АкушерствоАнатомияАнестезиологияВакцинопрофилактикаВалеологияВетеринарияГигиенаЗаболеванияИммунологияКардиологияНеврологияНефрологияОнкологияОториноларингологияОфтальмологияПаразитологияПедиатрияПервая помощьПсихиатрияПульмонологияРеанимацияРевматологияСтоматологияТерапияТоксикологияТравматологияУрологияФармакологияФармацевтикаФизиотерапияФтизиатрияХирургияЭндокринологияЭпидемиология

Жіктелуі (Г.Н.Красовский бойынша) 59 страница

БДТ мен ЖАЭЕМ-ге қойылатын стандарттар алғаш рет шет елде дайындалды. 1990 жылы Шведцияның ұлттық стандарттар департаменті ЕЭО бекіткен MPR-II стандарты шығарылды. Бұл стандартқа оқтын-оқтын, компьютер техникасына қойылатын талаптарды барған сайын қатаңдата түсетін түзетілулер енгізіліп тұрады (Швед кәсіподағы федерациясының стандарттары: ТСО-92, ТСО-95, ТСО-99, ТСО-03). Қазақстанның стандарттары ТСО-ны және басқа да шет елдік стандартарды, соның ішінде Ресей стандарттарын ескеріп жасалған.

БДТ мен ЖАЭЕМ келесі параметрлері нормаланады:

· иондаушы емес электромагниттік сәулелену параметрлерінің рұқсат етілген мәндері;

· рентген сәулесінің экспозициялық дозасының қуаты;

· көзге көрінетін параметрлері

· монитор мен клавиатураны құрастыратын бөліктерінің параметрлері.

БДТ-ның электромагниттік сәулеленулерімен жұмыс істейтін жұмысшылар индукция зонасында болатындықтан, электромагниттік сәулеленудің кернеу деңгейі электрлік және магниттік құрамдастары бойынша жеке-жеке нормаланады және ол жиілік диапазонына байланысты болады. Жиілігі қаншалықты жоғары болса, ШРЕД соншалықты төмен болады. Иондаушы емес электромагниттік сәулеленулер мен рентген сәулеленулерінің рұқсат етілген деңгейлері 11.3 кестеде келтірілген.

Кесте

Иондағышшы емес электромагниттік сәулеленулер мен рентген сәулеленулері деңгейлерінің рұқсат етілген рұқсат етілген мәндері.

Қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін, компьютерді немесе мониторды ұзақ уақыт қосылған күйінде қалдыруға болмайды. Егер ЖАК уақытша қолданылмайтын болса, оны сөндіріп қойған дұрыс.

Көзге көрінетін параметрлерлерінің ішінен белгінің жарықтығы (фонның жарықтығы), экранның жұмыс бетінің жарықтығы бір келкі еместігі, бейнелердің уақытша тұрақсыздығы, бейнелердің кеңістіктік тұрақсыздығы мен бейнелердің жаңалану жиілігі нормаланады.

Монитордың адам денсаулығына әсер ететін маңызды сипаттамаларына, келесі құрастырылымдық (контрукциялық) параметрлері жатады:

· экранның өлшемі– 15 дюймнен кем болмауы керек (1дюйм – 2,54 см) = 38,1 см

· кадрлердің жиілігі (регенерация жиілігі) ТСО-99 бойынша – 85 Гц кем емес

· түйіршіктер көлемі (нүктелер) – 0,28 мм артық көп емес

· түрлі-түсті экрандағы түстердің саны – 256 кем емес

· жылтылдау болмаған кезде 800×600 нүктелер рұқсат естілуі.

Компьютермен қауіпсіз жұмыс істеу үшін, оның құрастылырылымдық параметрлерімен тікелей байланысты факторлардан басқа, еңбек ету жағдайының да үлкен маңызы бар, олар: микроклимат параметрлері, ауа ортасының және жарық деңгейінің сапасы, жұмыс орындарын ұйымдастыру және жабдықтау, жұмыс істеу кезінде дене қалпын ыңғайлы ету, жұмыс және демалу режимін дұрыс ұйымдастыру.

