматы қаласындағы су нысандары (Үлкен Алматы, Кіші Алматы, Есентай және басқа да суаттарда) суының сапасына қаланың және ішінара Алматы облысының шаруашылық іс-әрекеттерінің әсері тиетіндіктен, суды ластайтын бірқатар заттардың (мұнай өнімдері, органикалық заттар, темір) мөлшері шектік рұқсат етілген концентрациясынан тұрақты түрде артық анықталады.

Молдавиядағы ГРЭС-тің жұмыс істеуі мұздатқыш-суат суының фтор, ванадий, никель, кадмий, марганецпен, ал түбіндегі шөгінділер, бұлардан басқа – қорғасын, мырыш, мыспен ластануына әкеп соқты, бұл металдардың концентрациялары станцияда жағылған отын мөлшеріне тікелей корреляциялық байланыста болды (Зубков Е.И. және басқалар., 2007).

Бұнымен бірге, фтор табиғатта көп таралған. Әсіресе, фтордың көп мөлшері минералдық су көздерінде көп кездеседі.

Аса өзекті болып отырған мәселелердің бірі – түрлі су көздерінің белсенді заттармен ластануы. Ядролық қаруларды сынау және атом электр станцияларындағы орын алатын апаттар кезінде, суда ⁹⁰Sr изотоптары (жартылай ыдырау кезеңі (Т) -28,4 жыл), ¹³⁷Cs (Т-30 жыл) жиі кездеседі, сол сияқты ¹³⁴I (Т-8,1 тәулік), ²³⁹Pu (Т -24400 жыл), ²³⁸U (Т-4,5 10⁹ жыл), ⁶⁰Co (Т-5,25 жыл) изотоптарымен де, су ластануы мүмкін (Давыдов М.Г., т.б., 2000; Хмелев К.Ф., т.б., 2000).

Мысалы, Цимлян су қоймасының түбіндегі шөгінділердің құрамында ¹³⁷Cs –дің орташа меншікті белсенділігі 44±4 Бк/кг, оның үстіне, Волгодонск қаласының маңайында ¹³⁷Cs мөлшері су түбіндегі шөгінділерде Чернобыль апатына дейін 0,4-0,8 Бк/кг болса, 1986 жылдан кейін - 6-24 Бк/кг болды. Сарапшылардың берген бағасы бойынша, апаттан кейінгі кезеңде Дон өзені мен Азов теңізі суларына түскен ¹³⁷Cs мөлшері 3000 Кu болған. Ростов облысындағы кейбір өзендерінің су түбіндегі шөгінділерінде ¹³⁷Cs мөлшері, шамамен 22,5 Бк/кг болған. Кішігірім өзендердің суы түбіндегі шөгінділерде жаһаңдық ластанудан пайда болған ¹³⁷Cs фондық мөлшері, шамамен 7 Бк/кг құрды. ⁹⁰Sr –мен ластануы толық зерттелмеген, алайда шамамен алып бағалағанда, су қоймасындағы ⁹⁰Sr мөлшері – 67 Ku деп саналады. ⁹⁰Sr -дің таралуы су қоймаларының түбінде карбонатты шөгінділердің таралуымен байланыстырады (Римский –Корсаков А.А., т.б., 2000 ж. т.б.).

Бүкіл әлемге белгілі Ресейдегі «Маяк» комбинатының жұмысына байланысты аса үлкен экологиялық проблема пайда болды. Плутоний өндірудің алғашқы кезеңдерінде Теча өзені мен басқа да су көздеріне белсенділігі жоғары сұйық қалдықтар ағызылды, бұлар шөгінділердің құрамында көп мөлшерде ұзақ өмір сүретін радионуклидтердің жиналуына әкеп соқты. Бұдан басқа, белсенділігі жоғары сұйық белсенді (СРҚ) қалдықтар қоймасында 1957 жылы болған жарылыс нәтижесінде, бірқатар суаттардың, олардың ішінде, ең ірі болып табылатын, комбинаттың санитарлық - қорғаныш аймағына жақын орналасқан, Бердениш және Урускуль көлдерінің суы ластанды.

