АкушерствоАнатомияАнестезиологияВакцинопрофилактикаВалеологияВетеринарияГигиенаЗаболеванияИммунологияКардиологияНеврологияНефрологияОнкологияОториноларингологияОфтальмологияПаразитологияПедиатрияПервая помощьПсихиатрияПульмонологияРеанимацияРевматологияСтоматологияТерапияТоксикологияТравматологияУрологияФармакологияФармацевтикаФизиотерапияФтизиатрияХирургияЭндокринологияЭпидемиология

Жіктелуі (Г.Н.Красовский бойынша) 62 страница

Сонымен, радиациялық гигиена – бұл иондаушы сәулелердің адамға әсер ету жағдайын, түрлерін және салдарын зерттейтін және адам денсаулығын қорғауға бағытталған шараларды зерттеп, дайындайтын ғылым. Яғни, радиациялық гигиена иондаушы сәулеленудің, иондағыш радиация көздерімен жұмыс істейтін адамдардың да, және бүкілхалықтын да денсаулығына тигізетін әсерін зерттейді және олардың жұмыс және тұрмыс жағдайының қауіпсіздігін қамтамасыз ететін қорғану шараларының кешенін дайындайды.

Радиациялық гигиена төрт негізгі бағытты қамтиды:

· дозиметрліқ, бұл иондаушы сәулелердің көздерін және сәулеленуге ұшырау әсерінің деңгейлерін зерттеумен байланысты бағыты;

· радиобиологиялық, бұл эксперименталды да, және эпидемиологиялық та зерттеулер кезінде ИС- дің адам денсаулығына тигізетін әсерінің эффектілерін және салдарын зерттейтін бағыты;

· қызметкер мен халықтың сәулеленуге ұшырауының рұқсат етілген деңгейлерін гигиеналық регламенттеудің теориясы мен методологиясын дайындау;

· санитарлық-ұйымдастырушылық, бұл ИС-тен қорғанудың практикалық шараларын дайындаумен байланысты.

Радиациялық гигиенада «радиация» (лат. radiatio – жарқырау, жылтырау) сөзі тек иондаушы сәулеленуге байланысты айтылады. Иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс істейтін адамдардың ағзасына және халыққа радиацияның әсер ету сипатын; қарқындылығын, ырғағын және жолдарын анықтайтын өзіне тән жағдайы, бұл адамдар тобының әлеуметтік және биологиялық ерекшеліктері, сондай-ақ, зерттеу әдістеріндегі және алдын алу әдістері қағидаларындағы айырмашылықтары, радиациялық гигиенаның екі негізгі бөлімінің пайда болуына себеп болды, олар:

- иондаушы сәулелену көздерімен жүргізілетін жұмыс жағдайын зерттейтін және қызметкердің қауіпсіздігі шараларын дайындайтын – еңбек гигиенасы;

- бүкіл халықтың радиациялық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған - коммуналдық радиациялық гигиена.

Жоғарыда аталғандардан, радиациялық гигиенаның негізгі міндеттері болып табылатындар:

1. ИС көздерімен жұмыс істейтін адамдардың жұмыс жағдайы мен денсаулық жағдайын зерттеу.

2. ИС-тің қолайсыз әсерінен қорғану шараларының жалпыға және жеке адамға арналған кешенін жасау.

3. Қоршаған ортаның негізгі нысандарының (ауаның, суаттардың, топырақтың, тағамдық азықтардың) радиологиялық тазалығына бақылау жүргізу.

4. Қоршаған ортаның белсенді қалдықтармен ластануының алдын алу жөнінде шаралар дайындау.

Аталған міндеттерден басқа, бұл ғылымның алдында терең зерттеулерді қажет ететін, әлі де бірқатар мәселелер тұр. Бұл мәселелерді шешу тұрмыс жағдайын және қоғамның денсаулық деңгейін жақсартуға мүмкіндік береді.