ЖАК-пен жұмыс істеуге арналған бөлмелерді жертөле қабатындағы бөлмелерде орналастыруға болмайды, ал мектептерде және мектепке дейінгі мекемелерде – цокольдық қабатында орналастыруға рұқсат етілмейді. Жұмыс орындарының орналастырылуы бөлменің периметрі бойынша, қатар-қатарымен, бөлменің ортасында болуы мүмкін. Ең қолайлысы – периметрі бойынша орналасуы. Қатармен және бөлменің ортасында орналастыру кезінде 1 жұмыс орнының ауданы 6 м² (ЭСТ-ПК), периметрі бойынша орналасуында - 4м² , жалпақ дискретті экрандарды қолданғанда кез-келген орналасуы түрінде – 4 м² кем болмауы тиіс. Бір компьютердің артқы жақ бетінен екіншісінің экранына дейінгі аралық 2 м кем емес, бүйір беттері арасындағы арақашықтық – 1,2 м кем болмауы керек.

Жұмыс бөлмелерінің ішкі беттерін өңдеу үшін, шағылысу коэффициенті төбесі үшін – 0.7-0.8, қабырғалары үшін 0,5– 0,6, еден үшін – 0,3-0,5 болатын, диффузды шағылыстыратын материалдар қолданылуы қажет. Мектепке дейінгі ұйымдарда бөлмелердің ішкі бетін өңдеуі үшін ағашты-жаңқалы плиталар, бірнеше қабаттан тұратын пластик, синтетикалық кілем төсеніштер қолдануға тыйым салынады. Бөлмелер жерге жалғанған болуы керек, ұзартқыштар, сүзгілер, үштармақты тоқ көздері (тройник) – жерге қосатын контакттармен жабдықталуы тиіс. Компьютерді пайдаланушылар үшін қауіпті электромагниттік өріс деңгейлері құралдың электрлік желісінің жерге қосылмауы себебінен болуы мүмкін.

15-дюймдік компьютер үшін экранға дейінгі арақашықтық 50 см кем болмауы керек, ал 17-дюймдік компьютерлер үшін - 80 см кем емес. Монитордың биіктігін қарау сызығы экранның ортасына перпендикуляр болатындай етіп қою керек (±5%). Монитор тура алдында, столдың ортасында орналасуы тиіс. Монитор столдың шетінде, ал адам оған жартылай бұрылып отырған күйінде, жұмыс істеу мүлде дұрыс емес.

Компьютермен жұмыс істеуге арналған орындықтың отырғышы көтеріліп, төмен түсірілетін, айналатын, бұлшықеттердің статикалық зорлануын төмендету мақсатында, жұмыс кезіндегі дене қалпын өзгерту үшін биіктігі және еңкею бұрыштары реттелінетін болуы керек, анатомиялық арқалығы, жалпақ шынтақ қойғышы және кеңістікте жеңіл қозғалу үшін дөңгелектері болуы керек. Ең жақсы шешім – арнайы креслолар болуы. Креслоларға, орындықтар мен киімдерге синтетикалық маталарды қолдану ұсынылмайды.

Компьютерлік столдар көп жағдайларда компьютермен ұзақ жұмыс істеуге жарамсыз. Стол, қолданылатын жабдықтарды қолайлы орналастыруды қамтамасыз етуі керек, стол мен орындықтардың негізгі көрсеткіштері адамның бойына сәйкес келуі тиіс. Столдың бөлек екі беті болуы керек: біреуі монитор үшін, екіншісі – клавиатура үшін. Стол мен орындықтардың ұсынылған өлшемдерін СанЕмН-ға қосымшаларынан табуға болады.

ЖАК жұмыс істеу кезінде қолайлы дене жұмыстық қалпы: дене тік болуы, омыртқа бағанасының табиғи иілімдері және жамбастың иілу бұрышы сақталуы керек. Бас сәл ғана алға еңкейюі (5-7º), статикалық зорлануды болдырмау үшін білек столдың бетіне сүйенуі тиіс. Білек және иық арасында, сондай-ақ тіземен санның арасында пайда болатын бұрыш 90º кем болмауы керек. Қарау сызығы экранның ортасына перпендикуляр болады (±5%).