Комбинатқа жақын жерлерде, түбі арнайы гидроизоляцияланбаған, жасанды су қоймаларында жиналған сұйық белсенді қалдықтар жер асты суларына өтіп, жер астылық белсенді суаттар пайда болған. Жер асты горизонттарының ең жоғары белсенді ластану деңгейі, «Маяк» комбинатының, белсенділігі жоғары және белсенділігі орташа сұйық белсенді қалдықтарының біраз бөлігі Карачай көлінің астында табылған. 1990 жылдарға дейін кезеңге жататын бағылауларға сәйкес, жер астылық горизонттарға өткен белсенді қалдықтардың көлемі 4 млн м³ асқан. Сұйық белсенді қалдықтардың (СРҚ) жалпы белсенділік деңгейі 900 мың Ku деп бағаланған. Бұл Теча және Мишеляк өзендерінің гидрологиялық жүйесі үшін үнемі қауіп төндіруші болып табылады.

4. Су сапасының адам денсаулығына әсері

Су факторларына байланысты барлық ауруларды екі үлкен топқа бөлуге болады:

- судың биологиялық құрамына байланысты аурулар тобына;

- судың химиялық құрамына байланысты аурулар тобына.

Судың биологиялық ластануы адамдарда жұқпалы және паразиттік аурулар туғызатындықтан, эпидемиологиялық тұрғыдан қауіпті екендігі айтылды.

Судың химиялық құрамына байланысты ауруларды да (жұқпалы емес ауруларды) екі топқа бөледі:

- судың табиғи химиялық құрамына байланысты ауруларға;

- судың антропогендік химиялық ластануымен байланысты ауруларға.

Микроэлементтердің (йод, бром, фтор, селен, стронций, молибден, кобальт және басқалардың) биологиялық белсенділігі жоғары болғандықтан, олар адам ағзасында көптеген физиологиялық және зат алмасу үрдістерінің қалыпты жүруіне жағдай жасайды, минералдық заттардың алмасу үрдістеріне қатысады және түрлі биохимиялық реакциялардың катализаторы ретінде ағзадағы жалпы зат алмасуына әсер етеді.

Бірақ, ағзадағы микроэлементтердің мөлшері олардың қоршаған орта нысандарының құрамында (оның ішінде суда да) болуына тікелей байланысты болғандықтан, кез келген микроэлементтің суда немесе басқа орталарда жеткіліксіздігі, не артық мөлшерде болуы, адам ағзасының әртүрлі функцияларының бұзылуына немесе аурулардың пайда болуына әкелуі мүмкін.

Микроэлементтер жер қыртысында біркелкі тарлмағандықтан, белгілі бір аудандардағы су, топырақ және өсімдіктер құрамында олардың мөлшері жеткіліксіз немесе артық болады. Бұндай аудандар биогеохимиялық провинциялар деп аталады, олар табиғи және антропогендік болуы мүмкін, ал осы аудандардағы тұрғындар арасында микроэлементтердің жеткіліксіз немесе артық болуы себебінен пайда болған аурулар геохимиялық эндемиялар деп аталады. Бұндай аурулардың көбі су факторымен байланысты.

Ауыз судың сапасы жөніндегіНұсқаулықтың 4-ші басылымын дайындау барысында (2003 ж.) БДДҰ сарапшыларының Римдегі мәжілісінде судың химиялық құрамымен байланысты, оның ішінде, суда анықталған заттардың адамның денсаулығы мен көңіл-күйіне әсері жөніндегі, көптеген мәселелер қарастырылды. Ең жақсы зерттелген геохимиялық эндемияларға фтордың жетіспеушілігімен немесе артық болуымен және йод, стронций, кобальттің жетіспеушілігімен байланысты геохимиялық эндемиялар жатады.