Мысалы, дозиметрлік бағытында сәулеленудің негізгі табиғи көздерінің де, және жасанды көздерінің де есебінен (медициналық диагностикалық сәулеленуге ұшырауы, техногендік көздерінен сәулеленуге ұшырауы) халықтың әр түрлі контингенттерінің сәулеленуге ұшырау деңгейлері туралы мәліметтер алуды жеделдету қажет.

Радиобиологияда «аз дозалардың» эффектісі деп аталатын, аса маңызды және күрделі мәселеге басты назар аударылуы тиіс.

Сәулеленуге ұшыраумен байланысты канцерогенді қауіп – қатердің өлшемін анықтау, қызметкер мен халықты радиациядан қорғауды қолайлы етуге мүмкіндік берер еді.

Сыртқы сәулелену мен ішкі сәулеленудің қатар зақымдандыратын (сыртқы сәулеленумен қатар радионуклидтердің бір уақытта әр түрлі жолдармен ағзаға түсуі кезіндегі) эффектілерін, сондай-ақ ИС-тің аралас және қоршаған ортаның басқа да факторларымен қабаттасқан әсерлерінің эффектілірін зерттеу күрделі, бірақ маңызды мәселе болып табылады. Қоршаған ортаның белсенді заттармен ластануына радиациялық бақылауды оңтайландыру жөнінде күрделі мәселелер бар.

Ядролық энергетиканың экологиялық мәселелерін шешу өзекті мәселе болып табылады. 1986 ж Чернобыль АЭС-де болған оқиға, АЭС -қа тікелей жанасып жатқан жерлер де кіретін, барлық аумақтарда қауіпсіз өмір сүру жағдайларын қамтамасыз ету жөнінде ұсыныстар жасау қажет екенін көрсетіп отыр.

Бұл жерде экологиядағы, өз алдына бір бағыт болып бөлінген,радиациялық экология түсінігіне тоқтала кету керек. Радиациялық гигиенадан айырмашылығы, радиациялық экологияның негізгі міндеті қоршаған ортаның радиациялық факторларының бүтіндей биосфераға және әсіресе, адам популяциясының денсаулық көрсеткіштеріне әсер етуін, сондай-ақ, радиацияның, адамды қоса есептегенде, барлық тірі ағзаларға зиянды әсерін болдырмау немесе оған мүмкіндік болмаса, шектеу мүмкіншіліктерін зерттеу болып табылады. Яғни, радиациялық гигиена мен радиациялық экологияның адамға қатысты міндеттері бірдей болып келеді.

Қазақстан Республикасындағы радиациялық жағдайды қолайлы деп айтуға болмайды. Бірқатар аймақтардағы жоғары табиғи радиациялық фонға көптеген потенциалды қауіпті белсенді көздер қосылады. Ресми мәліметтер бойынша, Қазақстан аумағындағы белсенді қалдықтардың жалпы мөлшері 200 млн.т. құрайды, жалпы белсенділігі - 15,5 млн.Кu. Салыстыру үшін келесі мәлеметтерді келтіруге болады, Чернобыль АЭС-де болған апаттың белсенді шығарындылары – 50-55 млн.Ku болды. Яғни, біздің еліміздегі қалдықтар көлемі Чернобыльдегінің үштен біріне тең, тек олар кең аумақта таралған.

1997 ж Атом энергиясы жөніндегі Халықаралық Агенттік - АТЭХАГ (МАГАТЭ) белсенді қалдықтармен байланысты іс-әрекеттер бойынша басқару мен есеп берудің халықаралық стандарттарын орнатуға бағытталған ұсыныс жасады. Қазіргі уақытта, АТЭХАГ - тің белсенді қалдықтармен және жұмыс істеу уақыты біткен отынмен жұмыс істеу қауіпсіздігі жөнінде Конвенциясы бар, оған 42 мемлекет қол қойған, оның ішінде Қазақстан да бар. Біздің мемлекетіміз, бұл Конвенцияға 1997 ж қыркүйек айында қол қойды. Бұл мәселеге біз оқулықтың тиісті тарауында толығырақ тоқталамыз.