Дұрыс ұйымдастырылған жарық көзге түсетін жүктемені біршама төмендетеді. ЖАК жұмыс істеуге арналған бөлмелерде табиғи және жасанды жарық болуы керек, табиғи жарық солтүстік бағыттан түсетін етіп орналастырған дұрыс. Күн сәулесінің тікелей монитордың экранына түсуіне және толық қараңғы болуына рұқсат етілмейді. Монитордың артында көлеңкеленбеген терезе болмауы керек. Ең жақсы шешімі – ол перделерден немесе жалюздерден жарық шашырап түсетін жартылай қараңғылық жасау және жұмыс орнын қосымша нүктелік жарықтандыру. БДТ-ны жарық ойықтарына, жарық сол жағынан түсетіндей етіп, бүйір жағымен орналастырған ең қолайлы деп саналады. Сондай-ақ, адам бетін есіктерге қаратып отыруына да болады. Жасанды жарық бөлмеге жалпы болады, қажет болған кезде, құжаттарға жарық түсіру үшін, қосымша жергілікті жарық беретін шырақтар орнатады. Стол бетіндегі жарық деңгейі (табиғи және жасанды) 400 лк кем болмауы керек, жарық аралас түскен кезінде – 500 лк (оның ішінде, жалпы жарық түсіретін жүйеден жарықтану үлесі 300 лк кем емес болуы керек), экранның жарықтанғандығы – 100-250 лк кем емес болуы тиіс. Экранның шағылыстыратын қабілеті 1% аспауы қажет.

Жарық көздері ретінде люминисценттік шамдар қолданылады. Шырақтардың жарық сәулесін экрандаушы торлары мен шашыратқыштары болуы керек. БДТ мен ЖАЭЕМ қатармен орналастырған кезде, шырақтарды жұмыс орындарының бүйір жағында, көру сызығына паралельді орналастырылуы тиіс. Периметрі бойынша орналастырғанда - шырақтардың қатарын жұмыс столының үстіне, оның алдынғы қырына жақын белгілі бір жерге орналастырады.

Ауаның ылғалдығын жоғарлату үшін, ылғалдандырғыштарды қолдану керек, күнделікті сумен жуып-жинау жүргізуілуі тиіс. Жұмыс бөлмелерінде жалпы ауа алмастыратын желдету түрі немесе кондиционерлер болуы қажет, кондиционер болмаған жағдайда - жұмыс істегеннен кейін, оның алдында және жұмыстан әрбір сағаттан кейін табиғи желдету қамтамасыз етілуі тиіс.

Еңбек және демалу режимін қолайлы етіп ұйымдастыру ЖАК-пен жұмыс істеумен байланысты барлық факторлардың қолайсыз әсер ету мүмкіншілігін төмендетеді. Еңбек және демалу режимі еңбек іс әрекеті түріне және санаттарына байланысты ұйымдастырылуы тиіс.

Үздіксіз үзіліссіз жұмыс істеу уақытының ұзақтығы 2 сағаттан аспауы тиіс. Регламенттелген үзілістер ұйымдастырылады (мұнда түскі үзіліс кірмейді).

Мектепке дейінгі мекемелерде, мектептерде, жоғары оқу орындарында жүргізілетін сабақтардың үздіксіз ұзақтығы гигиеналық нормалаудан аспауы тиіс (11.4 кестеде). Арнайы орта білім беретін мекемелерде компьютерлермен жұмыс істеу ұзақтығы 1 курста оқитындар үшін 1 академиялық сағаттан артық емес, 2-3 курстарда – 1 астрономиялық сағаттан артық емес, 3 курста оқитындар үшін компьютерлермен жұмыс істеу уақытының ұзақтығын 3 академиялық сағатқа дейін көбейтуге рұқсат етіледі.Жоғары оқу орындарының 1 курс студенттері үшін компьютерлермен жұмыс істеу уақытының ұзақтығы – 1 сағат, бірақ аптасына 7 сағаттан артық емес, 2 курс студенттері үшін – 2 сағат, жоғарғы курс студенттері үшін – 4 сағатқа дейін болуы ең қолайлы болып саналады. 1 курс студенттері үшін сабақтар күннің бірінші жартысында, сабақтардың 1 немесе 2 жұбында жүргізлуі тиіс. Жоғарғы курс студенттері үшін сабақты күннің екінші жартысында жүргізуге болады, бірақ бірінші немесе екінші жұпта жүргізу міндетті емес. Әрбір академиялық сағаттан кейін 15-20 минуттық үзілістер ұйымдастыру қажет. Бұл кезде оқушылар міндетті түрде оқу бөлмесінен шығуы, және бөлме өтпелі желдету түрімен желдетілуі тиіс.