БДДҰ сарапшылары, фторды ауыз суымен қолайлы мөлшерде қабылдау - тіс саулығының маңызды факторы деген қортынды жасаған. Сонымен бірге, фторды артық мөлшерде қабылдау тіс флюорозына, ал одан да жоғары мөлшері қаңқаның флюорозына әкеп соғатыны айтылды. Флюороз (fluorosis) – ауыз суда фтордың жоғары мөлшерде болуынан, фтордан улануға байланысты ауру. Флюороздың алғашқы белгілерінің бірі – тістің зақымдануы (тіс эмалінің гипоплазиясы). Флюороздың пайда болуының дәл механизмі әлі де соңына дейін толық зерттелмеген. Мамандардың пікірінше, зақымдаушы фактор амелобластарға уытты әсер етіп, эмальдің дұрыс қалыптаспауына себеп болады.

Фтор – ағзада физиологиялық роль атқаратын, маңызды элемент болып саналады. Фтор адамның барлық мүщелерінің құрамына кіреді, бірақ, негізінен, сүйек пен тісте көбірек кездеседі. Ересек адам бір тәулігіне азық-түлік өнімдерімен бірге орта есеппен 0,5-1,1 мг, ал сумен бірге 2,2-2,5 мг/л фтор қабылдайды. Азық-түлік құрамындағы фтор, судағы еріген фторидтерге қарағанда, нашар сіңіріледі. Ауыз суда фтор неғұрлым көп болса, флюороз- жиі, ал кариес – сирек кездеседі.

Флюорозбен, негізінен, туғаннан немесе 3-4 жастан бері эндемиялық аймақта тұратын балалардың тұрақты тістері (сүт тістері - сирек) көп зақымданады. Фтордың мөлшері қалыпты деңгейден сәл ғана жоғары болғанда, баланың азу тістері, ал өте жоғары болғанда, барлық тістері зақымданады.

Ағзаға түскен фтордың көп бөлігі бүйрек пен тер бездері арқылы шығарылатыны, ал аз бөлігі ағзада ұсталынып қалатыны анықталды. Бұнымен қатар, эндемиялық аудандардағы тұрғындардың көпшілігінің тістерінде едәуір өзгерістер болған жағдайда, кейбір адамдарда тістерінің жеңіл зақымданулары болады, мұндай аудандарда, тіпті тістері түгелдей сау балалар да кездеседі. Бұл демек, суда фтордың концентрациясы бірдей болғанымен, олардың түсуіне ағза әр түрлі реакция беруі мүмкін деген сөз.

Мемлекеттік стандарттарға сәйкес, фтордың су көздеріндегі шектік рұқсат етілген концентрациясы - 1,5 мг/л. Айта кету керек, бұндай концентрациясында да тіс флюорозы кездесуі сирек емес. Фтордың судағы концентрациясы 1,0-1,5 мг/л болғанда, флюороз тұрғындардың 30%-да дамиды, 1,5-2,0 мг/л - 30-40%-да, 2,0-3,0 мг/л болғанда, эндемиялық ауданның 80-90% тұрғындарында байқалады. Ұзақ ауқыт бойы құрамында фтордың мөлшері жоғары ауыз суды қабылдау үлкен адамдардың қалыптасып болған тістерінің эмалінің түсін өзгерте алмайды. Судағы фтордың концентрациясы 6 мг/л асқанда ғана үлкен адамдардың қалыптасып болған тістерінде өзгерістер тудыру мүмкін. Айта кету керек, климаты ыстық аудандарда, ауыз суда фтордың мөлшері орташа (0,5-0,7 мг/л) болғанның өзінде, тістің айқын флюорозы байқалуы мүмкін. Бұл ыстық климат жағдайында ағзаның суды көп қабылдауына байланысты. ТМД елдерінің территориясында флюороз ауруының ошағы барлық дерлік республикаларда бар, бірақ бұл аурудың клиникалық белгілері әсіресе, Украина, РФ, Әзірбайжан, Молдавия, Қазақстанның территорияларында көбірек анықталды.