Халықтың радиациялық қауіпсіздігін қамтамасыз ету, осы саладағы санитарлық нормаларды, ережелер мен ұсыныстарды дайындау және жетілдіру үшін Қазақстан Республикасының Парламенті мен Үкіметі қажетті заңнамалық база дайындады, қабылдады және жұмыс істеуде, олар:

· ҚР Халықтың санитарлық-эпидемиологиялық саулығы туралы заңы

· ҚР Экологиялық кодексі

· ҚР Атом энергиясын пайдалану туралы заңы

· ҚР Халықтың радиациялық қауіпсіздігі туралы заңы

Осы заңдардың негізінде, Халықтың радиациялық қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында қолданылатын нормативтік құжаттар жасалды. Оның негізгілері:

· Радиациялық қауіпсіздік нормалары (РҚН-99), СП 2.6.1.758-99 - ҚР денсаулық сақтау ісі жөніндегі Агенттік, 1999.

· Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі санитарлық- гигиеналық талаптар. - Санитарлық ережелер мен нормалар - №5.01030.03; № 97. 31.01.03 ж. ҚР ДМ бұйрығы.

· Тағамдық азықтардың қауіпсіздігіне және тамақтық құндылығына қойылатын гигиеналық талаптар. - Санитарлық ережелер мен нормалар - №4.01.071.03.; № 447; 11.06.2003 ҚР ДМ бұйырығы.

· Сәулелік диагностика кабинеттерін жобалауға, күтіп ұстауға, пайдалануға қойылатын санитарлық-эпидемиологиялық талаптар. - № 303, 23.05.2008 ж. КР ДМ бұйырығы.

Қоғамда «антиядролық» қозқарастар бар екені белгілі. Көптеген адамдардың санасында атомның адамға сонша пайда әкелетін қабілеті емес, оны атом бомбасымен, АЭС-тегі апаттармен, радиация мен сәуле ауруларымен байланыстыратындығымен түсіндіріледі. «Радиофобия» термині бұрыннан белгілі (радиацияға әйтеуір бір қатысы бар барлық заттан қорқу). Бірақ, бұл құбылыс медициналық, психоэмоционалдық және әлеуметтік сфераларға тікелей қатысы бар объективті шындық түрінде қаралуы тиіс.

Бұл, белгілі бір дәрежеде радиациялық факторлардың табиғатына да байланысты – адамның сезім мүшелерінің ішінде иондаушы сәулелер туралы, оның деңгейлері мен қауіптілік тудыратын мөлшері туралы хабар беретін аппарат жоқ. Оған қоса, «радиофобия» тұрғындардың радиациялық гигиена турғысынан білім деңгейлерінің жеткіліксіздігіне де байланысты. Алайда, өкінішке орай бір жағынан радиофобияның» дамуына, екінші жағынан – көбнесе, жиі негізсіз рентгенологиялық зерттеулермен байланысты, адамда әсерінен біраз уақыт өткеннен кейінгі қолайсыз салдарының пайда болу қауіп-қатері дамуына клиникалық профильдегі дәрігерлер де өз үлесін қосатынын көрсетуге тура келеді.

Жоғарыда айтылғандардың бәрі де, радиациялық гигиенаның негізін әр турлі мамандықтағы дәрігерлер міндетті түрде білуі тиіс екендігін дәлелдейді, себебі олар белгілі бір білім деңгейін меңгеріп, ақыр аяғында халықтың шамадан артық сәуллеленуге ұшырауынан және радиациялық апаттарға байланысты, төтенше жағдайларға байланысты пайда болатын салдарының мөлшеріне едәуір әсер ете алады.

3. Радиациялық гигиенада қолданылатын негізгі атаулар, анықтамалар, түсініктер, өлшем бірліктер.