Қажу дамуының алдын алу үшін әрбір 20-25 минут сайын көзге жаттығулар жасау, және ұзақтығы 3-5 минуттық дене шынықтыру жаттығуларын жасау ұсынылады. Дене шынықтыру жаттығуларын жасауға арналған үзілістердің міндетті түрдегі элементтеріне орнында тұрып жүру, кеудені денені айналдыру және еңкейту, қисайту, отырып-тұру және басқа да қозғалыстар жатады. Мектепке дейінгі жастағы балалардың ЖАК-де жұмыс істеу уақытының ұзақтығы өте аз болуы тиіс. Сабақтар әдіскердің қатысуымен өткізілуі тиіс.

Кесте

Оқушылардың (1998жылдан кейін кеш шыққан) және ЭСТ-мониторлармен СК-мониторлармен жұмыс істеу уақыты.

Бір БДТ-ны жасына байланыссыз, екі не одан да көп балалардың пайдалануына рұқсат етілмейді, сондай-ақ ұйықтау алдында қатар компьютер ойындарын ойнауға тиым салынады.

Емдеу-алдын алу шараларына алдын ала жүргізілетін және кезеңдік медициналық тексерулер, БДТ мен ЖАЭЕМ пайдалануын еңбек жағдайын бақылау, жұмыс орындарының, жұмыс режимі мен демалу режимінің, ұйымдастырылуын бақылау, көру және бұлшықет қажуын азайту үшін жаттығулар жасауды үйрету және басқалар жатады. БДТ-мен тікелей жұмыс істеуге қарсы көрсетілімдері жоқ адамдарға рұқсат етіледі. Әйел адамдарға, жүктілігі анықталған уақыттан бастап және бала емізетін кезеңінде, сондай-ақ қатерлі ісік алдындағы аурулары бар (мастопатия, жатырдың миомасы, қуық асты безі қызметінің бұзылуы және т.б.), және көру қабілеті 3 және одан да көп диоптрийге төмендеген адамдарға БДТ-ны қолданып істелетін жұмыстың бәрі де ұсынылмайды. Ондай жұмысты орындау қажеттілігі туындағанда, арнайы матадан тігілген экрандаушы қорғайтын костюм, сондай-ақ қорғайтын қалпақ немесе орамал тарту керек. Басқа жұмысқа ауыстыру дәрігердің ұсынысы бойынша іске асырылады. Балалар мен жасөспірімдер, жоғары оқу орындарының студенттері ҚР ДМ бұйрықтарына сәйкес кезеңдік медициналық тексерулерден өткізілуі тиіс. Көздің қажуын басу үшін, ЖАК-ің люминофорларының сәулелену спектрін адамның көзі қабылдайтын түске сәйкес келуіне дейін түзететін «компьютерлік көзілдіріктерді» пайдалану ұсынылады. Ресейде академик О.М.Нефедовтың басшылығымен «Компьютер және көру» атты кешенді бағдарламасы жасалуда. Әр адамға өзінің көру қабілетіне тест жасау және нақты бір адамға қатысты ұсыныстар алу үшін, қолданушының жеке дискетасын жасау ұйғарылып отыр. Осы дискетаның көмегімен экранның параметрлерін реттеуге болады, ал бағдарламалардың ішінде біреуі компьютерді пайдаланушыға үзіліс жасау қажеттілігі туралы ескертіп, компьютерді өзі өшіріп тастайды.