Клиникалық бақылаулардың нәтижесінде, ауыз судағы фтордың қолайлы мөлшері 1 мг/л болатыны белгілі болды, бұндай концентрацияда флюороз сирек кездеседі (немесе оның жеңіл түрі байқалады) және тісжегі дамуын тоқтатын эффект анық байқалады. Тіс флюорозы көріністерінің ауырлығына байланысты олардың штрих түріндегі, дақты, бор тәрізді дақ, эрозиялы және деструктивті түрлерін ажыратады. Бірінші үш түрі тіс тіндерін бүлінуінсіз жүреді, ал эрозиялы және деструктивті түрлері тіс тіндерінің бүлінулерімен жүреді

Ауыз су құрамында йод жетіспейтін биогеохимиялық провинциялар да бар. Йодтың жетіспеушілігі, қалқанша бездің ұлғайымен, бой өсуі, ақыл-ой және дене дамуының тежелуімен білінетін, зоб ауруының пайда болуына әкеп соғады. Таулы жерлердің суларында (Қазақстанның оңтүстік аудандары), қара топырақты емес, шымды-ақшыл сұрғылт түсті, және батпақты топырақтарда (Полесье, Солтүстік Кавказ, т.б.) йодтың мөлшері аз болады. Қалқанша бездің қалыпты жұмыс істеуі үшін, ағза тәулігіне 100-200 мкг йод түсіп отыруы керек, ол ауыз суы мен тағамдық азықтарды қабылдаумен қамтамасыз етіледі. Қоршаған ортада йодтың мөлшері жеткіліксіз жағдайда тамақ өнімдерге (ас тұзын, нанды) йод қосу әдісі қолданылады.

Шығыс Сібірдің, Чита және Амур облыстарының кейбір аудандарының табиғи суларында кальций аз, бірақ стронций көп. Бұндай суларды ұзақ уақыт ішуге пайдаланғанда, сүйектену үрдістері бұзылады (стронций кальцийді ығыстырып шығарады), ауыр кемтарлықтардың себептері болатын, сүйектердің сынғыштығы және деформациясы пайда болады. Бұл ауру уров ауруы деп аталады (ең алғаш рет Уров өзенінің ағысы бойындағы аудандарда анықталғандықтан). Уров ауруының эндемиялары Солтүстік Корея, Солтүстік Қытай, Швецияда да байқалған.

Микроэлементтерден басқа, адам ағзасына суда болатын түрлі минералдық тұздардың артық немесе аз мөлшері де әсер етеді.

Минералдылығы өте жоғары су ағза тіндерінің гидрофильдік қасиетінің жоғарылауына, диурездің төмендеуіне, ағзада судың ұсталынып қалуына ықпал етеді. БДДҰ сарапшыларының пікірінше, минералды заттардың ағзаға жалпы түсуіне қосатын үлесін есепке алу үшін, табиғи суларда олардың тек кейбіреулері ғана жеткілікті мөлшерде болады. Кермек суды қабылдаған жағдайда, екі элемент - магний және мүмкін кальций адам ағзасына судан елеулі мөлшерде түседі. Бұл қорытынды 50-жылдық кезеңді қамтыған, 80 эпидемиологиялық зерттеулердің негізінде жасалған. Жүргізілген зерттеулер, негізінен экологиялық сипатта болғанымен және әртүрлі деңгейде жүргізілгенімен, сарапшылар, кермек су қабылдау мен жүрек-қан тамырлары ауруларының жиілігі арасындағы байланыс туралы болжамды дұрыс деп мойындады, ал судағы аса маңызды пайдалы құрам бөлігі деп магнийді есептеу керек екенін көрсетті. Бұл шешім бақылау және клиникалық зерттеулер нәтижесінде толық дәлелденді.

Сонымен қатар, қазіргі таңда минералды заттары аз суды қабылдау, сұйықтың бөлінуін күшеюіне әкеп соғатын, гомеостаздың механизміне және ағзадағы су мен минералды заттардың алмасуына зиянды әсер ететіні дәлелденген. Бұл жасуша ішілік және жасуша сыртындағы иондардың биологиялық сұйықтардан бөлінуімен және олардың теріс балансымен байланысты. Бұнымен бірге, ағзадағы судың жалпы мөлшері және су алмасудың реттелуіне қатысатын кейбір гормондардың функционалдық белсенділігі өзгереді.