Қазіргі түсінікке сәйкес, радиациялық гигиенада бірқатар түсініктер мен анықтамалар қолданылады:

Иондаушы сәулелену көзі – (РҚН -99 - сәулелену көзі) иондаушы сәулелену шығаратын немесе шығаруға қабілетті заттар немесе құрылғылар;

Табиғи сәулелену көзі –табиғи текті иондаушы сәулелену көздері;

Техногенді сәулелену көзі – оны пайдалы мақсатта қолдану үшін арнайы жасалған немесе осы әрекеттің жанама өнімі болып табылатын иондаушы сәулелену көзі;

Жабық көздері – пайдалануы және тозуы алдын ала болжамдалған жағдайларда,құрылғысы радиобелсенді заттарды қоршаған ортаға түсірмейтін, кез-келген иондаушы сәулелену көздері. Келтірілген анықтамадан иондаушы сәулеленудің жабық көздерімен жұмыс істеу кезінде, жұмысшы тек сыртқы сәулеленуге ұшырауы мүмкін, сондықтан, барлық қорғану шаралары осы жағдайды есепке алып жүргізіледі;

Ашық көздер – мұндай иондаушы сәулелену көздерін пайдаланған кезде, белсенді заттар қоршаған ортаға түсуі мүмкін. Бұл кезде, тек сыртқы сәулелену ғана емес, сонымен қатар персонал қосымша ішкі сәулеленуге де ұшырауы мүмкін. Бұл белсенді изотоптардың қоршаған жұмыс ортасына газдар, аэрозольдер түрінде, сонымен қатар, қатты және сұйық белсенді қалдықтар түрінде түсуімен байланысты болуы мүмкін.

Радиобелсенділік – бұл, өздігінен бір элементтің атом ядроларының иондаушы сәулелер (α-бөлшектер, β-бөлшектер, γ-квант және басқалар түріндегі энергиялар) шығарып, басқа элемент атомының ядроларына айналуы. Радиоактивтілікке химиялық элементтердің тұрақсыз изотоптары ие;

Радиобелсенділік айналу түрлері:

Альфа-ыдырау- реттік нөмері үлкен, табиғи белсенді элементтерге тән (яғни, энергия байланысы аз элементтерге).

Электрондық β-ыдырау – табиғи да, және жасанды да белсенді элементтерге тән.

Позитрондық β-ыдырау – кейбір жасанды радиобелсенді изотоптарда байқалады.

К-қосып алу (ядроның орталық электронды өзіне тартып алуы) – бұл үрдіс кезінде, ядро К-қабығындағы электронды өзіне тартып алады да, позитрондық ыдырау кезіндегі сияқты ядролардың айналуы орын алады.

Ядролардың өздігінен бөлінуі – бұл үрдіс атомдық номері үлкен белсенді элементтерде (мысалы, ²³⁵И, ²³⁹РИ және басқаларда), олардың ядросы баяу нейтрондарды өзіне қосып алуы кезінде байқалады.

Термоядролық реакциялар - бұл реакциялар тек бірнеше миллион градустарға жететін температура кезінде жүреді. Бұл жағдайда жеңіл элементтердің ядролары үлкен кинетикалық энергиямен қозғалып, бір-біріне жақындайды да, бір-біріне қосылып, ауырлау элементтердің ядроларын түзеді.

Жартылай ыдырау кезеңі (Т) – бұл берілген белсенді изотоптың барлық атомдарының жартысы ыдырайтын уақыты.