12. Медицина қызметкерлерінің еңбек гигиенасы.

Әр түрлі саладағы дәрігерлер мен орта буындағы медциналық қызметкерлердің жұмысында өзіне тән ерекшеліктері бар, бірақ олардың бәрі де өздері жұмыс істеп жатқан өндірістік ортаның физикалық, химиялық және биологиялық факторларының әсеріне, сондай-ақ жұмыс үрдісінің сипатымен байланысты кәсіби зияндылықтардың әсеріне ұшырайды.

Дәрігер-хирургтар мен акушер-гинекологтардың еңбегі ауыр және қауірт болып табылады. Ол ақыл-ойына түсетін, сенсорлық, эмоционалдық жүктемелер, түнгі ауысымда жұмыс істеу, жұмыс кезінде дененің мәжбүр қалыпта болуы, дененің еңкеюі, статикалық және жергілікті динамикалық жүктемелер сияқты еңбек үрдісінің әр түрлі факторларының тұрақты әсер етуімен жүреді.

Хирургтар мен акушер-гинекологтардан тез және дұрыс диагноз қоя білуін, аурудың өте көп белгілерінің ішінен қажетті ақпаратты алу және оны бағалауды, уақыт тапшылығы жағдайында пайда болған жағдайға дұрыс шешім қабылдай алуын, операцияны, босандыруды жоғары дәрежеде жүргізуін, операция кезінде немесе босандыру кезінде пайда болуы мүмкін асқынуларға дайын болуын талап етеді. Олар науқастың өмірі үшін жауапты, ал акушер-гинекологтар және нәрестенің де өміріне жауапты. Мұның бәрі хирургия саласындағы дәрігерлерінің еңбегіне тән жоғары жүйкелік-эмоционалдық зорналунарды көрсетеді. Операциялардың көпшілігін хирургтар түрегеп тұрған жағдайында, денесі еңкейіп тұрған күйінде орындайды, оның үстіне операциялардың жасалу ұзақтығы әр түрлі болып келеді: 1-2 сағаттардан 6-7 сағаттарға дейін. Жұмыстық кезіндегі мұндай дене қалпы едәуір статикалық зорлануға алып келеді, ал қолмен атқарылатын үзіліссіз динамикалық жұмыс – оған қатысатын бұлшықеттердің зорлануы мен қажуына әкеледі. Сенсорлық жүктемелер дет жоғары, атап айтқанда көру мүшеміне түсетін (Х тараудың 5.1 бөлімін қара) тұрақты кернеулік көрудің айқын қажуына әкеп соғады.

Операциялық күнен кейін, әсіресе тәуліктік кезекшіліктерден кейін хирургия саласындағы дәрігерлер де айқын қажу дамиды, бұл көп жылдар бойы осы кәсіппен айналысатындарда тұрақты болып қалады. Оның үстіне түнгі ұйқы барлық уақытта бірдей дамыған қажуды баспайды. Әріптестерімен қолайсыз ара қатынастары, емдеудің қолайсыз аяқталуы және басқалар сияқты психогенді факторлар қажуды күшейтеді жүйкелік-эмоционалдық зорланудың бәсеңдеуін қиындатады.

Еңбек үрдісі факторларынан басқа бұл салалардағы дәрігерлерге әр түрлі химиялық факторлар: наркозға арналған заттар, анестетиктер, антибиотиктер және басқа да дәрілік заттар, дезинфекциялаушы заттар да әсер етеді.Науқастардың қанында, жарасында, нәжістерінде болатын, сондай-ақ қатар ауада айналып жүрген патогенді және шартты патогенді микрофлора сияқты биологиялық факторлар қандай да бір жұқпалы ауруды жұқтырудың немесе іріңді-септикалық үрдістер дамуының тұрақты қауіп-қатер факторлар болып табылады. Бұл салалардағы мамандарға рентген, лазер сәулелері, ультрадыбыс және басқа физикалық факторлар да әсер етуі мүмкін, егер операция жасау кезінде қолданылатын болса.