БДДҰ сарапшыларының адам ағзасына жүргізген тәжірибелерінің (1980) нәтижесі осыған ұқсас көріністі анықтады, бұл минералдану дәрежесі 100 мг/л дейін судың су мен минералды заттар алмасуына әсерінің негізгі механизмін сипаттауға мүмкіндік берді:

1. диурездің (қалыпты деңгеймен салыстырғанда, 20%-ға); ағзадағы сұйықтың және сарысудағы натрийдің концентрациясының жоғарылауы

2. сарысудағы калийдің концентрациясының төмендеуі;

3. ағзадан натрий, калий, хлоридтер, кальций мен магний бөлінуінің жоғарылауы.

Ресей ғалымдарының зерттеулері, құрамында минералды заттары аз суды пайдаланатын тұрғындардың түрлі ауруларға шалдығу қаупі жоғары болатынын көрсетті. Бұл гипертензия (артериялық қысымның жоғары болуы) мен коронарлық қан тамырларындағы өзгерістер, асқазан мен он екі елі ішектің жарасы, созылмалы гастрит, зоб, жүктілік кезеңіндегі туындайтын асқынулар, жаңа туылған нәрестелер мен сәбилерде пайда болатын сары ауру, анемия, сүйектің сынуы мен өсу үрдістерінің түрлі проблемалары (Мудрый И.В., 1999). Дегенмен де, осы аурулардың барлығы да дәл кальцийдің, магнийдің және басқа да маңызды элементтердің жеткіліксіздігіне байланысты ма әлде басқа факторларға байланысты ма, бұл әлі соңына дейін толық анықталмаған.

Кейде ағзаға заттардың жеткіліксіз деңгейде түсуінің салдары ұзақ жылдардан кейін ғана белгілі болады, бірақ жүрек-қан тамыр жүйесі кальций мен магнийдің жетіспеушілігіне едәуір жылдам жауап қайтарады. Кальций және/немесе магний жетіспейтін суды бірнеше ай пайдалану, бұған жеткілікті мерзім болып табылады (Е.Рубенович және басқалар., 2000).

Г.Ф. Лютайдың (1992) мәліметтері бойынша, Ресейдің Усть-Илим аймағындағы минералдануы төмен суды қабылдайтын тұрғындар зоб, гипертензия, жүректің ишемиялық ауруы, асқазан мен он екі елі ішектің жарасы, созылмалы гастрит, холецистит және нефрит сияқты аурулармен жиі ауыратыны анықталды. Жас балалардың дамуының баяулауы, бойларының өсуінде кейбір ауытқулар пайда болуы, жүкті әйелдерде – ісіну мен анемия және жаңа туылған сәбилердің жиі ауыратыны байқалды. Аурушаңдықтың ең төменгі деңгейі судағы кальций мөлшері 30-90 мг/л, магний – 17-35 мг/л, ал жалпы минералдануы – 400 мг/л шамасында (гидрокарбонаттар бар суда) болатын аймақтарда байқалған. Автор, осындай су адам ағзасы үшін физиологиялық нормаға жақын деген қорытындыға келген.

БДДҰ бір топ зерттеушілері (1980), ауыз су мақсатына минералдануы 100 мг/л кем емес суды қолдануды үсынады. Хлоридті-сульфатты сулар үшін судың қолайлы минералдануы – 200 - 400 мг/л, ал гидрокарбонатты сулар үшін - 250-500 мг/л құрайды.

Суда азот қышқылы тұздарының (нитраттардың) жоғары мөлшерде болуы, қанда, әсіресе, жас балалардың қанында метгемоглобиннің түзілуіне әкеп соғады, оның салдарынан, гипоксиямен сипатталатын, өте ауыр ауру –уытты цианоз (метгемоглобинемия) пайда болады.

Суға өндірістік ағынды сулармен бірге әр түрлі уытты заттар: мышьяк, қорғасын, сынап, кадмий, диоксиндер, фенол, т.б. түсуі мүмкін. Бұндай жағдайда су бірқатар жұқпалы емес аурулардың пайда болуына себеп болуы мүмкін.

Су нысандарының уытты заттармен ластануының тірі ағзаларға зиянды әсер ететіндігі жөнінде келесі мәліметтер дәлел бола алады.

Дата добавления: 2016-03-26 | Просмотры: 689 | Нарушение авторских прав