Белсенділік (А) – уақыт бірлігіндегі ядролық айналудың (ыдыраудың) жылдамдығы немесе берілген уақытта, берілген энергиялық жағдайда болған радионуклидтің қандай да бір мөлшерінің белсенділігінің өлшемі:

,

Мұндағы, dn –берілген энергетикалық жағдайда dt уақыт аралығында пайда болатын, спонтанды ядролық айналулардың күтілетін саны. Радиоактивті заттардың белсенділігінің (активтілігінің) өлшем бірлігіне беккерель (Бк) қабылданады – бір секундтағы бір айналым. Килобеккерель (КБк) 10³ Бк-ді, мегабеккерель – 10⁶ Бк-ді құрайды. Белсенділіктің жүйелік емес арнайы бірлігі – кюри (Ки). Кюри- бұл 1 секундта 3,7-10¹⁰ ядролық айналымдар (ыдырау актісі) жүретін (1Ки = 3,7-10¹⁰ Бк), берілген изотоп препаратының белсенділігі ретінде анықталатын, белсенді заттардың белсенділігінің өлшем бірлігі. Кюридің басқа да туынды өлшем бірліктері қолданылады: милликюри (мКи) — 0,001 кюри, микрокюри (мкКи) – 10^-6 кюри, т.б.

Минималды мәнді белсенділік (ММБ) – сәулеленудің көзін пайдалану үшін мемлекеттік санэпидбақылау органдарының рұқсатын қажет етпейтін, бөлмедегі немесе жұмыс орнындағы иондаушы сәулеленудің ашық көзінің белгіленген белсенділігі. ММБ-ден артық болған кезде және осы жағдайда минималды мәнді меншікті белсенділігі де артық болса, сәулеленудің бұл көзін пайдалану үшін мемлекеттік санэпидбақылау органдарынан рұқсат алуды қажет етеді.

Минималды мәнді меншікті белсенділік (МММБ) – сәулеленудің көзін пайдалану үшін мемлекеттік санэпидбақылау органдарының рұқсатын қажет етпейтін, бөлмедегі немесе жұмыс орнындағы иондаушы сәулеленудің ашық көзінің белгілінген меншікті белсенділігі. МММБ-ден артық болған кезде және осы жағдайда минималды мәнді белсенділігі де артық болса, сәулеленудің бұл көзін пайдалану үшін мемлекеттік санэпидбақылау органдарынан рұқсат алуды қажет етеді.

Меншікті (көлемдік) белсенділік – заттағы радионуклид белсенділігінің (А) заттың массасына m (көлеміне V) қатынасы:

A_m= A/m;

А_V= A/V

Меншікті белсенділіктің өлшем бірлігі – Бк/кг

Көлемдік белсенділіктің өлшем бірлігі – Бк/м³

Эквивалентті тепе-теңдік күйдегі көлемдік белсенділік (ЭТКБ) – жасырын энергиясының мәні, шынайы кездесетін, тепе-теңдік күйдегі емес қоспалардың энергиясының мәнімен бірдей, радонның қысқа өмір сүретін соңғы ыдырау өнімдерімен радиобелсенділік тепе-теңдіктегі радонның көлемдік белсенділігі. Бк/м³, Ku/ м³, Ku/л- мен өлшенеді

Сәулеленуге ұшырау (облучение) – иондағыш сәулеленудің адамға әсері.

Табиги сәулеленуге ұшырау - ИС табиги көздерінен шығатын сәулеленудің әсеріне ұшырау.

Техногенді сәулеленуге ұшырау – пациенттердің медициналық сәулеленуге ұшырауынан басқа, қалыпты жағдайларда да, және апатқа ұшыраған жағдайларда да, техногенді көздерінен сәулеленуге ұшырауы.

Қызметкер – сәулеленудің техногенді көздерімен жұмыс істейтін (А тобы) немесе жұмыс жағдайы бойынша сәулеленудің әсері бар жерде жұмыс істейтін (Б тобы) адамдар;

Халық – иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс істейтін, жұмыстан тыс кезіндегі қызметкерді қоса алғанда, барлық адамдар;

Доза – радиациялық гигиенада иондаушы сәулеленуді сандық бағалау үшін қолданылатын түсінік;

Экспозициялық доза – ауаның азкөлемінде фотондардың әсерінен түзілген барлық екіншілік электрондардың толық тежелеуі кезінде, ауада пайда болған бір белгідегі иондардың толық зарядының ауаның осы көлеміндегі массасына қатынасы.