Көрсетілген факторлардың әсер етуі гипертония ауруының, аяқтарының көк тамырларының варикозды кеңеюлері, геморройдың едәуір ерте (жұмысының бірінші 5жылынан кейін-ақ) дамуының себептері болып табылады. 50 және одан үлкен жастағы дәрігерлерде жүректің ишемиялық ауруы, бас миы тамырларының атеросклероздық зақымдануы мен ми да қан айналымының бұзылуы жиілейді. Хирург әйелдерде жиі ана без етеккір қызметі мен жүктілік ағымы бұзылады. Дәрілік заттарға сенсибилизация байқалуы мүмкін, ол есекжем, бронх демікпесі, дерматиттер, экземалар және басқа да аллергоздар түрінде байқалады, сондай-ақ олармен дисбактериоз қатар жүреді. В және С гепатитімен ауру жағдайлары да жиі кездеседі.

Терапия саласындағы дәрігерлердің еңбегі азырақ зорлануымен және қажуымен сипатталады, дегенмен олар да жүйкелік-психикалық жүктемелердің, айқындылығы дәрежесі әр түрлі статикалық және динамикалық физикалық жүктемелердің, химиялық заттардың, физикалық және биологиялық факторлардың әсеріне ұшырайды. Мұнда әрбір медицина саласының өзіне тәне ерекше факторлары болатынын ескерген дұрыс. Мысалы, дәрігер рентгенологтардың жұмысында – бұл рентгенсәулесі, физиотерапия бөлімінде, ол – ультракүлгін сәулеленуі, АЖЖ, УЖЖ, ЖЖ тоқтар мен өрістер, дәрігер психиатрларда – психикалық аурулармен қатынаста болу, дәрігері жұқпалы аурулар жұмысында – патогенді микроорганизмдер және басқалары. Бірақ кез-келген саланың дәрігерлері қалай болғанда да күннің өзінде де басқа да ортамен еңбек үрдісі факторларының әсеріне ұшырайды.

Медициналық бикелер мен кіші буын медициналық персоналдардың еңбегі дәрігерлер еңбегінің айтарлықтай айырмашылығы бар, бірақ орындалатын жұмыстың сипатына байланысты оларға да аурухана ортасына тән айқындылықтағы әр түрлі дәрежедегі химиялық, физикалық және биологиялық факторлар, сондай-ақ дене жұмысының жүктемелері және жүйкелік-эмоционалдық жүктемелер әсер енді, жеке мүшелер мен жүйелерге шамадан артық күш түсүі байқалады.

Кәсіби зияндылықтардың медицина қызметкерлерінің денсаулығына қолайсыз әсерінің алдын алу үшін қажуды, жүйкелік-эмоционалды және дене жұмысы жүктемелерінен шамадан артық күш түсүін азайтуға, өндірістік ортаны сауықтыруға, ағазаның қарсылық кушін жоғарлатуға бағытталған шаралар кешенін жүргізу қажет. Бұл шаралардың ішінде еңбекі және демалуды ұжымды ұйымдастыруға маңызды роль беріледі. Мысалы, хирургтар мен анестезиологтарға түнгі немесе тәуліктік кезекшіліктен кейінгі күні жоспарлы операцияларды жасауына болмайды, жоспарланатын операциялардың жорамалданған ауырлық дәрежесі мен ұзақтығы бойынша айырмашылығы болуы тиіс. Үйде толық құнды ұйқы мен таза ауада болып дем алу, жаяу серуендеу, физикалық белсенді жаттығулар жасау қамтамасыз етілуі тиіс. Қолайлы микроклимат жағдайларын ұйымдастыру және жұмыс бөлмелері ауасының ластануының алдын-алу да тонусты жоғарлатып, қажудың дамуын баяулатады. Әкімшілік және медицина қызметкерлерінің өздері жұқпалы агенттерді жұқтыру мүмкіншілігінің, физикалық және химиялық факторлардың әсер етуінің алдын алатын барлық гигиеналық талаптарды орындауы тиіс.

Дата добавления: 2016-03-26 | Просмотры: 594 | Нарушение авторских прав