Бұл ең ерте пайда болған доза туралы түсінік, 1928 ж. қолданылады. Еуропа елдірінде, 01.01.89 ж. бастап, бұл түсінікті радиаиялық гигиенада қолданудан бас тартты. ТМД елдерінде, 01.01.1990 ж. бастап осындай шешім қабылданған болатын, бірақ, мР, мкР мен градусталған аппараттарды қолданумен байланысты, бүгінгі күнге дейін қолданылып келеді. Экспозициялық дозаның СИ жүйесіндегі өлшем бірлігі - кулон/кг (Кл/кг), арнайы өлшем бірлігі – рентген (Р).

Сіңірілген доза (Д) – элементарлық көлемдегі, затқа иондаушы сәулеленуден берілген орташа энергия. Бұл іргелік дозиметрлік мөлшер. Басқа сөзбен айтқанда, бұл кез келген заттың масса бірлігіне сіңірілген энергия мөлшерінің өлшемі:

,

мұндағы, - затқа иондаушы сәулеленуден берілген орташа энергия,

dm – осы көлемдегі заттың массасы.

СИ жүйесінде сіңірілген доза джоуль/кг -мен өлшенеді.Оның арнайы аты – грей (Гр). Бұрын қолданынған өлшім бірлігі – рад. 1 рад = 100 эрг/г. Иондаушы сәулеленудің көрсетілген дозалаларының өлшем бірліктері арасында келесі арақатынастыр қолданылады:

1Гр=1Дж/кг; 1Гр=100рад; 1рад=1Р=1бэр

Мүшедегі немесе тіндегі доза (D_T) - адам денесінің белгілі бір мүшесіне немесе тініне орташа сіңірілген доза.

Эквиваленттік доза (H_TR) – берілген сәулелену түрі үшін тиісті өлшем коэффициентіне көбейтілген мүшедегі немесе тіндегі сіңірілген доза. Бұл кез келген иондаушы сәулеленудің биологиялық эффектісінің өлшемі және биологиялық эффектісін бағалауға ыңғайлы болуы үшін әдейі арнап енгізілген доза. Биологиялық эффектісі барлық уақытта бірдей доза мөлшеріне байланысты болмайды, ал көбінде сапасына (сәулеленудің түріне) байланысты болады.

H_T.R = D_T * W_R,

Мұндағы, D_T – мүшедегі немесе тіндегі Т орташа сіңірілген доза,

W_R – сәулелену R үшін өлшем коэффициенті.

Өлшем коэффициенттері әр түрлі сәулеленудің әр түрлі түрлерінің әсер етуі кезінде эквивалентті доза осы сәулелену түрлеріне арналған эквивалентті дозалардың қосындылары ретінде анықталады..

Эквивалентті дозаның СИ жүйесіндегі өлшем бірлігі Дж/кг, арнайы – аты – зиверт (Зв). Бұрын бэр (радтың биологиялық эквиваленті) деп аталатын өлшем бірлігі қолданылған.

Эффективті доза (Е) –адамның бүкіл денесі және оның жеке мүшелері сәулеленуге ұшырағаннан соң, олардың радиосезімталдығын ескергенде, әсерінен біраз уақыт өткеннен кейінгі саладарының пайда болу қауіп-қатерлік өлшем ретінде қолданылатын мөлшер.

Эффективті доза мүшедегі эквивалентті дозаны берілген мүшеге немесе тінге тиісті өлшем коэффициенттіне көбейтіндісінің қосындылары болып табылады.

,

Мұндағы, Н_т - мүшедегі немесе тіндегі Т эквивалентті доза;

W_T – мүшеге немесе тінге Т арналған өлшем коэффициенті.

Эффективті дозаның өлшем бірлігі – зиверт (Зв).

Ішкі сәулеленудің әсеріне ұшырау кезіндегі күтілетін эквивалентті немесе эффективті доза – белсенді заттардың ағзаға түсуінен кейінгі τ уақыт ішіндегі доза τ анықталмағанда, онда, оны үлкен адамдар үшін 50 жылға, балалар үшін – 70 жасқа тең деп алу керек.

Жылдық эффективті (эквивалентті) доза – календарлық жыл ішінде сыртқы сәулеленуден алған эффективті (эквивалентті) дозамен сол жыл ішінде радионуклидтің ағзаға түсуімен байланысты ішкі сәулеленуге ұшырауынан күтілген эффективті (эквивалентті) дозаның қосындысы.

Жылдық эффективті (эквивалентті) дозаның өлшем бірлігі – зиверт (Зв).

Ұжымдық эффективті доза - сәулеленудің адамдар тобына толық әсерін анықтайтын мөлшер.

Доза қуаты – уақыт аралығында дозаның (сіңірілген, эквивалентті, эффективті) өсуінің сол уақыт аралығына қатынасы.

Доза шегі (ДШ) – қалыпты жұмыс жағдайында орнатылған шегінен аспауы тиіс техногенді сәулеленудің жылдық эффективті немесе эквивалентті дозасының мөлшері. Жылдық доза шегінен асырмау сәулеленудің детерминделген эффектілерін болдырмайды, ал стохастикалық эффектілердің туындау ықтималдығы қолайлы деңгейде сақталады.

Жылдық түсу шегі (ЖТШ) – берілген радионуклидтің, бір жыл ішінде ағзаға түсуінің рұқсат етілген деңгейі, бұл деңгей монофакторлық әсері кезінде шартты түрдегі адамның берілген радионуклидке тиісті жылдық доза шегіне тең күтілетін дозада сәулеленуге ұшырауына әкеледі.

Кірісу деңгейі (КД) - бұл радиациялық фактордың деңгейі, одан асқан кездебелгілі бір қорғану шаралары жүргізілуі керек.

Бақылаудағы деңгейі – қол жеткізген радиациялық қауіпсіздік деңгейінің сақталуын қамтамасыз ету, қызметкердің және халықтың сәулеленуге ұшырауын, қоршаған ортаның белсенді ластануын әрі қарай төмендетуді қамтамасыз ету мақсатында жылдам радиациялық бақылау үшін орнатылатын дозаның, доза қуатының, белсенді ластанудың бақылауда болатын мөлшерінің мәні.

Радиоулылық әсері – ағзаға түскен кезде, үлкен немесе кіші патологиялық өзгерістер тудыратын белсенді изотоптардың қасиеті;

Изотоптың жартылай ыдырау кезеңі (Т_ф) – бұл, берілген радиобелсенді изотоптың барлық атомдарының жартысы ыдырауға түсетін уақыты. –

Жартылай шығу кезеңі (Т_б) - бұл енгізілген радиобелсенді заттың жартысы ағзадан шығатын уақыты.

Эффективті кезең (Т_эфф) – ағзадағы изотоптың белсенсенділігі екі есеге азаятын уақыт.

Түрлі белсенді изотоптардың эффективті кезеңі өте әр түрлілігімен ерекшеленеді: бірнеше сағаттан (мысалы, ²⁴Na, ⁶⁴Cu үшін) және күннен (¹³¹I, ³²Р, ³⁵S үшін), ондаған жылдарға дейін (²²⁶Ra, ⁹⁰Sr үшін). Әрине, изотоптың эффективті кезеңі қаншалықты көп болса, соншалықты оның радиоулылық әсері де жоғары болады, себебі бұлармен бірдей жағдайларда Т_эфф ұлғайғанда, жиынтық доза да өседі.

Дата добавления: 2016-03-26 | Просмотры: 1628 | Нарушение авторских прав